Σαρκοπενία (SARCOPENIA)
Συγγραφέας Νικόλαος Δ. Καρακούσης Γράφτηκε στις ,
Ο όρος σαρκοπενία προέρχεται από τα ελληνικά σάρξ:«σάρκα» και πενία: «φτώχεια», κάτι που προτάθηκε αρχικά από τον Rosenberg το 1989. Πρόκειται για μια κατάσταση που συνοδεύεται από μείωση της σκελετικής μάζας και της μυϊκής ισχύος.
Θεωρείται πως σχετίζεται με την πορεία της φυσιολογικής γήρανσης του ατόμου, ενώ κατά την έβδομη και όγδοη δεκαετία της ζωής, χάνεται περίπου το 20-40% της μυϊκής ισχύος. Η σαρκοπενία στις ηλικίες αυτές έχει άμεση συσχέτιση με απώλεια αυτοεξυπηρέτησης του ατόμου, αυξημένες πτώσεις και αυξημένη νοσηρότητα-νοσηλείες-θνητότητα.
Μορφές-τύποι και στάδια σαρκοπενίας
Ως πρωτοπαθής σαρκοπενία ορίζεται η σαρκοπενία που σχετίζεται με την πάροδο της ηλικίας, ενώ η σαρκοπενία που προκαλείται από οποιαδήποτε άλλη αιτία χαρακτηρίζεται ως δευτεροπαθής.
Η σταδιοποίηση της σαρκοπενίας σχετίζεται με τη σοβαρότητα της κατάστασης του κάθε σαρκοπενικού ατόμου. To European Working Group on Sarcopenia in Older People (EWGSOP) προτείνει τη διάκρισή της σε:
- «προσαρκοπενία»,όπου χαρακτηρίζεται από χαμηλή μυϊκή μάζα, χωρίς να επηρεάζεται η μυϊκή δύναμη ή σωματική απόδοση,
- «σαρκοπενία»,όπου χαρακτηρίζεται από χαμηλή μυϊκή μάζα σε συνδυασμό με χαμηλή μυϊκή δύναμη ή χαμηλή σωματική απόδοση και
- «σοβαρή σαρκοπενία»,όπου χαρακτηρίζεται από χαμηλή μυϊκή μάζα, χαμηλή μυϊκή δύναμη και χαμηλή σωματική απόδοση.
Η σαρκοπενία επηρεάζει γενικότερα την ισορροπία και τη βάδιση, αλλά και τη συνολική επίδοση του ατόμου στις καθημερινές του ασχολίες, ενώ έχει παρατηρηθεί ότι εκδηλώνεται συνήθως σε άτομα που δεν έχουν έντονη ή καθόλου σωματική δραστηριότητα.
Αίτια σαρκοπενίας
Η σαρκοπενία μπορεί να σχετίζεται με την πάροδο της ηλικίας ή να οφείλεται σε άλλα αίτια, όπως μια συστηματική πάθηση. Η σωματική ακινητοποίηση συμβάλλει επίσης στην ανάπτυξη σαρκοπενίας. Αυτό μπορεί να οφείλεται είτε σε καθιστικό τρόπο ζωής, είτε σε αναπηρία του ατόμου σχετιζόμενη με διάφορες παθήσεις, όπως το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, ένας τραυματισμός και η ανάπτυξη άνοιας.
Επιπλέον, η σαρκοπενία μπορεί να οφείλεται σε διατροφικούς λόγους, όπως σε ανεπαρκή πρόσληψη θρεπτικών συστατικών και πρωτεΐνης, είτε λόγω συνδρόμου δυσαπορρόφησης, είτε λόγω μειωμένης όρεξης.
Γενικότερα, λοιπόν, η σαρκοπενία είναι μία πολυπαραγοντική κατάσταση και μπορεί τα αίτια της να είναι: περιβαλλοντικοί παράγοντες, χρόνια φλεγμονώδη και συστηματικά νοσήματα, διαταραχές ορμονών, οξειδωτικό στρες (OS), δυσλειτουργία μιτοχονδρίων.
Επιπτώσεις της σαρκοπενίας
Η σαρκοπενία μπορεί να έχει επιπτώσεις σε διάφορα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού, με συνέπεια διαταραχές σε:
- Νευρικό σύστημα και σκελετική υγεία,
- Αναπνευστική λειτουργία,
- Καρδιαγγειακή λειτουργία,
- Αρθρώσεις και κινητικότητα.
Πως γίνεται η διάγνωση της σαρκοπενίας;
Παράμετροι της σαρκοπενίας θεωρούνται η μυϊκή μάζα και η μυϊκή δύναμη. Οπότε, σημαντικό ρόλο στη διάγνωση της συγκεκριμένης πάθησης διαδραματίζει ο προσδιορισμός αυτών των παραμέτρων. Για τη μέτρηση της μυϊκής μάζας υπάρχουν διάφορες τεχνικές.
H μέθοδος που θεωρείται ως μέθοδος αναφοράς είναι η διπλοενεργειακή απορροφησιομετρία ακτίνων Χ (Dual Energy X ray Absorptiometry – DXA), καθώς προσφέρει ακρίβεια και επαναληψιμότητα μετρήσεων σε διαφορετικές σωματοδομές ασθενών, ενώ μπορεί να μετρήσει την περιοχική σωματική σύσταση με ακρίβεια.
Η απεικόνιση με αξονική τομογραφία (CT) ή μαγνητική τομογραφία (MRI) θεωρούνται χρήσιμες μέθοδοι για την εκτίμηση της μυϊκής μάζας, ωστόσο, λόγω του υψηλού κόστους και δυσκολίας μεταφοράς και διαθεσιμότητας των μηχανημάτων, δεν αποτελούν μεθόδους εκλογής.
Η ανάλυση βιοηλεκτρικής εμπέδησης (BIA) δύναται να υπολογίζει τον όγκο της άλυπης μυϊκής και λιπώδους μάζας. Η BIA έχει σχετικά χαμηλό κόστος, ενώ είναι ιδιαίτερα απλή στη χρήση.
Ο υπέρηχος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εκτίμηση της μυϊκής μάζας, για τον εντοπισμό της μυϊκής απώλειας και την αξιολόγηση της μυϊκής ποιότητας.
Η ανθρωπομετρικές δοκιμασίες βασίζονται στον υπολογισμό του πάχους της πτυχής του δέρματος και της περιμέτρου της μεσότητας του άνω άκρου και δύναται να χρησιμοποιηθούν για τον υπολογισμό της μυϊκής μάζας.
Για τον προσδιορισμό της μυϊκής ισχύος χρησιμοποιούνται διάφορες μέθοδοι, όπως για παράδειγμα η δύναμη δραγμού, ο χρόνος έγερσης 5 φορές από καθιστή θέση, η ταχύτητα βάδισης και η δοκιμασία Timed Up and Go test.
Θεραπεία στη σαρκοπενία
Οι θεραπευτικές παρεμβάσεις περιλαμβάνουν την άσκηση, τη διατροφή (πλούσια σε: πρωτεΐνη, βιταμίνη D, Ω3 λιπαρά) και τη φαρμακευτική υποβοήθηση. Τόσο η αερόβια άσκηση (περπάτημα), όσο και η άσκηση με αντιστάσεις μπορούν να επιβραδύνουν το ρυθμό ελάττωσης της μυϊκής μάζας και δύναμης με την πάροδο της ηλικίας.
Πρόληψη σαρκοπενίας
Οι παρεμβάσεις συμπεριλαμβανομένου της διατροφής και της άσκησης φαίνεται να επιβραδύνουν την εξέλιξη της σαρκοπενίας, για αυτό κρίνεται απαραίτητη η κλινική εκτίμηση και αξιολόγηση της κατάστασης του κάθε ατόμου από τον θεράποντα ιατρό του.
ΠΗΓΕΣ: EWGSOP, PubMed, Scopus
Νικόλαος Δ. Καρακούσης
