Το αυτοπορτραίτο παράθυρο στη γνώση του εαυτού μας
Συγγραφέας iator Γράφτηκε στις ,
Η λήψη φωτογραφιών-πορτραίτων μπορεί να χρησιμοποιηθεί θεραπευτικά για να διερευνήσει θέματα που σχετίζονται με τον εαυτό μας, κυρίως όσον αφορά την αυτοεκτίμηση και την αυτογνωσία. Είναι μία τεχνική που ενθαρρύνει την ενδοσκόπηση, με στόχο να τονίσει τις θετικές πτυχές της ταυτότητας μας και να διευκολύνει την αυτο-αποδοχή.
Συχνά, στη θεραπευτική φωτογραφία, χρησιμοποιούνται τα αυτοπορτραίτα ως μέσαγια τη διερεύνηση πτυχών του εαυτού μας. Ο ψυχοθεραπευτής και συγγραφέας Neil Gibson, συνήθως ζητάει από τους συμμετέχοντες εργαστηρίων να τραβήξουν προσωπογραφίες τους, με συγκεκριμένες οδηγίες: το αυτοπορτραίτο πρέπει να αποτυπώνει ένα θετικό χαρακτηριστικό του ατόμου, κάτι που του αρέσει στον εαυτό του. Ο Gibson ενθαρρύνει τους συμμετέχοντες να σκέφτονται δημιουργικά, δηλαδή, να είναι όσο ασαφείς θέλουν στην αποτύπωση του εαυτού τους.
Επίσης, τους διδάσκει ότι δεν υπάρχει κανένας «σωστός» τρόπος για να κάνουν το αυτοπορτραίτο και ότι καμία φωτογραφία δεν είναι «λανθασμένη» εάν συλλαμβάνει μια θετική πτυχή του εαυτού τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα είτε ένα ολόσωμο αυτοπορτραίτο ή μία εικόνα του κεφαλιού μόνο, ή την αποτύπωση μιας προσωπικής λεπτομέρειας, ενός τατουάζ, ενός κοσμήματος, ή κάτι εντελώς αφηρημένο, που αντιπροσωπεύει ένα θετικό τους χαρακτηριστικό. Το σημαντικό είναι ότι ο συμμετέχων πρέπει να έχει τον έλεγχο της φωτογράφησης και να ενθαρρύνεται έτσι ώστε να μοιραστεί την αφήγηση του. Ύστερα, η φωτογραφία χρησιμοποιείται έτσι ώστε ο δημιουργός της να αναλύσει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και κατόπιν να εξετάσει πώς τον βλέπουν οι άλλοι.
Η φωτογραφία ως συνδετικός κρίκος μεταξύ στοιχείων του εαυτού μας
Κάθε ανάλογη θεραπευτική παρέμβαση χρειάζεται να έχει ως αφετηρία τον τρόπο με τον οποίο αισθάνεται τον εαυτό του κάθε άτομο στην ομάδα. Έπειτα, η διαδικασία έχει ως στόχο το άτομο να αναπτύξει την “αυτοαποδοχή”, πριν αναζητήσει την αποδοχή των γύρω του. Στη βάση της εργασίας με πορτραίτα βρίσκεται η ιδέα της ενθάρρυνσης αυτών που συμμετέχουν στο να δουλέψουν ουσιαστικά γύρω από το ερώτημα «Ποιος είμαι;». Για να διερευνηθεί αυτό το ερώτημα, πρέπει να υπάρχει μία συνδετική επικοινωνία μεταξύ πτυχών του εαυτού μας, η οποία επιτυγχάνεται μέσω της εικόνας. Αυτή η επικοινωνία μπορεί να περιλαμβάνει μια εξερεύνηση της ιδέας μας για το ποιοι είμαστε, έτσι ώστε ο συμμετέχων να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τα ζητήματα που τον απασχολούν.
Ο David Burns, ψυχίατρος που ερεύνησε το πεδίο της γνωστικής-συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας, εξηγεί πως η αυτό-αντίληψη είναι ένας βασικός παράγοντας στην ενσωμάτωση της προσωπικότητας, στην παρακίνηση της συμπεριφοράς και στην επίτευξη ψυχικής υγείας. Ο Robert Ziller, ψυχολόγος και συγγραφέας βιβλίων σχετικά με την απεικόνιση του εαυτού, πίστευε πως ο παράγοντας της αυτo-ιδέας, του συνόλου δηλαδή των ιδεών που απαρτίζουν την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας, αξίζει να διερευνηθεί μέσα από αυτοπορτραίτα.
Επίσης θεωρούσε πως μέσω της ανάλυσης και εμβάθυνσης στα αυτοπορτραίτα, δημιουργείται μία διαδικασία εύρεσης νοήματος, για την οποία πίστευε ότι είχε άμεσο αντίκτυπο στην ενίσχυση της αυτό-ιδέας.
Η κοινωνική αντίληψη του εαυτού φιλτράρει σκέψεις και συναισθήματα
Ο Ziller αναγνώρισε επίσης την αναγκαιότητα να θέσουμε τις εσωτερικές σκέψεις και τα συναισθήματα γύρω από τον εαυτό μας σε ένα κοινωνικό πλαίσιο, και να λάβουμε υπόψη τον τρόπο με τον οποίο αναμένεται να συμπεριφερόμαστε στη δεδομένη κουλτούρα στην οποία ζούμε. Ο συγγραφέας έδινε μεγάλη σημασία στην κοινωνική αντίληψη του εαυτού και εμπνεύστηκε ιδιαίτερα από τον όρο «looking-glass self» του κοινωνιολόγου Charles Cooley, ο οποίος περιγράφει ότι η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας μπορεί να διαφέρει από το πώς πιστεύουμε ότι μας βλέπουν οι άλλοι, λόγω συναισθημάτων περηφάνιας ή ντροπής. Ο όρος αυτός αναπαριστά τρεις εσωτερικές διαδικασίες: α) πως φανταζόμαστε ότι φαινόμαστε στους άλλους, β) πως φανταζόμαστε ότι κρίνουν την εικόνα αυτή, και γ) πως σκεφτόμαστε ότι επηρεάζουν την εικόνα αυτή προηγούμενες εμπειρίες τους.
Η αυτο-αντίληψη έχει αντίκτυπο στο πώς ένα άτομο θα τοποθετήσει τον εαυτό του σε μία ορισμένη κατάσταση και κατά συνέπεια στο πώς τελικά θα συμπεριφερθεί. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας είναι τελικά αυτή που καθορίζει βασικές πτυχές της προσωπικότητάς μας. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι σχέσεις με τους άλλους, καθώς και ζητήματα αυτοεκτίμησης ή μειονεξίας και υποτίμησης. Επομένως, η ταυτότητα του “εαυτού” μας, είναι το αποτέλεσμα να βλέπουμε τον εαυτό μας μέσα από τις σκέψεις που αντιλαμβανόμαστε ότι έχουν οι άνθρωποι γύρω μας.
*Το Eyes of Light είναι από τους πρώτους μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς στην Ελλάδα, που ειδικεύεται στη χρήση θεραπευτικής φωτογραφίας για ευπαθείς ομάδες, όπως η κοινότητα των ανθρώπων με εμπειρία καρκίνου. Υλοποιώντας εργαστήρια και δημιουργικές δράσεις, στοχεύει, μεταξύ άλλων, στην ψυχοκοινωνική ενδυνάμωση αυτών των ομάδων και την ευαισθητοποίηση του κοινού απέναντι στη νόσο.
Μάθε περισσότερα για τα εργαστήριά μας εδώ!
Πηγή άρθρου: https://www.eyesoflight.gr/the-self-portrait-window-to-self-knowledge/
Αρχικό: “Arts in Health: Designing and researching interventions”, Daisy Fancourt, Oxford University Press, 2017.
Credits:
φωτο: Δήμητρα Ερμείδου, από τα εργαστήρια θεραπευτικής φωτογραφίας του Eyes of Light
