Μητρικός Θηλασμός

Συγγραφέας Μαρία-Αδαμαντία ΜαλλιαρούκλείσιμοΣυγγραφέας: Μαρία-Αδαμαντία Μαλλιαρού Όνομα: Μαρία-Αδαμαντία Μαλλιαρού
Email: bfcampaign@yahoo.com
Site: http://www.mothereducation.gr
Site 2: http://www.iator.gr/microsite/malliarou/

Πληροφορίες: Παιδίατρος, Επιμελήτρια, Α’ Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου ΑθηνώνΠροβολή άρθρων του συγγραφέα Γράφτηκε στις 20 Απριλίου 2022,

Ο μητρικός θηλασμός είναι ένα δικαίωμα του βρέφους.

Υιοθετήθηκε ως δικαίωμα από τη  «Διεθνή Σύμβαση για τα δικαιώματα του Παιδιού» των Ηνωμένων Εθνών το 1989 και από τη χώρα μας το 1992, με την «Κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης για τα δικαιώματα του Παιδιού»
(Ν. 2101/92 ΦΕΚ τ.Α΄192) , άρθρο 24 παρ 1 και 2.

Ο ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟΣ μητρικός θηλασμός είναι η ιδανική και πλήρης  διατροφή για τους 6 πρώτους μήνες της ζωής. Δηλαδή για τους πρώτους 6 μήνες το βρέφος πρέπει να διατρέφεται μόνον με μητρικό γάλα.

Ο μητρικό θηλασμός πρέπει να συνεχίζεται τουλάχιστον για 12 μήνες, δηλαδή το μωρό πρέπει να θηλάζει και μετά την προσθήκη των στερεών: κρέμας, φρούτων, κρέατος, λαχανικών.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προτείνει θηλασμό μέχρι το 2ο χρόνο της ζωής αλλά και μετά, όσο διάστημα το επιθυμούν η μητέρα και το παιδί.

Η βιομηχανία κατασκεύασε το τροποποιημένο γάλα αγελάδος (formula) για να καλύψει μια ανάγκη της αγοράς που αφορούσε περίπου το 5% των βρεφών, τα οποία δεν μπορούσαν να θηλάσουν τη μητέρα τους.

Μετά το 1950 άρχισε μια διαφημιστική εκστρατεία προώθησης του τροποποιημένου γάλακτος αγελάδος σε σκόνη (formula), η οποία σε συνδυασμό με την χειραφέτηση και την εργασία της γυναίκας,  ανέστρεψε τα ποσοστά και ο μητρικός θηλασμός από  φυσιολογική διατροφή του βρέφους υποκαταστάθηκε από το γάλα σε σκόνη.

Η βιβλιογραφία πλέον είναι πλούσια για τα προβλήματα που προκύπτουν από την ΑΦΥΣΙΚΗ διατροφή των βρεφών, ιδίως το 1^ο εξάμηνο της ζωής, με τροποποιημένο γάλα αγελάδος.formula).

Στο γάλα κάθε θηλαστικού περιέχονται σε περίσσεια όλες οι απαραίτητες ουσίες που θα συντελέσουν στην προστασία και επιβίωση του είδους. Για παράδειγμα στο γάλα της φώκιας υπάρχει άφθονο λίπος που θα προστατεύσει το νεογέννητο από το αντίξοο κρύο περιβάλλον.

Το όργανο επιβίωσης του ανθρώπου είναι ο εγκέφαλος του. Στο μητρικό λοιπόν γάλα περιέχονται σε μεγάλη ποσότητα όλα τα απαραίτητα αμινοξέα και βιοενεργείς ουσίες για την ταχεία ανάπτυξη του εγκεφάλου που επιτελείται τα δύο πρώτα χρόνια της ζωής. Ο μητρικός θηλασμός όπως έχει αποδειχθεί από πολλές μελέτες  έχει σημαντική επίδραση στην νοημοσύνη. Σε μελέτη από την Δανία που δημοσιεύθηκε στο ιατρικό περιοδικό JAMA, και αναδημοσιεύθηκε στο διεθνή ημερήσιο και περιοδικό τύπο,  φαίνεται ότι η επίδραση αυτή του θηλασμού στο δείκτη νοημοσύνης είναι δοσοεξαρτώμενη. Μελετήθηκε η σχέση μεταξύ της διάρκειας του θηλασμού, κατά την βρεφική ηλικία και της νοημοσύνης κατά την ενήλικο ζωή σε ένα δείγμα 3000 ατόμων από την Δανία, τα οποία γεννήθηκαν από τον Οκτώβριο του 1959 ως τον Δεκέμβριο του 1961. ΄Ατομα που θήλασαν για εννέα μήνες, σε σύγκριση με αυτά που θήλασαν για  ένα μήνα, είχαν στην ενήλικη ζωή, 7 μονάδες διαφορά στον δείκτη νοημοσύνης (ΙQ).

Τα τεκμηριωμένα μέχρι σήμερα οφέλη του μητρικού θηλασμού είναι:

Πλεονεκτήματα για το παιδί

• Υψηλά ποσά DHA στον εγκέφαλο των θηλαζόντων βρεφών.
• Τα θηλάζοντα έχουν υψηλότερο IQ.

Ο μητρικός θηλασμός δρα ανασταλτικά σε:

• οξεία και χρόνια μέση ωτίτιδα
• διάρροια
• μηνιγγίτιδα
• νεκρωτική εντεροκολίτιδα
• ασθματοειδή βρογχίτιδα
• βρογχιολίτιδα
• ινσουλινοεξαρτώμενο σακχαρώδη διαβήτη
• παχυσαρκία
• κοιλιοκάκη
• φλεγμονώδη νόσο του εντέρου
• παιδικό καρκίνο

Πλεονεκτήματα για τη μητέρα

• Οι μητέρες που θηλάζουν έχουν μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση.

• Aναπτύσσουν γρηγορότερα δεσμό με το μωρό τους.
• Εγκαταλείπουν τα μωρά τους σπανιότερα.
• Υπάρχει σωστή (3 χρόνια) απόσταση μεταξύ δύο γεννήσεων, ευκολία στη σίτιση και τις εξόδους από το σπίτι, οικονομία

Οι μητέρες που θηλάζουν έχουν λιγότερο συχνά:

• Καρκίνο μαστού
• Καρκίνο ωοθηκών
• Οστεοπόρωση

 Στα Φιλικά για τα Βρέφη Νοσοκομεία (Baby Friendly Hospitals) προστατεύεται το δικαίωμα του βρέφους να θηλάσει τη μητέρα του. Για αυτά θα αναφερθούμε στο 3^ο μάθημα, όπως επίσης για την έγγραφη συναίνεση της μητέρας, που απαιτείται πλέον σε όλα τα μαιευτήρια της χώρας προκειμένου να δοθεί ξένο γάλα στο μωρό αν η μητέρα δεν επιθυμεί να θηλάσει.

Χρήσιμες συμβουλές για επιτυχή θηλασμό

Προσοχή τις πρώτες μέρες μετά τον τοκετό. Ο θηλασμός εδραιώνεται τις πρώτες 40 ημέρες. Δεν πρέπει να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι όσο το μωρό θηλάζει, τόσο γάλα παράγεται από το μαστό. Υπάρχουν γυναίκες που θήλασαν τα υιοθετημένα παιδιά τους, χωρίς καμιά ορμονική προετοιμασία. Είχαν γαλακτοφορία βάζοντας το μωρό να κάνει θηλαστικές κινήσεις στο μαστό τους!

Δυο βασικά λάθη στους χειρισμούς που γίνονται στο μαιευτήριο:

α) Όταν το μωρό είναι λαίμαργο και δεν χορταίνει τις πρώτες μέρες: μπαίνει βιαστικά το μπιμπερό, με αποτέλεσμα να μειώνεται ακόμα περισσότερο το γάλα της μητέρας.

Προσοχή! Το γάλα της μητέρας κατεβαίνει το 2^ο 24ωρο μετά τον τοκετό. Στην αρχή παράγονται σταγόνες του πρωτογάλακτος (πύαρ). Το στομάχι του νεογέννητου είναι πολύ μικρό τις δύο πρώτες μέρες ζωής (όσο περίπου ένα κεράσι: φανταστείτε λοιπόν πόσο γάλα χωράει!) δεν χρειάζεται μεγάλες ποσότητες. Απαγορεύεται η χρήση του μπιμπερό τις πρώτες 40 μέρες, διότι γίνεται το λεγόμενο μπέρδεμα θηλής (nipple confusion), διότι το μωρό αλλιώς θηλάζει τη θηλή του μαστού και αλλιώς τη θηλή του μπιμπερό, και τελικά δεν καταφέρνει να θηλάσει. Όταν το μωρό θέλει περισσότερο γάλα, απ’ ότι παράγει η μητέρα, πρέπει να θηλάζει συχνότερα, ώστε να αυξηθεί η παραγωγή του γάλακτος. Στις λίγες περιπτώσεις που θα χρειασθεί τελικά συμπλήρωμα, πρέπει να χρησιμοποιείται ειδική σύριγγα ή κούπα για τη χορήγηση του και όχι μπιμπερό.

Στις περιόδους προσαρμογής, δηλαδή όταν το βάρος του βρέφους αυξηθεί και δεν αρκεί η παραγόμενη ποσότητα γάλακτος από το μαστό (αυτό συχνά συμβαίνει τον 3^ο –4^ο μήνα), το βρέφος είναι ανήσυχο και δεν χορταίνει. Στη φάση αυτή πρέπει η μητέρα, για 2-3 μέρες, να θηλάζει συχνότερα, και όχι να δώσει συμπλήρωμα με ξένο γάλα.

β)Όταν το μωρό είναι νωθρό τις πρώτες μέρες και η μητέρα έχει πολύ γάλα: στην περίπτωση αυτή η μητέρα κινδυνεύει να πάθει σπάργωμα των μαστών και μαστίτιδα. Η αντιμετώπιση του προβλήματος είναι συχνότεροι θηλασμοί και άμελξη με θήλαστρο του γάλακτος που περισσεύει. Επί μαστίτιδας πρέπει να συνεχίζεται ο θηλασμός, ακόμα και αν η μητέρα παίρνει αντιβίωση ( πρέπει να επιλέγεται κατάλληλο αντιβιοτικό). Προσωρινή διακοπή του θηλασμού, και μόνον από τον πάσχοντα μαστό, δικαιολογείται ΜΟΝΟ επί αποστήματος του μαστού.

Γενικά:

Οι ραγάδες των θηλών είναι τόσο συχνές στην αρχή του θηλασμού, που πρέπει να αναμένονται και όχι να αποτελούν αιτιολογία διακοπής του. Για να αποφευχθούν ή να περιορισθούν, πρέπει η γυναίκα να μάθει σωστά την τεχνική του θηλασμού:βάζουμε το κεφαλάκι του μωρού στο μαστό και όχι το μαστό στο στόμα του μωρού, το στόμα του μωρό να είναι πολύ ανοικτό («α») κρατάμε το μαστό υποβαστάζοντας τον και ΟΧΙ όπως κρατάμε το τσιγάρο, θηλασμός της θηλαίας άλω – της σκούρας περιοχής γύρω από τη θηλή – και όχι της θηλής, η κοιλιά του μωρού να ακουμπά το σώμα της μητέρας.

Προσοχή! μην βάζετε τας χέρια σας με τρόπο που εμποδίζουν τη σωστή σύλληψη της θηλής από το μωρό, φοβούμενες ότι δεν θα μπορεί να αναπνεύσει. Τα ρουθουνάκια του είναι έτσι φτιαγμένα για να μπορούν να αναπνέουν από το πλάι….Αν το μωρό δεν «βεντουζώσει» πάνω στη θηλαία άλω, δεν μπορεί να τραβήξει το γάλα,  εκνευρίζεται και αυτό μπορεί να αποτελέσει λόγο διακοπής του θηλασμού-εκ μέρους του…

Θεραπεία των ραγάδων: σωστή τοποθέτηση του μωρού στο στήθος, αποφυγή άσκοπου πλυσίματος της θηλής, επάλειψη της θηλής με μητρικό γάλα και στέγνωμα με εφαρμογή ξηρής θερμότητας (με τη βοήθεια, για παράδειγμα, του στεγνωτήρα μαλλιών στη χαμηλή θερμοκρασία), η οποία επουλώνει γρήγορα τις ραγάδες. Δεν χρησιμοποιούμε αλοιφές.

Ο θηλασμός, ειδικά τις πρώτες 40 μέρες, πρέπει να είναι απεριόριστος και χωρίς ωράριο. Δεν εφαρμόζουμε ωράριο ούτε στη διάρκεια του θηλασμού ούτε στη συχνότητα. Καλό είναι να προσφέρεται σε κάθε θηλασμό μόνον ο ένας μαστός κάθε φορά. Αυτό συντελεί στο να χορταίνει καλύτερα το μωρό. Ως γνωστό, το γάλα που παράγεται από το μαστό στον ίδιο θηλασμό, στην αρχή είναι πιο λεπτόρρευστο και υδαρές ενώ προς  το τέλος του θηλασμού είναι περισσότερο παχύρρευστο και με περισσότερα λιπαρά.

Ακόμα και στην Αφρική τα μωρά που θηλάζουν δεν χρειάζονται συμπληρωματικά νερό ή αφεψήματα. Ας σταματήσει η χωρίς νόημα χορήγηση αφεψημάτων και η χωρίς λογική εισαγωγή του μπιμπερό.

Δεν ζυγίζουμε το βρέφος πριν και μετά το θηλασμό. Το ζυγίζουμε, στις αρχές, ανά εβδομάδα και μετά ανά μήνα. Μην ξεχνάμε ότι τα υγιή τελειόμηνα νεογνά χάνουν το 10% του σωματικού τους βάρους μετά τη γέννηση και το ανακτούν γύρω στην 15^η ημέρα ζωής.

Το γάλα παράγεται τη ώρα που θηλάζει το μωρό. Ο μαστός δεν είναι ρεζερβουάρ που γεμίζει από το ένα γεύμα στο άλλο.

Δεν διακόπτουμε δοκιμαστικά για δυο 24ωρα το θηλασμό για έλεγχο του νεογνικού ικτέρου που παρατείνεται. Η μέθοδος αυτή είναι παλαιά και έχει αναθεωρηθεί. Εκτός ότι πλήττει το θηλασμό, καμουφλάρει και τα σοβαρά προβλήματα που πιθανόν υπάρχουν (λοιμώξεις, μεταβολικά νοσήματα, υποθυρεοειδισμός). Στην περίπτωση παρατεινομένου νεογνικού ικτέρου συνεχίζουμε κανονικά το θηλασμό και παράλληλα ελέγχουμε το βρέφος για πιθανές παθολογικές καταστάσεις.

Η ατομική τράπεζα μητρικού γάλακτος είναι πολύ απλή υπόθεση: Χρειάζεται να υπάρχουν: ψυγείο, ηλεκτρικό θήλαστρο (αντλία), αποστειρωμένα δοχεία φύλαξης (όχι γυάλινα). Η μητέρα πλένει τα χέρια της και με τη βοήθεια του θήλαστρου συλλέγει το γάλα στο αποστειρωμένο δοχείο. Το γάλα, σε κατάψυξη -18^ο  C (κατάψυξη με δική της πόρτα/τριών αστέρων), μπορεί να φυλαχτεί μέχρι και 4 μήνες. Στην απλή ψύξη φυλάσσεται ένα 24ωρο. Το παγωμένο γάλα όταν το χρειασθεί, το αποψύχει με τρεχούμενο ζεστό νερό (όχι μικροκύματα).

Τα προβλήματα που ανακύπτουν κατά το θηλασμό πρέπει να επιλύονται με γνώμονα τη διατήρηση της γαλουχίας. Η διακοπή του θηλασμού και η συνταγογράφηση φαρμάκων για αναστολή της γαλακτοφορίας πρέπει να θεωρείται σημαντική ιατρική πράξη και να μη γίνεται ελαφρά τη καρδία. Τα φάρμακα για αναστολή της γαλουχίας δεν έχουν καμία βιβλιογραφική υποστήριξη και δεν πρέπει να συνταγογραφούνται. Η διακοπή της γαλουχίας, όταν χρειασθεί γίνεται με φυσικό τρόπο

Στάσεις θηλασμού

Υπάρχουν πολλές διαφορετικές στάσεις θηλασμού. Αξίζει να τις δοκιμάσετε, για να βρείτε τι ταιριάζει περισσότερο σε εσάς και στο μωρό σας. Μην ξεχνάτε ότι μπορείτε να θηλάζετε ξαπλωμένες.

Ο υποστηρικτικός για το μητρικό θηλασμό παιδίατρος

1. Γνωρίζει ότι απαγορεύεται, σύμφωνα με την οδηγία του Υπουργείου Υγείας, η διανομή δειγμάτων «ξένου» γάλακτος (formula) και η διαφήμιση του με φυλλάδια. Άρα δεν δίνει δείγματα «ξένου» γάλακτος, δεν συμμετέχει στο marketing των εταιριών γαλάτων.
2. ΄Εχει πεισθεί για τα πλεονεκτήματα του μητρικού θηλασμού έναντι του ξένου γάλακτος.
3. Συνιστά να τοποθετείται το μωρό στο στήθος της μητέρας του αμέσως μετά τον τοκετό για μία ώρα.
4. Γνωρίζει το λεγόμενο μπέρδεμα θηλής (nipple confusion), δηλαδή ότι το μωρό μπερδεύεται και δεν μπορεί να θηλάσει σωστά αν του δοθεί τις πρώτες 40 μέρες της ζωής πιπίλα ή μπιμπερό. Αν για κάποιο λόγο, το διάστημα αυτό, χρειασθεί να χορηγηθεί τεχνητή διατροφή στο μωρό, συνιστά η χορήγηση να γίνει με ειδική σύριγγα ή κούπα.
5. Γνωρίζει ποιες είναι οι ιατρικές αντενδείξεις του θηλασμού και ότι σε όλες τις άλλες περιπτώσεις θα πρέπει να αναζητήσει την κατάλληλη μέθοδο για τη χορήγηση του μητρικού γάλακτος.
6. Όταν η μητέρα παίρνει κάποιο φάρμακο λαμβάνει κάθε δυνατή μέριμνα ώστε το φάρμακο αυτό να μην αποτελεί αντένδειξη θηλασμού.
7. Γνωρίζει ότι το μωρό πρέπει να θηλάζει αποκλειστικά 6 μήνες και ότι με την προσθήκη των στερεών δεν πρέπει να διακόπτεται ο θηλασμός αλλά να παροτρύνεται η μητέρα ώστε να θηλάζει το μωρό της μέχρι τον πρώτο χρόνο της ζωής του ή και αργότερα αν το επιθυμεί.
8. Παροτρύνει τη μητέρα να θηλάζει το μωρό της όσο συχνά θέλει και απεριόριστα χωρίς χρονικούς περιορισμούς, ιδίως μέχρι να εδραιωθεί ο θηλασμός.
9. Μπορεί να επιλύσει με σωστό και σύγχρονο τρόπο τα συνήθη προβλήματα του θηλασμού και με γνώμονα πάντα ότι θα πρέπει να συνεχίζεται ο θηλασμός.
10. Συμβουλεύει τη διατήρηση της γαλουχίας όταν προκύψουν προβλήματα προσωρινού αποχωρισμού μητέρας-παιδιού.
11. Μπορεί να δώσει συμβουλές για την τόσο απλή υπόθεση της ατομικής τράπεζας μητρικού γάλακτος που θα βοηθήσει την εργαζόμενη μητέρα να θηλάσει μεγαλύτερο διάστημα το παιδί της.
12. Γνωρίζει ότι όταν θα συνταγογραφήσει ξένο γάλα, συνυπογράφει στη διακοπή του θηλασμού, διότι η ποσότητα γάλακτος που παράγει ο μαστός, εξαρτάται αποκλειστικά από το πόσο γάλα ζητάει το μωρό. Γνωρίζει ότι σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας η συνταγογράφηση ξένου γάλακτος πρέπει να συνοδεύεται από ιατρική γνωμάτευση που να εξηγεί τους λόγους που το μωρό δεν μπορεί να θηλάσει αποκλειστικά. Γνωρίζει ότι για να μην θηλάσει μια μητέρα, η οποία δεν επιθυμεί να θηλάσει πρέπει η μητέρα να υπογράψει (αυτό αφορά τον 1ο μήνα ζωής) το ειδικό έντυπο (έγγραφη συγκατάθεση/) ότι ενημερώθηκε για τα οφέλη του θηλασμού και δεν επιθυμεί να θηλάσει (Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ 2127/Ιούνιος 2017) με την οποία καθιερώνεται έγγραφη συναίνεσης της μητέρας για τη χορήγηση υποκατάστατου μητρικού γάλακτος (formula) .

Μαρία-Αδαμαντία Μαλλιαρού
Παιδίατρος