Μπορεί η Τέχνη να κάνει τους γιατρούς πιο ενσυναισθητικούς;
Συγγραφέας iator Γράφτηκε στις ,
Οι γιατροί που έρχονται σε επαφή με την Τέχνη, αναπτύσσουν υψηλότερα επίπεδα ενσυναίσθησης και συνειδητοποιούν πως κάθε ασθενής είναι μοναδικός, αντλώντας πληροφορίες, μη σχετικές με τις νόσους, αλλά ουσιώδεις για την τελική διάγνωση.
Πριν από λίγα χρόνια, μια ομάδα φοιτητών ιατρικής πέρασε αρκετή ώρα στο Μουσείο Τέχνης του Πανεπιστημίου της Μελβούρνης, κοιτάζοντας έργα του Jon Cattapan, που αφορούσαν τον τρόπο με τον οποίο βίωσε την απώλεια της αδελφής του σε τροχαίο ατύχημα. Ο πίνακας με τίτλο «Αδελφή» και κάποια συνοδευτικά σχέδια, ήταν η απάντησή του σε αυτή την τραγωδία.
Η αδελφή του απεικονίζεται με γκρίζο χρώμα και ένα πιο σκούρο γκρι περίβλημα αγκαλιάζει το σώμα της, που βρίσκεται πάνω σε ένα κόκκινο «βωμό», πίσω από τον οποίο βρίσκονται κάποιες ανθρώπινες φιγούρες. Τα έντονα χρώματα και γραμμές προβάλλουν την αγωνία και εκφράζουν την αυξημένη ένταση της θλίψης. Ο ίδιος ο Cattapan έχει γράψει για τον αποπροσανατολισμό που βίωσε στη θλίψη και αναφέρει πως οι αναποδογυρισμένες φιγούρες σε όλες τις εικόνες της αδελφής του αντιπροσωπεύουν την σχιζοφρένεια της.
Από την ερμηνεία του έργου τέχνης στην κατανόηση της «διαφορικής διάγνωσης»
Οι φοιτητές ενθαρρύνθηκαν να περιγράψουν πτυχές του πίνακα όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικά, και στη συνέχεια να μοιραστούν τις προσωπικές τους ερμηνείες. Ήταν νεκρή ή ετοιμοθάνατη η κεντρική φιγούρα στο έργο; Ποια στοιχεία ήταν πιο ισχυρά, η χριστιανική εικονογραφία και η συγκίνηση στα πρόσωπα των μορφών; Οι χειρονομίες τους; Η επίμονη ζωντάνια των χρωμάτων; Ή το φαινομενικά χαοτικό μείγμα στοιχείων; Η αρχική, πρώτη αντίδραση τους στη θέαση του πίνακα συγκρίθηκε με τις εντυπώσεις τους μετά από 20 λεπτά επίμονης προσοχής.
Ο στόχος δεν ήταν να συμφωνήσουν όλοι στην ερμηνεία του έργου, αλλά να εξερευνήσουν τις πολλαπλές εναλλακτικές ερμηνείες. Αυτή ήταν μια πρακτική επίδειξη της ιατρικής μεθόδου που ονομάζεται «διαφορική διάγνωση» (όπου εξετάζονται πιθανές διαταραχές που θα μπορούσαν να αποτελούν την αιτία των συμπτωμάτων μιας ασθένειας). Η εμπεριστατωμένη επαφή με την τέχνη και τις διαφορετικές έννοιες, έδωσε ένα έμπρακτο παράδειγμα στους μελλοντικούς γιατρούς, σχετικά με το πόσο άτοπο είναι να οδηγούνται με βιασύνη σε ένα πρόωρο συμπέρασμα.
Ένας φοιτητής έγραψε για την εμπειρία του: «Τα αντικειμενικά πράγματα μπορεί να έχουν μια σειρά από υποκειμενικές σημασίες. Οι άνθρωποι μπορεί να έχουν διαφορετικές οπτικές. Απαιτείται πολλή ενσυναίσθηση για να προκύψουν αυτές οι σκέψεις.»
Προγράμματα επαφής με την Τέχνη στις επιστήμες υγείας “διδάσκουν” την ενσυναίσθηση
Πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι οι επαγγελματίες υγείας δίνουν πλήρη προσοχή σε «όλο το άτομο» και όχι μόνο στην ασθένεια; Έχει παρατηρηθεί ότι οι νέοι απόφοιτοι υγειονομικής περίθαλψης δεν έχουν αρκετή ενσυναίσθηση ή ικανότητα διάκρισης, ώστε να δίνουν προτεραιότητα σε ό,τι είναι πιο σημαντικό.
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη χρήση των ανθρωπιστικών επιστημών ως τρόπου ευαισθητοποίησης σχετικά με τα συναισθήματα και τις ηθικές διαστάσεις της υγειονομικής περίθαλψης. Γνωστά ως «Ιατρικές Ανθρωπιστικές Επιστήμες», πολλά προγράμματα, στις ΗΠΑ και αλλού, εμπλέκουν τους φοιτητές με τις εικαστικές τέχνες, το θέατρο, τη λογοτεχνία, τον κινηματογράφο και το χορό. Το Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης παρέχει υποχρεωτικά ανάλογα μαθήματα σε περισσότερους από 1000 φοιτητές ετησίως σε 13 διαφορετικούς τομείς των επιστημών υγείας. Οι φοιτητές Ιατρικής επισκέπτονται το Μουσείο Τέχνης στο Α’ και Γ’ έτος σπουδών τους, και καθώς κάνουν την κλινική τους άσκηση σε νοσοκομεία, σε τομείς όπως η Γηριατρική Ιατρική, η Ιατρική Αποκατάστασης, η Ανακουφιστική Φροντίδα και η Ψυχιατρική της τρίτης ηλικίας.
Ξεφεύγοντας από «αγκυλώσεις» της σκέψης μέσα από την Τέχνη
Οι φοιτητές Ιατρικής ιδιαίτερα, και οι φοιτητές επιστημών υγείας γενικά, τείνουν να πιστεύουν ότι υπάρχει σωστή και λάθος απάντηση σε όλα. Αυτό προέρχεται από την πρώιμη εκπαίδευσή τις στην παθολογία, την ανατομία και τη φυσιολογία, η οποία παρέχεται σύμφωνα με το βιοϊατρικό μοντέλο, σε αντίθεση με το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο που προάγουν οι συνεδρίες του Μουσείου Τέχνης. Η ποικιλομορφία των προοπτικών που αναδύονται τις ομαδικές συνομιλίες, τις παρέχει ένα χειροπιαστό παράδειγμα για το ότι μπορούν να έχουν διαφορετικές ερμηνείες για το ίδιο πράγμα, χωρίς καμία από αυτές τις θέσεις να είναι «λάθος».
Οι καθηγητές ελπίζουν ότι οι σπουδαστές αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι η ιατρική δεν είναι ασπρόμαυρη, αλλά αποτελείται από πολλές αποχρώσεις του γκρι. Οι συνεδρίες του μουσείου έχουν σχεδιαστεί για να κάνουν αυτούς τους φοιτητές να σκεφτούν τη σημασία μιας διάγνωσης που δεν βασίζεται μόνο στα σωματικά συμπτώματα, αλλά και στη μεγαλύτερη «αφήγηση» που τους παρέχει η ευρύτερη ιστορία της υγείας ενός ασθενούς.
*To Eyes of Light οραματίζεται μια κοινωνία, στην οποία όλοι οι άνθρωποι με σοβαρές ασθένειες, αντλούν δύναμη και χαρά μέσα από την τέχνη. Δείτε τις δράσεις του Προγράμματος Επαφής με την Τέχνη εδώ.
Πηγή άρθρου: Friday essay: can looking at art make for better doctors?”, The Conversation, 2016. Ευχαριστούμε την εθελόντρια Σοφία Κωνσταντινέα για την επιμέλεια του κειμένου.
Credits:
Φωτο: JonCattapan
