Επαναλαμβανόμενες αποτυχίες εξωσωματικής γονιμοποίησης ! Και τώρα τι;
Συγγραφέας Χαρούλα Μαθιοπούλου Μπιλάλη Γράφτηκε στις ,
Για το ζευγάρι που παρά τις εντατικές προσπάθειες για φυσική σύλληψη το θετικό αποτέλεσμα δεν έχει έρθει, η προοπτική της εξωσωματικής γονιμοποίησης μπορεί να φαίνεται τρομακτική, ειδικά αν δεν γνωρίζουν πολλά για τη διαδικασία. Από την άλλη, αν έχουν ήδη υποβληθεί σε προσπάθειες εξωσωματικής γονιμοποίησης και έχουν αποτύχει, γίνονται δύσπιστοι και απαισιόδοξοι.
Ωστόσο, οι αποτυχημένες προσπάθειες δεν είναι κάτι οριστικό. Στις μέρες μας, με την πρόοδο της επιστήμης της Αναπαραγωγικής Ιατρικής και Βιοτεχνολογίας, η κύηση είναι εφικτή ακόμα και σε εξαιρετικά δύσκολες περιπτώσεις. Αρκεί το ζευγάρι να έχει τους κατάλληλους συμμάχους και να ληφθούν ορισμένα μέτρα πριν από μία επόμενη προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Η εξωσωματική γονιμοποίηση περιλαμβάνει μια πολύπλοκη σειρά διαδικασιών που χρησιμοποιούνται για τη σύλληψη ενός παιδιού. Κατά τη διάρκεια ενός κύκλου εξωσωματικής γονιμοποίησης τα ώριμα ωάρια ανακτώνται από τις ωοθήκες μιας γυναίκας και γονιμοποιούνται από το σπέρμα σε ένα εργαστήριο.
Το πλάνο θεραπείας της υπογονιμότητας, εάν χρειάζεται όντως εξωσωματική γονιμοποίηση ή όχι, και αν ναι με ποιο τρόπο θα γίνει, θα εξαρτηθεί από την αιτία πίσω από τα προβλήματα γονιμότητας του καθενός. Αυτό το στάδιο είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς πιστεύω πως το κλειδί στην επιτυχία είναι η σωστή διάγνωση και η εξατομίκευση της θεραπείας.
Η εξωσωματική γονιμοποίηση μπορεί πράγματι να βοηθήσει να ξεπεραστούν διάφοροι τύποι προβλημάτων που σχετίζονται με την υπογονιμότητα που αντιμετωπίζουν τα ζευγάρια ενώ προσπαθούν για ένα μωρό.
Η εξωσωματική γονιμοποίηση θεωρείται ως η πρώτη γραμμή θεραπείας για προβλήματα όπως «κλειστές» ή «βουλωμένες» σάλπιγγες, ενδομητρίωση, υπογονιμότητα ανδρικού παράγοντα, μικρό απόθεμα ωοθηκών/ ανοωθυλακιορρηξία κά. Σε άλλες περιπτώσεις, η εξωσωματική γονιμοποίηση μπορεί να συνιστάται μόνο όταν άλλες θεραπείες που σχετίζονται με τη γονιμότητα δεν είναι σε θέση να οδηγήσουν σε σύλληψη.
Κατά μέσο όρο, τα ποσοστά επιτυχίας κάθε κύκλου εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι περίπου 40%.
Αυτό όμως που συνηθίζω να λέω σε κάθε ζευγάρι είναι πως στην πραγματικότητα τα ποσοστά επιτυχίας στην εξωσωματική γονιμοποίηση για κάθε προσπάθεια είναι ….τα δικά του. Δεν έβρισκα ποτέ νόημα να λέω μεγαλύτερα ποσοστά επιτυχίας σε ένα ζευγάρι που τα δεδομένα του δεν σου επιτρέπουν να ανεβάσεις τα ποσοστά σε διψήφιο αριθμό. Ούτε να μειώνω όμως τα ποσοστά επιτυχίας “απλά και μόνο” λόγω ηλικίας. Με την εφαρμογή νέων πρωτοκόλλων και τεχνολογιών η ηλικία από μόνη της δεν πιστεύω πως πλέον αποτελεί περιοριστικό παράγοντα, ακόμα και αν όπως εξηγώ παρακάτω έχει μεγάλη επίδραση στην επιτυχία.
Αυτό που για μένα έχει τη μεγαλύτερη αξία είναι είτε κάποιος έχει μόλις 2% πιθανότητα να πετύχει είτε 75%, εγώ πάντα και όλοι μαζί σαν ομάδα να κάνουμε το καλύτερο δυνατό για να πετύχουμε. Γνωρίζοντας όμως πως τόσο η επιτυχία όσο και η αποτυχία είναι στο τραπέζι. Και πως τελικά στο τέλος ένα από τα 2 επόμενα νούμερα επικρατούν: το 0 και το 100.
Στο σημείο αυτό θέλω να κάνω μία “κατάθεση ψυχής”.
Η αλήθεια είναι πως τις περισσότερες φορές, ιδιαίτερα μετά και με την ένταξη μας στη μονάδα εξωσωματικής του Institute of Life ΙΑΣΩ, η επιτυχία συνήθως έρχεται με την πρώτη άντε τη δεύτερη προσπάθεια. Έχουμε, με μεγάλη χαρά (και περηφάνεια ομολογώ) καταφέρει να έχουμε θετικό αποτέλεσμα με την πρώτη ακόμα και σε πολύ προχωρημενη αναπαραγωγική ηλικία ( πάνω από 45) χωρίς τη χρήση δανεικών ωαρίων. Με μία όμως συγκλονιστική προετοιμασία!
Όμως… υπάρχουν και περιστατικά που, παρά την καλή αρχική πρόβλεψη, η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική. Και που ειλικρινά, όσες ώρες και αν έχεις σκεφτεί/διαβάσει τη πρόσφατη διεθνή βιβλιογραφία για το τι άλλο μπορεί να συμβαίνει, τι άλλο να κάνεις, πάλι να εξακολουθούν τα πράγματα να είναι (πολύ) δύσκολα.
Στις περιπτώσεις λοιπόν αυτές, το να ακούς από ασθενείς να λένε “εμείς σας δίνουμε ευκαιρία για 2 πχ προσπάθειες” ή ” ξέρουμε πως επίτηδες δεν πετυχαίνει η πρώτη προσπάθεια” ή ακόμα χειρότερα να σου υποδεικνύουν εκείνοι τι πιστεύουν πως πρέπει εσύ να κάνεις, πραγματικά δε βοηθάει κανέναν, πόσο μάλλον την ίδια την προσπάθεια.
Αυτό που βρίσκω δε ακόμα πιο παράλογο, είναι κάποιος ασθενής να σε κρίνει αρνητικά (και ενδεχομένως δημόσια) επειδή δεν ικανοποίησες το πλάνο που είχε ο ίδιος στο μυαλό του και όχι αυτό που έκρινες πως έπρεπε σύμφωνα με το ιατρικό ιστορικό και τα δεδομένα του. Ένα πρόσφατο παράδειγμα μου γέννησε την ανάγκη να μοιραστώ αυτές τις σκέψεις μαζί σας, καθώς δεν είμαι ρομπότ χωρίς συναισθήματα αλλά άνθρωπος.
Εάν δε νοιώθετε απόλυτη εμπιστοσύνη ή/ και ασφάλεια στο γιατρό με τον οποίο συνεργάζεστε στην προσπάθεια σας, σταματήστε. Κάνει κακό στην προσπάθεια. Ένα αρνητικό αποτέλεσμα εξαιτίας μίας κακής σχέσης με την ιατρική ομάδα έχει πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο σε σχέση με ένα αρνητικό σχόλιο.
Η καλή σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα σε εμένα και τον ασθενή μου μου δίνει πραγματικά φτερά και οδηγεί στο θαύμα.
Ας πάμε όμως στα πιο “πρακτικά”.
Ένας από τους πιο συχνούς λόγους για τους οποίους η θεραπεία εξωσωματικής γονιμοποίησης απέτυχε είναι ότι το ότι το μεταφερόμενο έμβρυο μπορεί να είχε παθολογικό αριθμό χρωμοσωμάτων ή κάποια άλλη γενετική ή μοριακή διαταραχή. Αυτή είναι μία από τις κύριες αιτίες αποτυχίας εμφύτευσης στην εξωσωματική γονιμοποίηση.
Για κάθε εμβρυομεταφορά που πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια ενός κύκλου εξωσωματικής γονιμοποίησης, όπου χρησιμοποιούνται τα ωάρια της ίδιας της γυναίκας που προσπαθεί γυναίκας, η πιθανότητα για απόκτηση μωρού είναι περίπου 45% στα τέλη της δεκαετίας των 20, περίπου 35% μέχρι τα τέλη της δεκαετίας των 30 και περίπου 10-15% στις αρχές της δεκαετίας των 40.
Η επίδραση της προχωρημένης ηλικίας της μητέρας στη δυναμική των ωαρίων και του εμβρύου φαίνεται στην διπλανή εικόνα (ΠΗΓΗ). Η γήρανση στις γυναίκες προκαλεί τόσο μείωση του αποθεματικού των ωοθηκών όσο και της ικανότητας των ωαρίων να δημιουργήσουν υγιή έμβρυα. Όλες οι διαδικασίες που επηρεάζονται μπορεί να οδηγήσουν σε χαμηλότερη παραγωγή/ισορροπία ενέργειας που συνεπάγεται μια μικρή μείωση του ρυθμού ανάπτυξης του εμβρύου στο στάδιο της βλαστοκύστης, καθώς και σε υψηλότερη συχνότητα διασποράς των χρωμοσωμάτων κατά τη διάρκεια της μείωσης που οδηγεί σε υψηλή αύξηση του ποσοστού ανευπλοειδίας βλαστοκύστεων, ειδικά σε γυναίκες άνω των 35 ετών.
Και αυτό σε μεγάλο βαθμό δεν μπορεί να αλλάξει. Δεν μπορείς να αλλάξεις ολοκληρωτικά την επίδραση του χρόνου στην ποιότητα των ωαρίων και την αναπαραγωγική δυναμική τους. Μπορείς όμως:
- Να προστατέψεις και να βοηθήσεις αυτά που έχεις αυτή τη στιγμή ώστε να αναπτυχθούν και να ωριμάσουν στις βέλτιστες συνθήκες και
- 2) Να ελέγξεις τα έμβρυα πριν τα χρησιμοποιήσεις, μάλιστα πλέον με υπερσύγχρονες μεθόδους μη επεμβατικής γενετικής ανάλυσης
Έτσι οι πιθανότητες για ένα θετικό αποτέλεσμα θα είναι μεγαλύτερες. Θυμάμαι χαρακτηριστικά τη φράση ενός σπουδαίου Γάλλου καθηγητή σε ένα παγκόσμιο συνέδριο, που είχε πει πως “ένα φυσιολογικό έμβρυο, δεν έχει ηλικία”.
Ο στόχος λοιπόν πριν από ακόμα μία προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι αφενός να δημιουργήσουμε πιο υγιείς γαμέτες ( ωάρια και σπερματοζωάρια – μην ξεχνάτε πως και η ποιότητα του σπέρματος παίζει πολύ σπουδαίο ρόλο) και αφετέρου να επιλέξουμε τις πιο ιδανικές συνθήκες (πρωτόκολλο & συνολική υγεία και ορμονική ισορροπία του γυναικείου οργανισμού) πραγματοποίησης της.
Μερικές φορές, το ενδομήτριο μπορεί να μην είναι στο βέλτιστο πάχος, παροχή αίματος ή το χρονικό πλαίσιο που είναι ικανό να δεχτεί ένα έμβρυο για εμφύτευση και ανάπτυξη. Στην περίπτωση αυτή όσο καλό και αν είναι το έμβρυο δε θα είναι σε θέση να προσκολληθεί στην αποκαλούμενη “επένδυση της μήτρας”.
Επιπλέον, καθώς το μικροβίωμα της αναπαραγωγικής οδού φαίνεται πως παίζει και αυτό εξέχοντα ρόλο στην αναπαραγωγική δυναμική, όχι μόνο ευνοώντας την εμφύτευση πρακτικά αλλά υποστηρίζοντας την και μέσω τοπικών μηχανισμών ορμονικής εξισορρόπησης, αποτελεί και αυτό μία νέα παράμετρο που καλό είναι να ληφθεί υπόψη, χωρίς όμως υπερβολές. Και εδώ το ιατρικό ιστορικό και τα προσωπικά δεδομένα κάθε ασθενούς θα καθορίσουν τι πραγματικά πρέπει να ελεγχθεί και ποια ενδεχομένως πρέπει να είναι η θεραπευτική προσέγγιση πριν την επόμενη προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Άλλοι παράγοντες όπως τα ινομυώματα, η ενδομητρίωση, ο διαβήτης, τα προβλήματα του θυρεοειδούς, εάν δεν αντιμετωπιστούν σωστά επηρεάζουν επίσης δυσμενώς τις πιθανότητες επιτυχίας.
Τι γίνεται λοιπόν μετά από μία αποτυχημένη προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης
Το αν θα ξαναπροσπαθήσουμε με έναν (ίδιο;/παρόμοιο;) κύκλο εξωσωματικής γονιμοποίησης, πόσο σύντομα και πόσες φορές εξαρτάται από πάρα πολλούς παράγοντες. Τόσο η φυσική κατάσταση όσο και η συναισθηματική ετοιμότητα θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη πριν από τη λήψη οποιασδήποτε απόφασης.
Όταν προγραμματίζεται ο επόμενος κύκλος, ένας ειδικός εξωσωματικής γονιμοποίησης θα πρέπει να αξιολογήσει τυχόν προηγούμενους κύκλους θεραπείας για να τροποποιήσει τα προγράμματα και τα πρωτόκολλα θεραπείας και να βελτιστοποιήσει τα αποτελέσματα. Όπως ανέφερα και πιο πάνω, είναι σημαντικό να θυμάται κανείς ότι η γονιμότητα μειώνεται με την ηλικία.
Όμως, είναι το ίδιο σημαντικό (και επιμένω) να βιαστείς για μία προσπάθεια ακόμα και αν η γυναίκα είναι προχωρημένης αναπαραγωγικής ηλικίας, χωρίς προηγουμένως να έχεις προετοιμαστεί σωστά για την προσπάθεια αυτή.
Προσωπικά δε θέλω ή έστω δεν προτιμάω να ξεκινάω καμία προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης εάν το ζευγάρι δεν έχει προετοιμαστεί για την προσπάθεια αυτή τουλάχιστον 3 μήνες πριν. Η προετοιμασία περιλαμβάνει αλλαγές στον τρόπο διατροφής και ύπνου, διαχείρισης του στρες, αποκατάσταση της όποιας σεξουαλικής δυσλειτουργίας και επιθυμίας, αγωγή με IVF Combo, έλεγχος και αποκατάστασης του μικροβιώματος, πιθανώς υστεροσκόπηση βάση ενδείξεων και σίγουρα πλήρη οργάνωση και κατανόηση της τελικής προσπάθειας.
Να θυμάστε πως πολλά πράγματα που σχετίζονται με την επιτυχία μιας επόμενης προσπάθειας δεν περνάνε από το χέρι σας, δεν εξαρτώνται από εσάς. Για αυτό και αυτό που σας ζητάω είναι να προσπαθήσετε να εστιάσετε την προσοχή σας και να προσπαθήσετε να βελτιώσετε αυτά που μπορείτε να ελέγξετε. Αυτός είναι ένας από του πιο βασικούς μας στόχους με τους coachees μου στο Fertility Coaching πρόγραμμα μου. Και επειδή πρόσφατα είχα μία επικοινωνία με μία ενδιαφερόμενη για το πρόγραμμα αυτό, θα ήθελα να σας πω πως το Fertility Coaching αποτελεί ένα εργαλείο ολιστικής προσέγγισης της (υπο)γονιμότητας, έχει ως πρόγραμμα δομή και σκοπό και πραγματοποιείται σύμφωνα με τις επιστημονικά τεκμηριωμένες πρακτικές του Evidence Based Health Coaching. Δεν αποτελεί ψυχολογική υποστήριξη και σίγουρα δεν αναλύονται εξετάσεις ούτε δίνονται προτάσεις θεραπείας γιατί δεν είναι αυτός ο σκοπός του. Έχω μεταπτυχιακό τίτλο εξειδίκευσης στο Health Coaching και θεωρώ όπως και διδάχθηκα, πως το να προστατέψεις ένα τόσο σημαντικό “εργαλείο” καλύτερης υγείας είναι υποχρέωση μου.
Για βέλτιστα λοιπόν αποτελέσματα…
Κάντε αυτό που πραγματικά “περνάει από το χέρι σας”:
- Προσπαθήστε να αποβάλλετε το στρες που πραγματικά αποτελεί μετρήσιμο εχθρό της γονιμότητας σας και της συνολικής επιτυχίας
- Προσέξτε όσο ποτέ τη διατροφή σας – ακολουθήστε μία υγιεινή Μεσογειακή Διατροφή και αν θέλετε επενδύστε σε κάτι πρωτοποριακό όπως η Διατροφογενωμική Γονιμότητας
- Επιλέξτε ισχυρούς συμμάχους όπως εξειδικευμένες βιταμίνες για την εξωσωματική γονιμοποίηση
- Περπατήστε, κολυμπήστε, πείτε «ναι» στη γιόγκα γονιμότητας και σε όποια μορφή άσκησης σας ευχαριστεί και αναζωογονεί το κυκλοφορικό σας τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα
- Επιδιώξτε ερωτικές επαφές με το σύντροφο σας καθώς αυτό όχι μόνο βελτιστοποιεί τη δυναμική του σπέρματος αλλά αιματώνει καλύτερα τη μήτρα και χαλαρώνει.
- Εφαρμόστε τουλάχιστον 2 πρακτικές καθημερινά που βελτιώνουν το μικροβίωμα σας όπως το περπάτημα μόλις 15 λεπτά και η κατανάλωση ενός “ζωντανού” γιαουρτιού.
Και το πιο σημαντικό:
- Μη τα παρατάτε
- Να έχετε εμπιστοσύνη στον γιατρό σας ο οποίος είναι ο άνθρωπος που ξέρει το ιστορικό σας καλύτερα από τον καθένα
Χαρούλα Μαθιοπούλου Μπιλάλη,
Μοριακή Βιολόγος
