Φυματίωση και Διατροφή
Συγγραφέας Τόνι Νζέιμ Γράφτηκε στις ,
Εδώ και χρόνια έχει διαπιστωθεί η σχέση μεταξύ της φυματίωσης και της κακής διατροφής. Υπάρχουν αρκετές πειραματικές, κλινικές και επιδημιολογικές μελέτες που δείχνουν ότι η συχνότητα εμφάνισης της φυματίωσης είναι ασυνήθιστα υψηλή στα άτομα που υποσιτίζονται. Επίσης σε μια μελέτη που διεξήχθη στο Λονδίνο, διαπιστώθηκε ότι οι λακτο-χορτοφάγοι (lactovegetarian), που τρώνε γαλακτοκομικά προϊόντα αλλά όχι αυγά, κρέας, πουλερικά ή θαλασσινά είχαν 8,5 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο φυματίωσης σε σύγκριση με άτομα που καταναλώνουν κρεατικά και ψάρι.
Σε ασθενείς με φυματίωση, η απώλεια της όρεξης, η δυσαπορρόφηση θρεπτικών συστατικών και η διαταραχή του μεταβολισμού οδηγεί στην ενεργοποίηση της νόσου. Η ανορεξία είναι επίσης ένας παράγοντας που συμβάλλει για την ενεργοποίηση της νόσου της φυματίωσης. Σε μια τυχαία ομάδα ασθενών στις ΗΠΑ που διαγνώστηκαν με φυματίωση, το 45% είχε απώλεια βάρους και το 20% είχε ανορεξία.
Ο ρόλος των μικροθρεπτικών συστατικών
Τα μικροθρεπτικά συστατικά ή αλλιώς οι βιταμίνες, τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία είναι αποδεδειγμένο ότι έχουν σημαντικούς ρόλους στην βελτίωση της υγείας του οργανισμού. Η ανεπάρκεια μικροθρεπτικών συστατικών θεωρείται ότι είναι η πιο συχνή αιτία σε δευτεροπαθείς ανοσοανεπάρκειες και σε λοιμώξεις που σχετίζονται με τη νοσηρότητα συμπεριλαμβανομένης της φυματίωσης.
Ψευδάργυρος
Η ανεπάρκεια ψευδαργύρου επηρεάζει την άμυνα του ανθρώπινου οργανισμού με διάφορους τρόπους. Αρκετές μελέτες σε ασθενείς με φυματίωση έδειξαν ότι είχαν χαμηλότερα επίπεδα ψευδαργύρου στο αίμα σε σχέση με εκείνους που δεν είχαν εκδηλώσει φυματίωση, ανεξάρτητα από το επίπεδο διατροφής τους. Στη συνέχεια υπήρξε σημαντική αύξηση των επιπέδων ψευδαργύρου στο τέλος της εξάμηνης θεραπείας της φυματίωσης. Έτσι, μπορούν να θεωρηθούν τα επίπεδα ψευδαργύρου στο αίμα ως ένας δείκτης παρακολούθησης της πορείας, της σοβαρότητας της ασθένειας αλλά και η ανταπόκριση στη θεραπεία σε άτομα με φυματίωση. Η λήψη συμπληρώματος ψευδαργύρου σε ασθενείς με πνευμονική φυματίωση και με βακτηριακή πνευμονία έχει αποδειχτεί ότι αυξάνει την ανοσοποιητική λειτουργία. Επιπλέον, τα συμπληρώματα ψευδαργύρου έχουν ευεργετική επίδραση στο μεταβολισμό της βιταμίνης Α η οποία έχει επίσης σημαντικό ρόλο στη φυματίωση.
Βιταμίνη Α
Έχει αποδειχτεί ότι η βιταμίνη Α διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο ανοσολογικό σύστημα σε ανθρώπους με φυματίωση. Έχει αναφερθεί ότι η βιταμίνη Α αναστέλλει το πολλαπλασιασμό των μολυσματικών βακίλων σε καλλιέργειες ανθρωπίνων μακροφάγων. Επιπλέον η βιταμίνη Α έχει ρόλο ζωτικής σημασίας στον πολλαπλασιασμό των λεμφοκύτταρων και σχετίζεται με την λειτουργία των επιθηλιακών ιστών. Η βιταμίνη Α είναι απαραίτητη για τη φυσιολογική λειτουργία των Τ και Β λεμφοκυττάρων, την δραστηριότητα των μακροφάγων και των φυσικών κυτταροκτόνων.
Τα μακροφάγα είναι μεγάλα μονοπύρηνα φαγοκύτταρα σημαντικά στην φυσική ανοσία.
Βιταμίνη D
Πολύ πρόσφατες όμως μελέτες αναφέρουν ότι λοιμώξεις, όπως η φυματίωση συνδέεται με την παρουσία χαμηλών συγκεντρώσεων επιπέδων βιταμίνης D (25-υδροξυβιταμίνης) στον ορό.
Η βιταμίνη D παίζει σημαντικό ρόλο στο ανοσοποιητικό μας σύστημα, ενεργοποιώντας τα μακροφάγα κύτταρα τα οποία απελευθερώνουν αντιμικροβιακές πρωτεΐνες. Αυτές οι πρωτεΐνες φαίνεται ότι αποτρέπουν τις λοιμώξεις φυματίωσης.
Βιταμίνη Ε
Σε πολλές μελέτες, η συγκέντρωση της βιταμίνης Ε βρέθηκε να είναι σημαντικά χαμηλότερη σε ασθενείς με φυματίωση σε σχέση με υγιή άτομα.
Βιταμίνη C
Η βιταμίνη C επιτυγχάνει αυτό που δεν μπορούν να καταφέρουν ακριβά φαρμακευτικά σκευάσματα «τελευταίας γενιάς». Αμερικανοί επιστήμονες πρόσφατα ανακάλυψαν ότι η βιταμίνη C μπορεί να εξουδετερώσει σε εργαστηριακές συνθήκες την πολύ-ανθεκτική στα φάρμακα φυματίωση, όμως ακόμα δεν γνωρίζουμε εάν θα λειτουργήσει ευεργετικά σε ανθρώπους. Παρόλα αυτά, πολλές είναι οι μελέτες έχουν συνδέσει την ανεπάρκεια βιταμίνης C με τη φυματίωση. Σε έρευνα που διεξήχθη στην Αιθιοπία, οι σημαντικά χαμηλές συγκεντρώσεις σε αντιοξειδωτικές βιταμίνες όπως βιταμίνης C, βιταμίνη Ε, και βιταμίνη Α και τα αυξημένα επίπεδα μαλονδιαλδεΰδης (MDA), σε ασθενείς με φυματίωση, συσχετίστηκαν με τη σοβαρότητα της κλινικής τους κατάστασης.
Η μαλονδιαλδεΰδη είναι ένας γνωστός δείκτης του οξειδωτικού στρες / βλάβης.
Σελήνιο
Το σελήνιο είναι ένα σημαντικό μικροθρεπτικό συστατικό, το οποίο έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις αντιοξειδωτικές του ιδιότητες. Γνωρίζουμε ήδη ότι ορισμένοι ιοί, που υπό κανονικές συνθήκες είναι αδρανείς, γίνονται παθογενείς σε συνθήκες ανεπάρκειας σεληνίου. Ο ρόλος του σεληνίου είναι πολύ σημαντικός στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος του οργανισμού και ως εκ τούτου μπορεί να έχει έναν κρίσιμο ρόλο καταπολέμηση των μυκοβακτηριδίων της φυματίωσης. Το σελήνιο έχει βρεθεί ότι είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη ασθενειών από μυκοβακτηρίδια σε ασθενείς με ανοσοκαταστολή (HIV-θετικούς).
Σίδηρος
Η αναιμία στις μεγάλες ηλικίες τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες με πνευμονική φυματίωση είναι πολύ συχνή. Ανεπάρκεια σιδήρου μπορεί να είναι ένας παράγοντας που συμβάλλει στην εξέλιξη της νόσου. Υπάρχουν δύο εξηγήσεις για τη σύνδεση της χαμηλής συγκέντρωσης σιδήρου και της φυματίωσης. Το ένα είναι ότι η αναιμία προέρχεται από χρόνια μόλυνση από τα μυκοβακτηριδίων της φυματίωσης (εξωερυθροκυτταρικά αίτια) και το άλλο είναι ότι η ανεπάρκεια σιδήρου αυξάνει την ευαισθησία σε λοιμώξεις, όπως η φυματίωση.
Αλκοόλ- κάπνισμα
Οι άνθρωποι με φυματίωση δεν πρέπει να πίνουν αλκοόλ, διότι μπορεί να βλάψει το συκώτι τους όταν λαμβάνουν φάρμακα κατά της φυματίωσης, όπως η ισονιαζίδη, πυραζιναμίδη και ριφαμπικίνη.
Το κάπνισμα αποτελεί καλά τεκμηριωμένο παράγοντα κινδύνου για εκδήλωση φυματίωσης, καθώς μειώνει την ικανότητα των πνευμόνων να καταπολεμούν το υπαίτιο βακτήριο, όταν αυτό εισβάλλει στον οργανισμό.
Σε μια έρευνα μεταξύ 110 νέων περιπτώσεων ενεργού φυματίωσης, σε μερικά άτομα δόθηκε μόνο θεραπεία για τη φυματίωση, ενώ σε άλλα χορηγήθηκε επιπροσθέτως ενέσιμη θειαμίνη, βιταμίνη Β 6, και βιταμίνη C, ή από του στόματος συμπλήρωμα πολυβιταμινών. Σε όλες τις ομάδες που χορηγήθηκε οποιοδήποτε συμπληρώματα βιταμινών, είχαν σαν αποτέλεσμα σημαντικά καλύτερη αύξηση λεμφοκυττάρων από την ομάδα που δεν έλαβε κανένα είδους συμπλήρωμα.
Η διατροφική κατάσταση φαίνεται να είναι ένας σημαντικός και καθοριστικός παράγοντας της κλινικής πορείας κατά τη διάρκεια της φυματίωσης. Μια διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά ενισχύσει το ανοσοποιητικό σύστημα και βοηθάει στην πρόληψη της φυματίωσης. Οι πρωτεΐνες είναι πολύ σημαντικές για την πρόληψη απώλειας μυϊκού ιστού, που είναι συχνό φαινόμενο σε άτομα με φυματίωση. Ενδείκνυται η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων με χαμηλά λιπαρά και πρόσληψη άπαχου κόκκινου κρέατος, πουλερικών, ψαριών και αυγού.
Φυσικά δεν θα πρέπει να παραβλεφθούν από την διατροφή και τα δημητριακά ολικής αλέσεως όπως το καστανό ρύζι, το σιτάρι ολικής αλέσεως, η βρώμη και η σίκαλη ολικής αλέσεως.
Τέλος τα ακόρεστα λίπη όπως το ελαιόλαδο αντί για βούτυρο.
Επίσης τα συμπληρώματα διατροφής (ενέσιμες και καταπόσιμες) μπορούν να βοηθήσουν στη βελτίωση της υγείας των ασθενών με φυματίωση. Οι βιταμίνες και μέταλλα μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη θεραπεία της φυματίωσης και για αυτό το λόγο η σωστή και ισορροπημένη διατροφή σε συνδυασμό με σωστό σχήμα συμπληρωμάτων διατροφής μπορεί να αντιπροσωπεύσει μια νέα προσέγγιση για γρήγορη ανάκαμψη σε ασθενείς με φυματίωση.
Βιβλιογραφία:
Karyadi E, Schultink W, Nelwan RH, Gross R, Amin Z, Dolmans WM, et al. Poor micronutrient status of active pulmonary tuberculosis in Indonesia. J Nutr. 2000; 130 :2953–8.
Ray M, Kumar L, Prasad R. Plasma zinc status in Indian childhood tuberculosis: Impact of antituberculosis therapy. Int J Tuberc Lung Dis. 1998; 2 :719–25.
Zhang DR. Determination of zinc, copper, iron and zinc/copper ratio in the hair of active pulmonary tuberculosis patients. Zhonghua Jie He He Hu Xi Za Zhi. 1991; 14 :170–2. 192.
Crowle AJ, Ross EJ. Inhibition of retinal acid of multiplication on virulent tubercle bacilli in cultured human macrophages. Infect Immun. 1989; 57 :840–4.
Brown ED, Chan W, Smith JC., Jr Vitamin A metabolism during the repletion of zinc deficient rats. J Nutr. 1976; 106 :563–8.
Chandra RK. 1990 McCollum Award Lecture. Nutrition and immunity: Lessons from the past and new insights into the future. Am J Clin Nutr. 1991; 53 :1087–101.
Semba RD. The role of vitamin A and related retinoids in immune function. Nutr Rev. 1998; 56 :S38–48.
Bhaumik S. Vitamin d supplementation for tuberculosis. Indian Pediatr. 2012 Nov 8;49(11):931.
Panasiuk AV, Penenko OR, Kuz’menko IV, Suslov EI, Klimenko MT, Kuznitsa NI, et al. Vitamin E and its structural analogs in tuberculosis. Ukr Biokhim Zh. 1991; 63 :83–8.
Madebo T, Lindtjørn B, Aukrust P, Berge RK. Circulating antioxidants and lipid peroxidation products in untreated tuberculosis patients in Ethiopia. Am J Clin Nutr. 2003; 78 :117–22.
Shor-Posner G, Miguez MJ, Pineda LM, Rodriguez A, Ruiz P, Castillo G, et al. Impact of selenium status on the pathogenesis of mycobacterial disease on HIV-infected drug users during the era of highly active antiretroviral therapy. J Acquir Immune Defic Syndr. 2002; 29 :169–73.
Volosevich GV. Functional activity of blood T-lymphocytes in patients with pulmonary tuberculosis treated with chemotherapeutic drugs and vitamins. Probl Tuberk. 1982; 3 :47–50.
Safaryan MF, Karagezyan KG, Karapetyom ET, Avanesyam NA. Efficacy of antioxidative therapy in patients with pulmonary tuberculosis and correlation of lipid peroxidation. Probl Tuberk. 1990; 5 :40–4.
Τόνι Νζέιμ,
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
