Οι ψυχολογικές αντιδράσεις «Μάχη, Φυγή, Πάγωμα» στους αγωνες
Συγγραφέας Λίνα Ψούνη Γράφτηκε στις ,
Όταν παρουσιαστεί μια κατάσταση που μας προκαλεί φόβο, το σώμα μας ενεργοποιείται για να μας προστατέψει από την απειλή και προετοιμάζεται ενστικτωδώς, για να αντιδράσει άμεσα στον εξωτερικό κίνδυνο.
Ενεργοποιώντας το συμπαθητικό σύστημα, παρουσιάζονται σωματικά συμπτώματα, όπως αύξηση καρδιακών σφυγμών, σύσπαση των μυών, αύξηση του ρυθμού αναπνοής τα οποία θα μας προετοιμάσουν κυρίως για να αντιδράσουμε κινητικά. Φυσικά, στη σύγχρονη εποχή οι κίνδυνοι δεν είναι οι ίδιοι με αυτούς του πρωτόγονου ανθρώπου, διότι δεν παρουσιάζεται φυσική απειλή και για αυτό η αντίδραση στο στρες δεν είναι διαχειρίσιμη, γιατι τις περισσότερες φορές δεν γίνεται κατανοητή.
Στην περίπτωση του αθλητισμού, η απειλή δεν είναι πραγματική και ο κίνδυνος είναι το αποτέλεσμα των αγώνων και η απόδοσή των αθλητών στο γήπεδο. Τα χαρακτηριστικά των αντιδράσεων στο στρες μπορούν να χρησιμοποιηθούν θετικά στον αθλητισμό, εάν τα αντιμετωπίσουμε ψύχραιμα γνωρίζοντας βέβαια λεπτομερώς και τις απαιτήσεις των αθλημάτων.
Η αντίδραση της μάχης προετοιμάζει το σώμα μας για πάλη, ενεργοποιεί τους μύες στα άκρα, κυρίως στα χέρια. Οι επιθετικές ενέργειες γίνονται πιο έντονες και οι κινήσεις πιο ισχυρές και απότομες. Στα περισσότερα αθλήματα η υπερδιέγερση δεν ωφελεί την απόδοση καθώς προκαλεί κόπωση και σύγχυση. Επίσης, δεν μπορεί να είναι βοηθητική στα αθληματα που απαιτούν λεπτές και πολύπλοκες κινήσεις. Βέβαια, η ένταση στα άκρα στην κατάλληλη ένταση, την κατάλληλη στιγμή μπορεί να είναι αποδειχθεί ωφέλιμη.
Η αντίδραση της φυγής, προετοιμάζει το σώμα για γρήγορη αποχώρηση από τον κίνδυνο. Πολλές φορές, η αντίδραση αυτή μας οδηγεί για αποφυγή του έντονου στρες και την παραίτηση. Όπως είναι κατανοητό σε πολλά αθλήματα μπορεί να είναι πολύ βοηθητική, καθώς αυξάνει την εγρήγορση και τις γρήγορες κινήσεις. Όμως, σε υπερβολικό βαθμό μπορει να φέρει σύγχυση, ασυντόνιστες και υπερκινητικές αντιδράσεις.
Το πάγωμα είναι από τα χειρότερα συμπτώματα στον αθλητισμό, καθώς δίνει έντονη αίσθηση αδυναμίας, αίσθηση μουδιάσματος και ανικανότητας εκτέλεσης των κινήσεων. Πολλές φορές, προκαλεί άρνηση για προσπάθεια, για συμμετοχή και κάποιες φορές οδηγεί στην εγκατάλειψη των αγώνων ή ακόμα και του αθλήματος. Η αντίδραση του παγώματος και επειδή δύσκολα γίνεται κατανοητή, συμβάλλει για τη χαμηλή αυτοπεποίθηση των αθλητών. Αν το δούμε με άλλη οπτική, στους αγωνες, η κατάσταση αυτή μας βοηθά να εκτιμήσουμε προσεκτικά την κατάσταση, να αποστασιοποιηθούμε από τα εξωτερικά ερεθίσματα και να συγκεντρωθούμε στον εαυτό μας και στην προσπάθεια που απαιτείται για καλύτερη απόδοση.
Για να διαχειριστούμε αποτελεσματικά τις παραπάνω αντιδράσεις, αρχικά εντοπίζουμε την απειλή που ο κάθε αθλητής/τρια έχει αναπτύξει με τις δικές του σκέψεις, που είτε μεγεθύνουν είτε διαχερίζονται τον «κίνδυνο». Η κατανόηση των ψυχολογικών συμπτωμάτων σε όλα τα επίπεδα (σκέψεις, συμπεριφορές, σωματικά συμπτώματα) μας βοηθάει ιδιαίτερα να διαχειριστούμε τα συναισθήματά μας και να μπορέσουμε να τα «χρησιμοποιήσουμε» προς όφελος της απόδοσής μας. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι κατά τη διάρκεια των αγώνων μπορούν να χρησιμοποιηθούν θετικά κάποια απο τα στοιχεία των συγκεκριμένων αντιδράσεων με σκοπό την μεγιστοποίηση της απόδοσης.
