Ηπατίτιδα: Συμπτώματα, θεραπεία και διατροφή
Συγγραφέας Τόνι Νζέιμ Γράφτηκε στις ,
Η ηπατίτιδα είναι μια λοίμωξη, δηλαδή φλεγμονή του ήπατος (συκωτιού). Η ηπατίτιδα διαχωρίζεται συνήθως σε οξεία και χρόνια και τις περισσότερες φορές οφείλεται στους ιούς Α, B, C, D και E και κυρίως στους τρεις πρώτους, που προσβάλλουν ειδικά το συκώτι προκαλώντας αντίστοιχους τύπους ηπατίτιδας π.χ. ηπατίτιδα τύπου Β ή τύπου A κ.λπ. Ωστόσο, λοίμωξη στο συκώτι μπορεί να προκαλέσουν και άλλοι ιοί, όπως ο ιός της λοιμώδους μονοπυρήνωσης και ο μεγαλοκυτταροϊός.
Η φλεγμονή στο ήπαρ όμως μπορεί να προκληθεί και από άλλα αίτια όπως για παράδειγμα ο ιός του έρπητα, ο κυταρομεγαλοϊός, ο ιός Επστάιν-Μπαρ και άλλοι. Επίσης ηπατίτιδα μπορεί να προκληθεί και από άλλους μολυσματικούς φορείς, όχι απαραίτητα ιούς π.χ. από το τοξόπλασμα. Συχνή αιτία της μη ιογενούς ηπατίτιδας είναι επίσης η άμετρη κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών. Σπανιότερα ηπατίτιδα μπορεί να προκληθεί και από τοξίνες τροφίμων (π.χ. μανιταριών) όπως και από φαρμακευτικά σκευάσματα που μπορεί να περιέχουν παρακεταμόλη, αμοξυκυλίνη, όπως και από αντιφυματικά φάρμακα και διάφορα άλλα σκευάσματα που επιβαρύνουν το συκώτι. Φλεγμονή στο ήπαρ επίσης μπορεί να προκαλέσουν και ορισμένα αυτοάνοσα νοσήματα όπως ο ερυθηματώδης λύκος.
Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι 300.000 άνθρωποι είναι φορείς της ηπατίτιδας Β και 150.000 είναι φορείς της ηπατίτιδας C.
Στη χώρα μας, ο επιπολασμός για τη χρόνια ηπατίτιδα Β υπολογίζεται σε 2.5-3% του πληθυσμού και για την ηπατίτιδα C σε 1.5-2% του πληθυσμού, ενώ η επίπτωση των χρόνιων ιογενών ηπατιτίδων ποικίλλει ανά γεωγραφικό διαμέρισμα και πληθυσμό. Επίσης, στη χώρα μας, πολλοί, άνθρωποι που ζουν με ηπατίτιδα δεν γνωρίζουν ότι έχουν μολυνθεί και ως εκ τούτου δεν μπορούν να επωφεληθούν από τις αποτελεσματικές θεραπείες που είναι διαθέσιμες.
Μετάδοση
Η ηπατίτιδα A μεταδίδεται:
από την κατανάλωση τροφής ή νερού που έχουν έρθει σε επαφή, κατά κάποιο τρόπο, με κόπρανα ατόμου που πάσχει από ηπατίτιδα Α. Αυτό εξηγεί τον όρο « κοπρανο-στοματική» οδός μετάδοσης της ηπατίτιδας Α και το γιατί η νόσος εμφανίζεται πιο συχνά σε περιοχές χαμηλού κοινωνικοοικονομικού επιπέδου, με ανεπαρκές δίκτυο ύδρευσης-αποχέτευσης και σε ομάδες ατόμων με πτωχή ατομική υγιεινή
από τη στενή επαφή με άτομο που έχει ηπατίτιδα Α ή με σεξουαλική (στοματο-πρωκτική) επαφή
σπανίως από αίμα (χρησιμοποίηση συριγγών σε χρήστες ναρκωτικών ουσιών) κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης της νόσου που ο ιός βρίσκεται για λίγες μέρες στο αίμα των ασθενών.
Η ηπατίτιδα Β μεταδίδεται:
από σεξουαλική επαφή με μολυσμένο άτομο χωρίς προφύλαξη
από μολυσμένα με αίμα αντικείμενα (π.χ. σύριγγες, ξυραφάκια, οδοντόβουρτσες)
από επαφή με αίμα μολυσμένου ατόμου μέσα στην οικογένεια
κάθετη μετάδοση από μολυσμένη μητέρα (νεογνά, κατά τον τοκετό)
από μολυσμένο αίμα ή παράγωγα αίματος που χορηγήθηκαν πριν το 1975 (εξαιρετικά σπάνια πια, λόγω του συστηματικού ελέγχου στις αιμοδοσίες)
Η ηπατίτιδα C μεταδίδεται:
από μολυσμένα με αίμα αντικείμενα (π.χ. σύριγγες, ξυραφάκια, βελόνες)
σπάνια από σεξουαλική επαφή ή από τη μητέρα στο παιδί της.
Η ηπατίτιδα D μεταδίδεται:
από επαφή με μολυσμένο αίμα (μεταγγίσεις αίματος, χρήση ενδοφλεβίων ναρκωτικών ουσιών).
από σεξουαλική επαφή.
από μολυσμένη μητέρα στο νεογνό της κατά τη διάρκεια του τοκετού.
Η ηπατίτιδα E μεταδίδεται:
από κοπρανοστοματική οδό και σχετίζεται με συνθήκες πτωχής υγιεινής.
από την κατανάλωση μολυσμένου νερού και τροφής.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα της οξείας ηπατίτιδας εμφανίζονται λίγες εβδομάδες έως 2-3 μήνες από την είσοδο του ιού της ηπατίτιδας στο σώμα. Τα συμπτώματα είναι:
Έντονη αδυναμία, καταβολή, ανορεξία, ναυτία, εμετοί και διάρροιες.
Μυαλγίες-Αρθαλγίες-Πονοκέφαλος.
Αποστροφή στο κάπνισμα
Αίσθημα βάρους και ενοχλήσεις στο δεξιό πάνω τμήμα της κοιλιάς
Μεγάλο ποσοστό εμφανίζει ίκτερο (κίτρινο χρώμα στα μάτια και το δέρμα), σκούρα ούρα (σαν κονιάκ) και αποχρωματισμό των κοπράνων (σαν στόκος).
Μερικές φορές δεν υπάρχουν καθόλου συμπτώματα ή αυτά είναι πολύ ήπια και ο μόνος τρόπος για να μάθουμε αν έχουμε μολυνθεί είναι να κάνουμε ειδική εξέταση αίματος. Προσοχή: η απλή «γενική αίματος» δεν είναι αρκετή για να μάθουμε αν έχουμε προσβληθεί από ηπατίτιδα.
Πρόληψη
Η πρόληψη της λοίμωξης από τους ιούς της ηπατίτιδας Α και Β γίνεται κυρίως μέσω εμβολίων, τα οποία, μετά το πέρασμα λίγων εβδομάδων, επιφέρουν μακροχρόνια θωράκιση του ανοσοποιητικού συστήματος έναντι αυτών των ιών. Δεν υπάρχει εμβόλιο ή άλλο μέσο προφύλαξης για τον ιό της ηπατίτιδας C. Ο ακρογωνιαίος λίθος στην πρόληψη της ηπατίτιδας είναι οι παρακάτω κανόνες υγιεινής:
Πλένετε τα χέρια σας πριν την ετοιμασία και κατανάλωση τροφής, και μετά από κάθε χρήση τουαλέτας, αλλαγή πάνας σε παιδιά ή χρήσης προφυλακτικού.
Εάν βρεθείτε σε χώρες με αυξημένη ενδημικότητα, πίνετε εμφιαλωμένο νερό, μη χρησιμοποιείτε παγάκια και μην πλένετε φρούτα και λαχανικά με νερό βρύσης.
Αποφύγετε να μοιράζεστε τρόφιμα, ποτά και τσιγάρα με άλλους και κοινής χρήσης αντικείμενα όπως βελόνες, ξυραφάκια, οδοντόβουρτσες.
Σε περίπτωση φυσικών καταστροφών, όπου το δίκτυο ύδρευσης-αποχέτευσης μπορεί να έχει υποστεί ζημιές, συμβουλευτείτε τις τοπικές αρχές για την καταλληλότητα του πόσιμου νερού.
Ο ιός της ηπατίτιδας Α αδρανοποιείται στιγμιαία με το βράσιμο του νερού και των τροφών, με παστερίωση και με τη χρήση οικιακής χλωρίνης (για επιφάνειες).
Χρήση προφυλακτικού κατά τη σεξουαλική επαφή.
Θεραπεία
Ηπατίτιδα A: Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για την ηπατίτιδα A. Η ηπατίτιδα Α έχει γενικά καλή πρόγνωση καθώς ουδέποτε χρονίζει. Οι περισσότεροι άνθρωποι που προσβάλλονται από ηπατίτιδα Α γίνονται καλά από μόνοι τους μετά από μερικές εβδομάδες. Ο εμβολιασμός αποτελεί τον πιο αποτελεσματικό τρόπο πρόληψης της ηπατίτιδας Α. Το εμβόλιο χορηγείται στα παιδιά συνήθως μετά από την ηλικία των 2 ετών. Χρειάζονται 3 δόσεις του εμβολίου που γίνονται κατά τη διάρκεια ενός έτους. Στους ενήλικες γίνονται 2 έως 3 δόσεις σε χρονικό διάστημα από 6 έως 12 μήνες. Για να είναι αποτελεσματικό το εμβόλιο πρέπει να χορηγηθούν όλες οι δόσεις. Ο εμβολιασμός προσφέρει προστασία για 10 περίπου χρόνια.
Ηπατίτιδα Β: Η οξεία ηπατίτιδα Β κατά κανόνα δεν χρειάζεται θεραπεία παρά μόνο σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις. Υπάρχουν διάφορα φάρμακα για τη θεραπεία της χρόνιας Ηπατίτιδας Β. Κάποια δρουν μεταβάλλοντας την ανοσοποιητική αντίδραση του οργανισμού σας ενάντια στον ιό HBV. Έτσι τα φάρμακα αυτά ενισχύουν την άμυνα και μειώνουν τον πολλαπλασιασμό του ιού με σκοπό την επιβράδυνση της νόσου. Επίσης θα πρέπει ο ασθενής πρέπει να αποφεύγει το αλκοόλ, τα πολύ δύσπεπτα φαγητά και τη σωματική κόπωση.
Ηπατίτιδα C: Στην οξεία ηπατίτιδα C συνιστάται η όσο το δυνατόν πρωιμότερη χορήγηση θεραπείας για την αποφυγή μετάπτωσης σε χρόνια ηπατίτιδα. Στην χρόνια ηπατίτιδα C η θεραπεία συνιστάται σε όλους τους ασθενείς. Νέες από του στόματος θεραπείες συνιστούν μια φαρμακευτική επανάσταση που υπόσχεται να εκριζώσει τη νόσο. Τα νέα φάρμακα (στην πραγματικότητα “κοκτέιλ” φαρμάκων) αναμένεται να κυκλοφορήσουν στην αγορά έως τις αρχές του 2015.
Ηπατίτιδα D: Δυστυχώς δεν υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία. O μοναδικός τρόπος πρόληψης έναντι του ιού της ηπατίτιδας D είναι ο εμβολιασμός για ηπατίτιδα Β.
Ηπατίτιδα E: Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία και δεν έχει αναπτυχθεί εμβόλιο προφύλαξης. Η ανάπαυση και άλιπος δίαιτα βοηθούν. Ειδική προσοχή χρειάζεται στην μόλυνση στις εγκύους λόγω του αυξημένου ποσοστού εκδήλωσης οξείας ηπατικής ανεπάρκειας. Βρίσκεται σε επιδημικές ή ενδημικές μορφές σε μερικά μέρη του κόσμου (Δυτικής Ασίας, Βόρειας και Κεντρικής Αφρικής και Κεντρικής Αμερικής), όχι όμως στη χώρα μας.
Ηπατίτιδα και Διατροφή
Οι ασθενείς με οξεία ιογενή ηπατίτιδα που είναι σε καλή κατάσταση, πρέπει να ακλουθούν μια ισορροπημένη διατροφή, με μικρή ενίσχυση της πρωτεϊνικής πρόσληψης ( 1,2-1,5 γρ./kg σωματικού βάρους). Ακόμα και αυτοί που έχουν ανορεξία, ναυτία ή εμετό μπορούν συνήθως να λαμβάνουν κάποια τροφή από το στόμα και επαρκή υγρά για πρόληψη της αφυδάτωσης. Οι ασθενείς συνήθως προτιμούν μικρά και συχνά γεύματα καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Η πρόσληψη λίπους δεν πρέπει να περιορίζεται, γιατί οι φτωχές σε λίπος δίαιτες είναι άγευστες και επιτείνουν την ανορεξία των ασθενών. Οι ασθενείς με σοβαρή ηπατίτιδα μπορεί να παρουσιάσουν έντονη κατακράτηση υγρών και γι’ αυτό επιβάλλεται πολύ προσεκτική παρακολούθηση του ισοζυγίου ύδατος.
Η πλήρης αποχή από το αλκοόλ κατά τη διάρκεια της οξείας φάσης, αλλά και για έξι περίπου μήνες μετά από αυτή πρέπει να συστήνεται σε ασθενείς με οξεία ηπατίτιδα, λόγω της ηπατοτοξικότητάς του. Αργότερα, κατανάλωση που ξεπερνά τη μια μερίδα αλκοόλ ημερησίως πρέπει να αποφεύγεται.
Οι ασθενείς με χρόνια ηπατίτιδα πρέπει να ακολουθούν μια ισορροπημένη διατροφή και να επιδιώκουν ένα υγιές σωματικό βάρος, παράλληλα με μέτρια σωματική δραστηριότητα.
Δυστυχώς οι Ιογενείς Ηπατίτιδες ευθύνονται για 1,5 εκατομμύρια θανάτους σε όλο τον κόσμο κάθε χρόνο. Περισσότερους δηλαδή από τους αντίστοιχους θανάτους που προκαλούνται από τον ιό του HIV/AIDS, την ελονοσία και τη φυματίωση. Η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης Ήπατος (ΕΕΜΗ) δραστηριοποιείται έντονα στον χώρο της ηπατίτιδας με συνεχή προσφορά στην πρόληψη, τη θεραπεία, καθώς και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών.
Το 2010 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) όρισε την Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ιογενών Ηπατιτίδων ως μία από τις μόλις 4 επίσημες συγκεκριμένες Παγκόσμιες Ημέρες Υγείας, η οποία θα πρέπει να γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 28 Ιουλίου.
Τόνι Νζέιμ,
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
