Επιπλοκές του διαβήτη στα πόδια
Συγγραφέας Αντώνης Σχοινάς, Γράφτηκε στις ,
Τα προβλήματα των ποδιών είναι μια συχνή επιπλοκή στους ασθενείς με διαβήτη, τα οποία ωστόσο προλαμβάνονται με την προσεκτική φροντίδα και έλεγχο των ποδιών. Έτσι ο ίδιος ασθενής γίνεται ένα ζωτικής σημασίας μέλος της ιατρικής ομάδας σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση των συγκεκριμένων επιπλοκών του διαβήτη.
ΠΩΣ Ο ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΑ ΠΟΔΙΑ;
Νευρική βλάβη (νευροπάθεια)
– Τα αυξημένα επίπεδα σακχάρου στο αίμα με την πάροδο του χρόνου μπορεί να βλάψουν τα μικρά νεύρα του ποδιού (διαβητική νευροπάθεια) και να οδηγήσουν σε ασυνήθιστα συμπτώματα όπως πόνο, κάψιμο, μούδιασμα, μυρμήγκιασμα, συνήθως στην περιοχή κάτω από τις γάμπες.
Η νευροπάθεια από την άλλη μπορεί να κάνει το πόδι να χάνει σταδιακά την ικανότητά του να αντιλαμβάνεται τα ερεθίσματα (πόνο, πίεση, θερμοκρασία και αφή ) και να γίνεται αναίσθητο. Αυτό μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνο γιατί το άτομο μπορεί να μην αντιληφθεί ένα τραυματισμό π.χ ένα πετραδάκι στο παπούτσι ή ότι έχει πολύ στενά παπούτσια και να προκληθεί ζημιά.
Επιπλέον η νευρική βλάβη μπορεί να αποδυναμώσει ορισμένους μυς, προκαλώντας παραμορφώσεις στο σχήμα του ποδιού. Η απώλεια της σωστής ανατομικής στάσης είναι εύκολο να προκαλέσει κάλους στα σημεία πίεσης που με τη σειρά τους δρουν σαν ξένο σώμα, τραυματίζουν το δέρμα και προκαλούν έλκη. Λόγω της κακής αισθητικότητας μπορεί να μην γίνουν αντιληπτά με ολέθριες συνέπειες.
Επιπλεον η κακή λειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος τοπικά μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική ξηρότητα, απολέπιση και σχάσεις του δέρματος που επίσης προλειαίνουν το έδαφος για δημιουργία ελκών.
Κακή κυκλοφορία αίματος
– Τα μακροχρόνια υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα μπορεί να βλάψουν και τα μεγάλα αιμοφόρα αγγεία, μειώνοντας τη ροή του αίματος στο πόδι. Η γάγγραινα (νέκρωση και αποσύνθεση ιστού) είναι μια πολύ σοβαρή επιπλοκή λόγω κακής αιμάτωσης που μπορεί να συνυπάρχει με μόλυνση. Αν η γάγγραινα είναι εκτεταμένη μπορεί να χρειαστεί ακρωτηριασμός. Περίπου 5 τοις εκατό των ανδρών και των γυναικών με διαβήτη χρειάζονται τελικά ακρωτηριασμό του ενός δακτύλου ή ποδιού.
Η κακή κυκλοφορία επίσης μπορεί να αποδυναμώσει το δέρμα, συμβάλλοντας στη δημιουργία ελκών και να δυσκολεύει την επούλωση των πληγών. Βακτήρια και οι μύκητες αναπτύσσονται ευκολότερα σε υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα και μπορεί να επιμολύνουν τα έλκη.
Πιο σοβαρές επιπλοκές μπορεί να περιλαμβάνουν εν τω βάθει λοιμώξεις του δέρματος και των οστών (οστεομυελίτιδα).
ΠΟΤΕ ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΥΝ ΤΑ ΠΟΔΙΑ ΣΤΟ ΔΙΑΒΗΤΗ;Αν έχετε αρρύθμιστο σακχαρώδη διαβήτη για πολλά χρόνια αυξάνονται οι πιθανότητες να έχετε επιπλοκές από τα πόδια, ενώ και το κάπνισμα είναι επιβαρυντικός παράγοντας. Η παρουσία ήδη νευρικής βλάβης και κακής κυκλοφορίας στα κάτω άκρα εξυπακούεται ότι θέτουν τα κάτω άκρα σας σε εξαιρετικό κίνδυνο και ο γιατρός πρέπει περιοδικά να ελέγχει την πιθανότητα αυτή. Αν είχατε ήδη στο παρελθόν έλκος ποδιού είναι πιο πιθανό να έχετε και στο μέλλον παρόμοιες επιπλοκές. Τέλος η κακή υγιεινή των ποδιών εκθέτει τα άκρα σας σε κίνδυνο.
Η ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΟΔΙΩΝ
Τα άτομα που έχουν διαβήτη τύπου 1 για τουλάχιστον πέντε έτη, καθώς και τα άτομα με διαβήτη τύπου 2 αμέσως με τη διάγνωσή τους πρέπει να εξετάζονται. Χρήσιμο είναι και οι ίδιοι οι ασθενείς να υπενθυμίζουν στο θεράποντα ιατρό τους να τους εξετάζει ετησίως μετά την πρώτη εξέταση.
Κατά τη διάρκεια μιας τέτοιας εξέτασης , ο γιατρός ελέγχει για σημεία κακής κυκλοφορίας του αίματος, νευροπάθειας, για δερματικές αλλοιώσεις και παραμορφώσεις στο πόδι. Θα πρέπει να αναφέρετε τυχόν προβλήματα που έχετε παρατηρήσει. Η εξέταση μπορεί να αποκαλύψει μείωση ή απουσία αντανακλαστικών, μειωμένη ικανότητα αντίληψης στην πίεση, δόνηση, στο τσίμπημα καρφίτσας και τυχόν αλλαγές στη θερμοκρασία.
Ειδικές συσκευές, (μονοϊνίδιο ή διαπασών) μπορεί να βοηθήσουν να προσδιοριστεί η έκταση της νευρικής βλάβης. Το μονοϊνίδιο είναι ένα πολύ λεπτό, εύκαμπτο νήμα που χρησιμοποιείται για να καθορίσει αν μπορείτε να αισθανθείτε πίεση σε διάφορες περιοχές του ποδιού. Το διαπασών χρησιμοποιείται για να καθορίσει αν μπορείτε να αισθανθείτε δονήσεις σε διάφορες περιοχές, ιδιαίτερα στις αρθρώσεις και τα δάκτυλα των ποδιών.
ΤΙ ΜΠΟΡΩ ΚΑΝΩ ΓΙΑ ΝΑ ΠΡΟΛΑΒΩ ΤΙΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ;Ο έλεγχος των επιπέδων σακχάρου στο αίμα μπορεί να μειώσει τις αγγειακές και νευρικές βλάβες που συχνά οδηγούν σε επιπλοκές στα πόδια. Ακόμη και αν υπάρξει πληγή ή έλκος στο πόδι, ο έλεγχος του σακχάρου μειώνει τον κίνδυνο να απαιτηθεί ακρωτηριασμός στο μέλλον.
Η φροντίδα ποδιών είναι σημαντική και προτείνονται οι ακόλουθες στρατηγικές:
– Διακόψτε το κάπνισμα: μπορεί να επιδεινώσει καρδιακά και αγγειακά προβλήματα και να μειώσει την κυκλοφορία στα πόδια.
– Αποφύγετε τις δραστηριότητες που μπορεί να τραυματίσουν τα πόδια: Αποφεύγετε να περπατάτε ξυπόλητοι ακόμη και μέσα στο σπίτι, να χρησιμοποιείτε θερμοφόρα στα πόδια, να δοκιμάζετε με το πόδι τη θερμοκρασία του νερού πριν το μπάνιο- χρησιμοποιείστε τον πήχυ σας καλύτερα. Αν τα πόδια σας είναι “αναίσθητα” μπορεί να τραυματιστούν από κάποιο αντικείμενο ή την επαφή με το καυτό χωρίς να πονέσουν!
– Ελέγξτε ολόκληρη την επιφάνεια και των δύο ποδιών για σχάσεις του δέρματος, φουσκάλες, οίδημα, ερυθρότητα και ιδιαίτερα μεταξύ και κάτω από τα δάχτυλα, όπου οι βλάβες μπορεί να κρύβονται. Χρησιμοποιήστε έναν καθρέφτη, ή ζητήστε από ένα μέλος της οικογένειας να σας βοηθήσει.
– Προσοχή στο κόψιμο των νυχιών: Κόψτε τα νύχια των ποδιών στο σχήμα των δαχτύλων και φροντίστε να μην υπάρχουν τυχόν αιχμηρά άκρα λιμάροντας τα (σχήμα 1). Ποτέ μην κόβετε μόνοι σας τα πετσάκια, εναλλακτικά αφήστε μια μανικιουρίστα να το κάνει. Μην ανοίγετε φουσκάλες, προσπαθήστε να ελευθερώσετε τυχόν νύχια που μεγαλώνουν προς τα μέσα, ή μπορεί με άλλο τρόπο να τραυματίσουν το δέρμα.
– Πλένετε τα πόδια καθημερινά : Χρησιμοποιείτε χλιαρό νερό (όχι καυτό-ελέγξτε με τα χέρια σας τη θερμοκρασία ) και σαπούνι για να καθαρίσετε τα πόδια. Στεγνώστε καλά τα πόδια σας και ακολούθως ενυδατώστε τα με κατάλληλη κρέμα ή λοσιόν.
– Διαλέξτε παπούτσια και κάλτσες με προσοχή : Επιλέξτε βαμβακερές κάλτσες, άνετες στην εφαρμογή και να τις αλλάζετε καθημερινά. Επιλέξτε παπούτσια άνετα, όχι πολύ σφιχτά, και “στρώστε” τα καινούρια παπούτσια σταδιακά ώστε να αποφύγετε τις φουσκάλες. Ρωτήστε για ειδικά παπούτσια αν τα πόδια σας έχουν παραμορφωθεί ή έχουν έλκη: Τα ειδικά παπούτσια για διαβητικούς μπορεί να μειώσουν τις πιθανότητες εμφάνισης έλκους στο μέλλον. Ένθετοι πάτοι παπουτσιών μπορούν επίσης να βοηθήσουν να μετριαστεί η πίεση στα πέλματα των ποδιών.
– Ρωτήστε το γιατρό σας : Ο ιατρικός έλεγχος για επιπλοκές στα πόδια πρέπει να είναι ρουτίνα, αλλά μερικές φορές παραβλέπεται. Μην διστάσετε να ζητήσετε από το γιατρό σας να ελέγχει τουλάχιστον μία φορά ετησίως τα πόδια σας για βλάβες.
ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΙ ΤΥΧΟΝ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ;Η αντιμετώπιση των προβλημάτων στα πόδια εξαρτάται από την παρουσία και τη σοβαρότητα ενδεχόμενων ελκών και σε κάθε περίπτωση χρειάζεται η εκτίμηση της κατάστασης από τον ειδικό ιατρό..
Η θεραπεία των επιφανειακών ελκών συνήθως περιλαμβάνει τον καθαρισμό της βλάβης από χειρούργο ιατρό. Μετά το χειρουργικό καθαρισμό το έλκος πρέπει να μην δέχεται πίεση το δυνατόν περισσότερο, πράγμα που σημαίνει ότι δεν πρέπει να “πατάει” το προσβεβλημένο άκρο και να παραμένει το δυνατόν ανυψωμένο. Πρέπει να παρακολουθείται από ιατρό εβδομαδιαίως ενώ αν υπάρχει μόλυνση, είναι απαραίτητη η χρήση αντιβιοτικών.
Έλκη που επεκτείνονται στα βαθύτερα στρώματα του ποδιού, με τη συμμετοχή μυών και οστών, συνήθως απαιτούν νοσηλεία, καθώς μπορεί να χρειαστούν επιπλέον εξετάσεις, ενώ συνήθως επικουρικά στο χειρουργικό καθαρισμό είναι απαραίτητη και ενδοφλέβια αντιβιοτική αγωγή.
Εάν υπάρχουν βλάβες σε δάκτυλα ή εκτεταμένες περιοχές του ποδιού που αφορούν νέκρωση ιστών (γάγγραινα), μπορεί να απαιτηθεί μερικός ή πλήρης ακρωτηριασμός. Αυτός προορίζεται για ασθενείς που δεν θεραπεύονται παρά την επιθετική αγωγή, ή όταν η γάγγραινα μπορεί να είναι απειλητική για τη ζωή του ασθενούς.
Σε μερικούς ασθενείς με σοβαρά έλκη ποδιών και περιφερική αγγειακή νόσο (κακή κυκλοφορία αίματος στα άκρα) μπορεί να χρειαστεί ιατρική παρέμβαση για να αποκατασταθεί η ροή του αίματος στο πόδι.
Νέες θεραπείες
Αρκετές πειραματικές προσεγγίσεις είναι υπό αξιολόγηση για τη θεραπεία των διαβητικών επιπλοκών στο πόδι. Νέες επιλογές περιλαμβάνουν συνθετικά καλύμματα τραυμάτων, δέρμα που καλλιεργείται στο εργαστήριο, ουσίες που επάγουν την επούλωση και υποστηρίζουν την ανάπτυξη κυττάρων που καταπολεμούν τις λοιμώξεις, ηλεκτρική διέγερση, υπερβαρική θεραπεία.
