Βρογχικό άσθμα
Συγγραφέας Δημήτριος Βούρδας Γράφτηκε στις ,
Το άσθμα είναι μία χρόνια φλεγμονή των βρόγχων(αεραγωγών), η οποία προκαλεί εξοίδηση και στένωση (σύσπαση) αυτών, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η διακίνηση του αέρα στους πνεύμονες κυρίως στη φάση της εκπνοής. Το οίδημα και η σύσπαση των αεραγωγών είναι μερικώς αναστρέψιμα είτε αυτόματα, είτε μετά από θεραπεία.
Οι αεραγωγοί που φλεγμαίνουν χρονίως αποκτούν μεγάλη ευαισθησία και αντιδρούν έντονα σε ερεθίσματα ειδικά(αλλεργιογόνα) αλλά και μη ειδικά(εκλυτικοί ή ερεθιστικοί παράγοντες), γίνονται δηλαδή υπερευαίσθητοι(αντιδρούν ακόμη και σε πολύ χαμηλής έντασης ερεθίσματα). Την κατάσταση αυτή την ονομάζουμε Βρογχική υπεραντιδραστικότητα ή Βρογχική υπεραπαντητικότητα.
Είναι σαφές ότι βρογχική υπεραντιδραστικότητα είναι γενικός όρος και σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό μπορεί να παρατηρηθεί σε όλα τα άτομα, όμως είναι επίσης σαφές ότι στα άτομα με άσθμα αλλά και στα αλλεργικά άτομα χωρίς άσθμα εμφανίζεται υψηλού βαθμού υπεραντιδραστικότητα των βρόγχων.
Εντούτοις και μεταξύ των ασθματικών υπάρχει διαφοροποίηση. Υπάρχουν ασθματικοί με έντονη υπεραντιδραστικότητα των βρόγχων χωρίς εμφανή και σταθερά συμπτώματα και αντιθέτως άτομα με καθημερινά συμπτώματα και υψηλού βαθμού βρογχική υπεραπαντητικότητα. Με άλλα λόγια η βρογχική υπεραντιδραστικότητα (ή βρογχική υπεραπαντητικότητα) είναι κοινός παρανομαστής σε όλους τους ασθματικούς, υπάρχει σε μεγάλη συχνότητα στα αλλεργικά άτομα χωρίς εμφανές άσθμα και απαντάται και σε μικρό μέρος φυσιολογικών κατά τα άλλα ατόμων, είναι δηλαδή χαρακτηριστικό και όχι πάθηση.
Το άσθμα χωρίζεται, ως προς την αιτιολογία του, σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Το εξωγενές ή αλλεργικό και το ενδογενές ή μη αλλεργικό. Το πρώτο οφείλεται σε εισπνοή αεροαλλεγιογόνων (γύρεις, ακάρεα οικιακής σκόνης, μύκητες, επιθήλια οικόσιτων ζώων), ενώ το δεύτερο, σε άγνωστους, έως σήμερα, αιτιολογικούς παράγοντες.
Η συμπτωματολογία και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις, είναι ακριβώς η ίδια, απλά διαφέρει η αιτιολογία. Επίσης, αιτιολογική θεραπεία (ανοσοθεραπεία), έχει ένδειξη μόνο στο αλλεργικό άσθμα και όχι στο μη αλλεργικό.
Οι βρόγχοι αντιδρούν σε κάθε ερέθισμα που θεωρούν επικίνδυνο για τον οργανισμό (αυτοάμυνα) με τον ίδιο τρόπο, χωρίς να κάνουν διάκριση εάν είναι ειδικό ή μη-ειδικό ερέθισμα, με αποκλειστικό στόχο την απομάκρυνση του και τον περιορισμό των επιπτώσεων στον οργανισμό.
Στενεύουν(συσπώνται – βρογχόσπασμος) για να περιορισθεί η είσοδος του αιτίου στον οργανισμό, δημιουργείται ο βήχας για να απομακρυνθεί το αίτιο και παράγεται βλέννη(εκκρίσεις) αφενός να προστατευτεί το εσωτερικό των βρόγχων και αφετέρου να διευκολυνθεί η απομάκρυνση του αιτίου.
Η αντίδραση των αεραγωγών στα ερεθίσματα καθορίζει και την εμφάνιση των συμπτωμάτων. Τα μείζονα συμπτώματα στο άσθμα είναι:
- Βράχυνση της αναπνοής («Κοντή ανάσα»), κυρίως μετά από άσκηση ή κατά τη διάρκεια της νύκτας.
- «Βράσιμο» στο στήθος (σαν γατάκια που νιαουρίζουν) στην αναπνοή (ιδίως κατά την εκπνοή του αέρα).
- Βήχας (κυρίως ξηρός), μπορεί να είναι χρόνιος που επιδεινώνεται τις νυκτερινές και πρώτες πρωινές ώρες. Μπορεί να παράγεται μετά από σωματική άσκηση ή μετά από έκθεση σε κρύο ή ξηρό αέρα, μετά από έντονο γέλιο ή κλάμα (στα παιδιά).
- «Σφίξιμο» στο στήθος, μπορεί να συμβαίνει μόνο του ή σε συνδυασμό με τα παραπάνω συμπτώματα.
- Δύσπνοια, δηλαδή η υποκειμενική αίσθηση αδυναμίας της αναπνοής.
Έλεγχος Άσθματος
Οι βασικοί στόχοι της θεραπευτικής αγωγής για το άσθμα που πρέπει να επιτευχθούν για να είναι επιτυχής ο έλεγχος του άσθματος είναι:
- Μείωση ή ακόμη και εξάλειψη των συμπτωμάτων
- Φυσιολογικός νυκτερινός ύπνος
- Πρόληψη ασθματικών κρίσεων
- Διατήρηση των πνευμονικών λειτουργιών στα πλησιέστερα του φυσιολογικού επίπεδα
- Διατήρηση φυσιολογικής φυσικής – εργασιακής – κοινωνικής δραστηριότητας (συμπεριλαμβανομένης και της σωματικής άσκησης) σε παιδιά και ενήλικες
- Αποφυγή των παρενεργειών των αντιασθματικών φαρμάκων
- Πρόληψη δημιουργίας μη-αναστρέψιμης απόφραξης (χρόνιας βλάβης)
- Μείωση θνητότητας άσθματος
Για να επιτευχθούν αυτά είναι αναγκαίο:
1. Να αποφεύγεται ή να περιορίζεται σημαντικά η έκθεση στα επιβλαβή για το άσθμα ερεθίσματα, είτε αυτά είναι ειδικά(αλλεργιογόνα), είτε μη-ειδικά (εκλυτικοί παράγοντες). Στα μη ειδικά ερεθίσματα περιλαμβάνονται: οι λοιμώξεις του αναπνευστικού, οι έντονες οσμές (απορρυπαντικά, χρώματα κλπ), ησκόνη, η έντονη ατμοσφαιρική ρύπανση, η υγρασία, ο κρύος αέρας, οι απότομες μεταβολές της θερμοκρασίας (π.χ. από κλιματιζόμενο χώρο σε ζεστό και ξηρό αέρα), η έντονη ψυχοσυναισθηματική επιβάρυνση κλπ.
2. Να τηρείται με ευλάβεια η χορηγηθείσα αγωγή έστω και εάν δεν υπάρχουν συμπτώματα.
3. Να γίνεται σωστή χρήση των συσκευών για τη χορήγηση των εισπνεομένων φαρμάκων.
4. Να γίνεται σωστή και έγκαιρη χρήση της φαρμακευτικής αγωγής για τη πρόληψη ασθματικής κρίσης (π.χ. εισπνοή βρογχοδιασταλτικού πριν από προγραμματισμένη έντονη σωματική άσκηση).
5. Να μπορεί ο ασθενής να ελέγχει μόνος του το επίπεδο λειτουργικότητας της αναπνευστική του λειτουργίας με το φορητό ροόμετρο και να λαμβάνει τα επικουρικά φάρμακα σύμφωνα με τις οδηγίες που του έχουν χορηγηθεί.
6. Να επισκέπτεται το γιατρό του σε τακτά διαστήματα (ανά 4 – 6 μήνες) έστω και εάν δεν έχει συμπτώματα.
Δημήτριος Βούρδας,
Αλλεργιολόγος
