Παιδοαλλεργιολογία
Συγγραφέας Ιωάννα Κοντογιωργάκη Γράφτηκε στις ,
Οι αλλεργίες είναι οι συχνότερες αιτίες χρόνιων νοσημάτων και συχνά οι κύριες αιτίες σοβαρών οξέων αντιδράσεων στα παιδιά. Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η συχνότητα των αλλεργικών νοσημάτων στα παιδιά, έχει αυξηθεί με δραματικούς ρυθμούς στις μέρες μας. Περίπου 1 στα 3 παιδιά εμφανίζει κάποια αλλεργική πάθηση.
Το παραπάνω φαινόμενο, εντάσσεται προφανώς στο πλαίσιο της ραγδαίας αύξησης όλων των αλλεργικών νοσημάτων, σε όλες τις ηλικίες, που παρατηρείται στην εποχή μας. Και ενώ ο μηχανισμός της αλλεργίας είναι κοινός σε παιδιά και ενήλικες, εντούτοις υπάρχουν κάποιες ιδιαιτερότητες στην παιδική ηλικία. Επιπλέον, το ανοσοποιητικό, το υπεύθυνο για τις αλλεργίες σύστημα, είναι πιο «ευέλικτο» στα παιδιά και επομένως η πρόγνωση των διαφόρων νόσων διαφέρει σε σχέση με τους ενήλικες.
Η ατοπική δερματίτιδα ή έκζεμα εμφανίζεται συνήθως τους πρώτους μήνες ζωής και χαρακτηρίζεται από ξηρότητα, ερυθρότητα και έντονο κνησμό (φαγούρα). Ανάλογα με την ηλικία εμφανίζει χαρακτηριστική κατανομή. Στα βρέφη, η κύρια θέση εμφάνισης είναι το πρόσωπο αλλά μπορεί να εμφανιστεί και σε όλο το σώμα. Μετά το έτος η τυπική κατανομή αφορά το πρόσωπο και τον λαιμό, αλλά κυρίως τις περιοχές μπροστά από τους αγκώνες και πίσω από τα γόνατα. Πολλοί γονείς θεωρούν λανθασμένα ότι αυτό οφείλεται στον ιδρώτα. Η πορεία του εκζέματος εμφανίζει εξάρσεις και υφέσεις. Οι εξάρσεις σε μικρές ηλικίες οφείλονται συνήθως σε κάποια τροφή. Για το λόγο αυτό, βρέφη με μέτρια προς βαριά ατοπική δερματίτιδα πρέπει να ελέγχονται για τροφική αλλεργία. Στα μεγαλύτερα παιδιά, οι εξάρσεις μπορεί να οφείλονται σε ιώσεις, αλλαγές θερμοκρασίας, άγχος κ.τ.λ. Η αντιμετώπιση του εκζέματος είναι πολύ σημαντική καθώς το δέρμα μας αποτελεί έναν φραγμό. Στα παιδιά αυτά όπου ο φραγμός αυτός εξ’ ορισμού είναι ελαττωματικός, εισχωρούν μέσω δέρματος όχι μόνο μικρόβια, αλλά και αλλεργιογόνα και φαίνεται αυτό να είναι η αιτία γέννησης άλλων αλλεργικών νοσημάτων. Η έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση μειώνει τις πιθανότητες ανάπτυξης άλλων αλλεργικών νοσημάτων στο μέλλον, λόγω ανακοπής της λεγόμενης «ατοπικής πορείας» κατά την οποία η ατοπική δερματίτιδα ακολουθείται από τροφική και αυτή με τη σειρά της από αναπνευστική αλλεργία (αλλεργική ρινίτιδα, αλλεργικό άσθμα).
Ένα όχι σπάνιο σύμπτωμα της βρεφικής ηλικίας είναι η ύπαρξη αίματος, συνήθως αναμεμιγμένου με βλέννη, στα κόπρανα του παιδιού. Όταν αυτή δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας ιογενούς γαστρεντερίτιδας, ή διαρκεί περισσότερο από λίγες μέρες, θα πρέπει να αποκλειστεί η διάγνωση της αλλεργικής πρωκτοκολίτιδας. Η αλλεργική πρωκτοκολίτιδα είναι μια αρκετά συχνή αλλεργική νόσος της βρεφικής ηλικίας. Σε αυτήν την αλλεργία, κάποιο τροφικό αλλεργιογόνο προκαλεί φλεγμονή στο τελευταίο τμήμα του εντέρου, με αποτέλεσμα τη μικροαιμορραγία, συνήθως με τη μορφή λεπτών κόκκινων κλωστών ή κουκκίδων στα κόπρανα. Τα συχνότερα αλλεργιογόνα περιέχονται στο αγελαδινό γάλα, είτε αυτό που καταναλώνει η μητέρα και παρέχει μέσω του μητρικού θηλασμού στο βρέφος, είτε αυτό που καταναλώνει το ίδιο το βρέφος μέσα στις τροφές του. Σπανιότερα, άλλα τροφικά αλλεργιογόνα, όπως αυτά των σιτηρών, του αυγού ή και άλλων τροφών μπορεί να πυροδοτούν τα επεισόδια των αιμορραγικών κενώσεων. Η αναγνώριση των υπεύθυνων τροφών γίνεται με τη χρήση ειδικών ανώδυνων αυτοκόλλητων που επικολλούνται στην πλάτη του βρέφους, περιέχουν τις τροφές προς εξέταση και μπορούν να υποδείξουν τους “κρυφούς ενόχους” (επιδερμιδικές δοκιμασίες). Η αντιμετώπιση έγκειται στην αποφυγή του υπεύθυνου αλλεργιογόνου. Έχει πολύ καλή πρόγνωση καθώς στα περισσότερα παιδιά θα έχει υποχωρήσει μέχρι τα πρώτα τους γενέθλια.
Επιπλέον, κατά την εισαγωγή στη δίαιτα του βρέφους των στέρεων τροφών μπορεί να εμφανιστούν και άλλες τροφικές αλλεργικές αντιδράσεις. Αυτές μπορεί να είναι άμεσου ή επιβραδυνόμενου τύπου. Στις άμεσου τύπου τα συμπτώματα μπορεί να κυμαίνονται από μεμονωμένο δερματικό εξάνθημα, μπορεί όμως να περιλαμβάνουν και συμπτώματα από άλλα συστήματα (π.χ. βήχα ή δύσπνοια, εμέτους, ζάλη ή λιποθυμία) οπότε προκύπτει η δυνητικά επικίνδυνη για τη ζωή αναφυλαξία. Τα τρόφιμα που κυρίως προκαλούν τέτοιες αντιδράσεις είναι το γάλα αγελάδας, το αυγό, τα σιτηρά, τα ψάρια, τα όσπρια και οι ξηροί καρποί. Με τη βοήθεια του Αλλεργιολόγου οι περισσότερες από αυτές τις τροφές μετά από ένα χρονικό διάστημα τελικά μπορούν να καταναλωθούν. Ένας τρόπος να επιταχύνουμε την υποχώρηση της τροφικής αλλεργίας αλλά και να μειώσουμε τον κίνδυνο αντιδράσεων είναι η χορήγηση θερμικά επεξεργασμένης τροφής. Για παράδειγμα σε ένα παιδί με αλλεργία στο αγελαδινό γάλα επιχειρείται αρχικά η εισαγωγή ψημένου γάλακτος (π.χ. σε κέικ).
Στις επιβραδυνόμενου τύπου τροφικές αλλεργικές αντιδράσεις τα συμπτώματα εμφανίζονται ώρες μετά τη λήψη της τροφής, με αποτέλεσμα πολλές φορές να μην μπορεί να συσχετίσει ο ασθενής το τρόφιμο ως αίτιο των συμπτωμάτων του και να συνεχίζει την κατανάλωση χωρίς περιορισμούς. Παράδειγμα είναι το FPIES, η επιδείνωση του εκζέματος εξ’ αιτίας κάποιου τροφίμου, αλλά και οι ολοένα και συχνότερες ηωσινοφιλικές νόσοι του γαστρεντερικού συστήματος.
Η ηλικία δύο με τεσσάρων ετών κυριαρχείται από το μεταλοιμώδες άσθμα. Χαρακτηρίζεται από συμπτώματα βήχα, συριγμού (σφύριγμα) ή και δύσπνοιας που ακολουθούν τις λοιμώξεις του αναπνευστικού. Τα συγκεκριμένα συμπτώματα με την πάροδο των ετών σταδιακά υποχωρούν, για να μηδενιστούν σε μεγαλύτερες ηλικίες. Εξαίρεση αποτελούν τα παιδιά με ατοπική προδιάθεση, εκείνα δηλαδή που λόγω οικογενειακού ιστορικού ή ατοπικής δερματίτιδας είναι ευαισθητοποιημένα σε αλλεργιογόνα. Για το λόγο αυτό, ο αλλεργιολογικός έλεγχος είναι πολύ σημαντικός καθώς τα παιδιά αυτά έχουν αυξημένη πιθανότητα γύρω στην προεφηβική ηλικία να παρουσιάσουν αλλεργικό άσθμα.
Προάγγελος του αλλεργικού άσθματος είναι η αλλεργική ρινίτιδα που εμφανίζεται γύρω στα 4-7 έτη. Στα παιδιά αυτά τα αλλεργιογόνα της ατμόσφαιρας προκαλούν καταρροή, φτερνίσματα, μπούκωμα και φαγούρα στη μύτη και τα μάτια. Η αλλεργική ρινίτιδα πρέπει να αντιμετωπίζεται έγκαιρα και σωστά καθώς έχει αποδειχτεί ότι αποτελεί παράγοντα κινδύνου για εμφάνιση άσθματος στα παιδιά! Αυτό θα γίνει με φαρμακευτική αγωγή αλλά κυρίως με την ανοσοθεραπεία η οποία αποτελεί και την οριστική θεραπεία.
Τέλος, η φαρμακευτική αλλεργία και η αλλεργία σε τσιμπήματα εντόμων δεν είναι τόσο συχνή στα παιδιά σε σχέση με τους ενήλικες.
Τα αλλεργικά συμπτώματα επηρεάζουν την ποιότητα ζωής των παιδιών. Για παράδειγμα ένα παιδί με έκζεμα θα έχει χρόνιο κνησμό, ενώ το παιδί με άσθμα ίσως να μην μπορεί να τρέξει και να παίξει με τους φίλους του. Αυτά που υποφέρουν από ρινίτιδα έχουν κακή ποιότητα ύπνου, μειωμένη σχολική επίδοση ενώ παιδιά με τροφική αλλεργία πολλές φορές είναι απόμακρα, εσωστρεφή και δε συμμετέχουν ενεργά στις παιδικές εκδηλώσεις λόγω του συνεχούς άγχους εμφάνισης αναφυλαξίας.
Παρόλα αυτά, αν η αλλεργική νόσος διαγνωστεί έγκαιρα, με την κατάλληλη αντιμετώπιση οι επιδράσεις μπορεί να ελαττωθούν ή ακόμα και να εξαλειφθούν. Είναι σημαντικό λοιπόν, όλοι οι γονείς να είναι ευαισθητοποιημένοι, διότι η έγκαιρη αναγνώριση και διάγνωση του προβλήματος, μπορεί σε πολλές περιπτώσεις, να οδηγήσει ακόμη και στην πλήρη ίαση, απαλλάσσοντας μικρούς ασθενείς και γονείς από ταλαιπωρία και πρόσθετα άγχη.
Τέλος, υπάρχουν κάποιες παρεμβάσεις που μπορεί να έχουν ευεργετική επίδραση στην πρόληψη αλλεργιών. Ειδικά κατά την ενδομήτριο ζωή αλλά και κατά την πρώτη παιδική ηλικία, μπορούν να επηρεάσουν με θετικό τρόπο το ανοσοποιητικό σύστημα του παιδιού, ώστε να το “στρέψουν” μακριά από την εκδήλωση αλλεργίας.
