Άνοια
Συγγραφέας Νικόλαος Καλαϊτζόγλου Γράφτηκε στις ,
Ο όρος «άνοια» αναφέρεται σε μια σειρά συμπτωμάτων, τα οποία παρουσιάζονται σε άτομα με νοσήματα που καταστρέφουν τα εγκεφαλικά κύτταρα και προκαλούν μια σταδιακή και αργή επιδείνωση των νοητικών ικανοτήτων του ατόμου. Προσβάλλουν δηλαδή την μνήμη, τον λόγο, την κρίση και την συμπεριφορά και οδηγούν σταδιακά σε πλήρη αποδιοργάνωση της ζωής και της προσωπικότητας.
Μέχρι πριν από λίγα χρόνια οι άνοιες ήταν παθήσεις που δεν δινόταν σημασία τόσο από τους γιατρούς όσο και από τους υπεύθυνους σχεδιασμού θεμάτων υγείας. Με την διάγνωση «γεροντική άνοια» συνοδευόμενη ίσως και από ένα συγκαταβατικό χτύπημα στην πλάτη, το θέμα για τον γιατρό έληγε. Οι συγγενείς δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα παραπάνω απ’ το να παρακολουθούν τον δικό τους άνθρωπο να επιδεινώνεται προοδευτικά, ενώ για την πολιτεία δεν υπήρχε καν θέμα!
Σήμερα η κατάσταση έχει αλλάξει. Τα ανοϊκά σύνδρομα θεωρούνται μείζονος σημασίας παθήσεις. Οι γιατροί προσπαθούν να διαγνώσουν εγκαίρως την άνοια ενώ η πολιτεία έχει στρέψει το ενδιαφέρον της σε αυτήν κατατάσσοντας την στα σημαντικότερα προβλήματα υγείας του σύγχρονου ανθρώπου.
Ως άνοια ορίζεται κάθε κλινικό σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από διαταραχή μνήμης και από την ύπαρξη τουλάχιστον ενός από τα ακόλουθα:
- Διαταραχή στην γραφή, την ανάγνωση, την κατονομασία αντικειμένων (αφασία)
- Διαταραχή σε κινήσεις, χωρίς όμως κινητική βλάβη (απραξία)
- Διαταραχή στην αναγνώριση οικείων αντικειμένων ή πρόσωπων (αγνωσία)
- Διαταραχή σε διάφορες λειτουργιές (οργάνωση,αφηρημένη σκέψη,προγραμματισμός,προσοχή)
Συχνά η άνοια συνοδεύεται από επεισόδια κατάθλιψης ή/και οργανικού ψυχοσυνδρόμου. Αυτά τα νευροψυχιατρικά συμπτώματα βασανίζουν τους ασθενείς και τους συγγενείς τους και συμβάλλουν στην περιθωριοποίηση και την ιδρυματοποίηση των ανοϊκών ασθενών. Η Ελλάδα είναι μια χώρα με υψηλό προσδόκιμο επιβίωσης και έχει ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά ατόμων ηλικίας >60 ετών σε παγκόσμια κλίμακα. Στην ηλικία των 65 το ποσοστό ανοϊκών είναι 2% και διπλασιάζεται ανα πενταετία. Έτσι στα άτομα ηλικίας > 85 ετών το ποσοστό άνοιας είναι 30-45%. Η επιβίωση μετά από την διάγνωση της νόσου κυμαίνεται από 5 έως 10 χρόνια. Ο ισχυρότερος παράγοντας για την εμφάνιση άνοιας είναι η ηλικία. Ακόμα έχουν προταθεί ως παράγοντες κίνδυνου οι καρδιαγγειακές παθήσεις, το κάπνισμα κ.α. Φαίνεται, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία ότι η μεσογειακή δίαιτα (την οποία σε μεγάλο βαθμό στην Ελλάδα την έχουμε εγκαταλείψει), αποτελεί προστατευτικό παράγοντα έναντι της εμφάνισης της νόσου. Η πιο συνηθισμένη μορφή άνοιας η οποία καλύπτει σχεδόν το 50% των περιπτώσεων είναι η νόσος Alzheimer.
Η νόσος Alzheimer είναι η συχνότερη μορφή άνοιας. Η νόσος μπορεί να εκδηλωθεί σε μικρό ποσοστό πριν την ηλικία των 65 ετών αλλά η συχνότητα της είναι πολύ μεγαλύτερη στις όψιμες ηλικίες. Προσβάλλει συνολικά το 6% των ατόμων >65 και πάνω από το 30% των ατόμων ηλικίας >85 ετών. Υπολογίζεται ότι σήμερα περίπου 160.000 Έλληνες πάσχουν από τη νόσο. Σε ένα μικρό ποσοστό 5% η νόσος έχει κληρονομικότητα και η έναρξη της είναι σε μικρότερες ηλικίες.
Η κλινική εικόνα της νόσου είναι χαρακτηριστική. Ο ασθενής δεν θυμάται πρόσφατα γεγονότα, ρωτάει τα ίδια πράγματα συνεχώς. Αυτό γίνεται αντιληπτό από τους συγγενείς. Παρουσιάζεται επίσης διαταραχή στην αντίληψη του χώρου και του χρόνου, δηλαδή ο ασθενής μπορεί να χάνεται ακόμα και σε γνωστά του μέρη, ενώ μπορεί να μην θυμάται την ημέρα και την ημερομηνία. Συχνά παρουσιάζονται διαταραχές στον λόγο, δεν μπορεί να εκφραστεί και να βρει συγκεκριμένες λέξεις. Σε πιο προχωρημένα στάδια ο λόγος γίνεται πτωχός, χωρίς συνοχή και νόημα ενώ μπορεί να εμφανιστεί ακράτεια ούρων και κοπράνων. Ο ασθενής είναι αδιάφορος ενώ παρουσιάζονται ψυχικές διαταραχές όπως ψευδαισθήσεις, κατάθλιψη κ.α.
Εκτός της φαρμακευτικής αντιμετώπισης της άνοιας, υπάρχουν γενικοί κανόνες αντιμετώπισης τέτοιου ασθενούς από το περιβάλλον του. Έτσι χρειάζεται υπομονετική συμπεριφορά, κατανόηση για τυχόν ανάρμοστη συμπεριφορά του ανοϊκού, επικρότηση της πρέπουσας συμπεριφοράς, προσπάθεια διασκέδασης του ασθενούς με αποφυγή στενάχωρων θεμάτων, αντιμετώπιση της έντασης με συμπάθεια και χιούμορ, διατήρηση του σεβασμού, καθαρή και απλή επικοινωνία (σημαντική η κατάλληλη χειρονομία και το άγγιγμα), επαναλαμβανόμενες επεξηγήσεις και καθησυχασμός όταν χρειάζεται ώστε ο ασθενής να αισθάνεται άνετα. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην αντιμετώπιση της νόσου δεν θεραπεύουν αλλά καθυστερούν την εξέλιξη της πάθησης κάτι που είναι εξίσου πολύ σημαντικό.
Όπως προαναφέρθηκε, η άνοια έχει εξελιχθεί σε ένα από τα κυρίαρχα προβλήματα δημόσιας υγείας της εποχής μας. Είναι μια από τις συνηθέστερες χρόνιες νόσους, προκαλώντας ένα δυσβάσταχτο κοινωνικό και οικονομικό βάρος για τα άτομα, τις οικογένειες τους και την κοινωνία. Όσο μάλιστα αυξάνει ο μέσος όρος ηλικίας, τόσο θα αυξάνει ο αριθμός των ατόμων με άνοια οξύνοντας έτσι το πρόβλημα.
Νικόλαος Καλαϊτζόγλου,
Γενικός Οικογενειακός Ιατρός
