Δωρεά Ωαρίων
Συγγραφέας Ιωάννης Π. Βασιλόπουλος Γράφτηκε στις ,
Η δωρεά ωαρίων στην Ελλάδα βασίζεται στο ισχύον νομικό πλαίσιο (Νόμος 3305/ 01/2005 κ.ε.). Στις μέρες μας έχει γίνει σε όλο τον κόσμο σαφές ότι έχουμε να κάνουμε με μία επιστημονική ιατρική μέθοδο, η οποία βοηθάει τα ζευγάρια να κάνουν το όνειρό τους πραγματικότητα.
Ποιες είναι οι ενδείξεις για δωρεά ωαρίων;
Ο κύριος λόγος για τη χρήση δωρεάς ωαρίων είναι η υπογονιμότητα που οφείλεται σε μειωμένη ωοθηκική εφεδρεία, δηλαδή σε μειωμένο αριθμό ωοθυλακίων είτε λόγω ηλικίας είτε εξαιτίας πρόωρης ωοθηκικής ανεπάρκειας.
Υπολογίζεται ότι περισσότερο από το 70% των γυναικών ηλικίας άνω των 45 ετών, οι οποίες προσπαθούν να αποκτήσουν μωρό, χρειάζονται δωρεά ωαρίων, διότι η ποιότητα των ωαρίων φθίνει ραγδαία μετά την ηλικία των 35-40 ετών. Αντίστοιχα, η πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια μπορεί να έχει πολλές αιτίες (π.χ. χρωμοσωμικές ανωμαλίες, χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία για καρκίνο κ.λπ.), αλλά γεγονός παραμένει πως ο μειωμένος αριθμός ωοθυλακίων που προκαλεί κατά κανόνα υποδηλώνει και χαμηλής ποιότητας ωάρια.
Η δωρεά ωαρίων μπορεί επίσης να είναι απαραίτητη σε περιπτώσεις επαναλαμβανομένων αποτυχημένων κύκλων εξωσωματικής γονιμοποίησης, καθώς και όταν υπάρχει κίνδυνος η μητέρα να μεταδώσει κάποιο γενετικό νόσημα στα παιδιά της. Ειδικά όταν αυτό το γενετικό νόσημα είναι μιτοχονδριακό, μπορεί να εφαρμοστεί μία πρωτοποριακή μέθοδος που λέγεται μεταφορά μητρικής ατράκτου (spindle transfer ή MST).
Η τεχνική MST περιλαμβάνει την αφαίρεση του πυρήνα από το ωάριο της μέλλουσας μητέρας και τη μεταφορά του σε ένα ωάριο δότριας από το οποίο έχει αφαιρεθεί ο πυρήνας. Αυτό γίνεται επειδή τα μιτοχόνδρια βρίσκονται εκτός πυρήνα (στο κυτταρόπλασμα) και εφόσον υπάρχει μιτοχονδριακό πρόβλημα, πρέπει να απορριφθεί το κυτταρόπλασμα. Τα μιτοχόνδρια είναι οι δομές όπου παράγεται η ενέργεια του ωαρίου και κάθε άλλου κυττάρου.
Με τη μεταφορά του πυρήνα της μέλλουσας μητέρας στο κυτταρόπλασμα της δότριας δημιουργείται ένα νέο, «διορθωμένο» ωάριο, δηλαδή χωρίς μιτοχονδριακό πρόβλημα.
Η τεχνική αυτή προς το παρόν εφαρμόζεται στο Institute of Life μόνο στο πλαίσιο μεγάλης έρευνας που διενεργείται με ειδική άδεια από την Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΕΑΙΥΑ).
Τι σημαίνει για τη λήπτρια και τι για τη δότρια
Κατά τη δωρεά ωαρίων η μητέρα δέχεται μεν τα ωάρια της δότριας, αλλά είναι η ίδια που μένει έγκυος και κυοφορεί το έμβρυο, το οποίο μεγαλώνει και τρέφεται στο δικό της σώμα.
Η αναπαραγωγική ικανότητα της δότριας δεν επηρεάζεται από τη συνολική διαδικασία της δωρεάς ωαρίων. Οι διαδικασίες στις οποίες υποβάλλεται η δότρια και τα φάρμακα που λαμβάνει είναι ίδια με αυτά που χρησιμοποιούνται στην κλασική εξωσωματική, δηλαδή στις γυναίκες που μένουν έγκυες με δικά τους ωάρια. Επομένως, οι κίνδυνοι είναι εξίσου χαμηλοί με εκείνους που θα διέτρεχε μια γυναίκα εάν προχωρούσε σε ωοληψία για να αποκτήσει δικό της παιδί.
Επιλέγοντας τη δότρια
Σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο (Νόμος 3305/01/2005), η δότρια πρέπει:
- Να έχει ηλικία άνω των 18 ετών, αλλά κάτω των 35 ετών. Το όριο αυτό μπορεί να ανέλθει στα 40 έτη σε περίπτωση διάθεσης γονιμοποιημένων ωαρίων ή όταν συντρέχει σπουδαίος λόγος, ύστερα από απόφαση της ΕΑΙΥΑ.
- Να έχει πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα (δεν πρέπει να έχει τεθεί σε δικαστική συμπαράσταση)
- Να έχει ένα φυσιολογικό ιατρικό ιστορικό
- Να έχει φυσιολογικά αποτελέσματα στον κλινικό και εργαστηριακό έλεγχο
- Να είναι άγνωστη στο ζευγάρι
Ο εργαστηριακός έλεγχος συμπεριλαμβάνει μία σειρά από εξετάσεις:
- Υπερηχογράφημα για την εξαίρεση γυναικολογικών παθολογικών καταστάσεων (ινομυώματα, κύστεις, πολύποδες κ.λπ.)
- Έλεγχο των χρωμοσωμάτων για την εξαίρεση χρωμοσωμικών ανωμαλιών (καρυότυπος) και γενετικές εξετάσεις
- Έλεγχο για ηπατίτιδα, HIV, σύφιλη, ομάδα αίματος Rh
Σύμφωνα με το αναθεωρημένο νομικό πλαίσιο (ΦΕΚ 3253/Τεύχος Β/29-12-2017), οι γενετικές εξετάσεις δεν αφορούν μόνο αυτοσωματικά γονίδια υπολειπόμενου τρόπου κληρονομικότητας, αλλά και κοινές χρωμοσωμικές ανωμαλίες. Συγκεκριμένα:
- Για τις δότριες ελληνικής καταγωγής απαιτείται έλεγχος για φορεία α, β και δβ μεσογειακής αναιμίας, κυστικής ίνωσης και κλασικός κυτταρογενετικός έλεγχος. Πρέπει επίσης να γίνεται έλεγχος και για Fragile Χ.
- Για δότριες με καταγωγή από άλλη χώρα, ο έλεγχος πρέπει να περιλαμβάνει και τα μονογονιδιακά νοσήματα τα οποία υπάρχουν σε μεγάλη συχνότητα στον συγκεκριμένο πληθυσμό.
- Ο έλεγχος πρέπει να επεκτείνεται και στα γενετικά νοσήματα τα οποία αναφέρονται στο οικογενειακό ιστορικό της δότριας
Αν η δότρια είναι έγγαμη ή συζεί με ελεύθερη ένωση, απαιτείται και η έγγραφη συναίνεση του συζύγου ή συντρόφου για να προσφέρει τα ωάριά της για την τεκνοποίηση τρίτων προσώπων.
Μετά τον έλεγχο
Εάν επιβεβαιωθεί ότι μία γυναίκα είναι κατάλληλη δότρια, προχωράμε στη φάση της φαρμακευτικά ελεγχόμενης διέγερσης των ωοθηκών, όπως ακριβώς σε έναν φυσικό κύκλο εξωσωματικής γονιμοποίησης. Η διέγερση γίνεται με ενέσιμες ορμόνες (FSH και LH) τις οποίες λαμβάνει η γυναίκα σε καθημερινή βάση από τα πρώτα στάδια του έμμηνου κύκλου. Όταν οι εξετάσεις αίματος και τα υπερηχογραφήματα που κάνει σε τακτά χρονικά διαστήματα δείξουν ότι έχουν παραχθεί αρκετά ώριμα ωοθυλάκια, χορηγούνται πρόσθετες ορμόνες και προγραμματίζεται η ωοληψία. Η ωοληψία γίνεται σε καθορισμένη ημέρα, συνήθως με ελαφρά αναισθησία («μέθη»).
Την ημέρα της προγραμματισμένης ανάκτησης ωαρίων από τη δότρια, ο σύντροφος της λήπτριας δίνει το δείγμα του σπέρματος του στο εργαστήριο. Στη συνέχεια, λαμβάνει χώρα στο εργαστήριο η γονιμοποίηση των ωαρίων με το σπέρμα του συντρόφου και, την επόμενη μέρα, γνωρίζουμε πόσα ωάρια έχουν γονιμοποιηθεί.
Έπειτα από 3-5 ημέρες πραγματοποιείται η εμβρυομεταφορά, ενώ τα υπόλοιπα έμβρυα κρυοσυντηρούνται. Ταυτόχρονα, χορηγούνται φάρμακα για την υποστήριξη της εμφύτευσης του εμβρύου.
Περίπου δέκα ημέρες μετά από την ανάκτηση των ωαρίων, εξετάζουμε το b-HCG για να διαπιστώσουμε εάν έχει επιτευχθεί εγκυμοσύνη.
Η δωρεά ωαρίων είναι μια καθιερωμένη επιστημονική διαδικασία, με όλο και περισσότερους υποστηρικτές, και με εξαιρετικά αποτελέσματα στην Ελλάδα και σε διεθνές επίπεδο. Στο Institute of Life το ποσοστό επιτυχίας της δωρεάς ωαρίων σήμερα είναι 77%, καθώς τόσο η διαδικασία επιλογής των δοτριών όσο και η διαδικασία προετοιμασίας του ενδομητρίου των ληπτριών έχει προσαρμοστεί στα αυστηρότερα διεθνή πρότυπα.
