Αιμοχρωμάτωση
Συγγραφέας iator Γράφτηκε στις ,
Τι είναι η αιμοχρωμάτωση;
Η αιμοχρωμάτωση είναι διαταραχή του μεταβολισμού του σιδήρου, η οποία μπορεί να είναι κληρονομική ή επίκτητη. Οι ασθενείς με αιμοχρωμάτωση συσσωρεύουν περισσότερο σίδηρο από όσο χρειάζεται ο οργανισμός τους. Καθώς το σώμα δεν έχει τρόπο να αποβάλλει την περίσσεια σιδήρου, παρουσιάζεται προοδευτική συγκέντρωση σιδήρου στους ιστούς και τα όργανα.
Τελικά, η υπερφόρτωση σιδήρου μπορεί να οδηγήσει σε δυσλειτουργία και κατάρρευση των διαφόρων οργάνων, κυρίως της καρδιάς, του ήπατος, και της ενδοκρινούς μοίρας του παγκρέατος. Οι επιπλοκές περιλαμβάνουν αρθρίτιδα, διαβήτη, κίρρωση του ήπατος, καρδιακή ανεπάρκεια ή αρρυθμίες, και αύξηση της μελάγχρωσης του δέρματος που ονομάζεται χαλκόχροη χροιά δέρματος.
Υπάρχουν δυο τύποι αιμοχρωμάτωσης: η πρωτογενής αιμοχρωμάτωση, μια κληρονομική ασθένεια που μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά και η δευτερογενής η οποία προκαλείται από άλλες ασθένειες ή υποκείμενη νόσο.
Πρωτοπαθής ή κληρονομική αιμοχρωμάτωση
Η κληρονομική ή πρωτοπαθής αιμοχρωμάτωση (Hereditaryhemochromatosis,HH), είναι μία από τις πιο κοινές γενετικές διαταραχές στις ΗΠΑ και επηρεάζει περίπου ένα εκατομμύριο ανθρώπους, οι περισσότεροι εκ των οποίων ανήκουν στην Καυκάσια (λευκή) φυλή. Η κληρονομική αιμοχρωμάτωση είναι μια αυτοσωμική υπολειπόμενη διαταραχή, οι ασθενείς δηλαδή εκφράζουν και τα δυο παθολογικά γονίδια. Περίπου 1 στους 10 Καυκάσιους έχουν ένα παθολογικό (ή μεταλλαγμένο) αντίγραφο του γονιδίου που σχετίζεται με τη νόσο, το γονίδιο HFE, και ονομάζονται φορείς. Οι φορείς δεν διατρέχουν τον κίνδυνο υπερφόρτωσης σιδήρου. Περίπου 1 στους 300 Καυκάσιους έχει δύο μεταλλαγμένα αντίγραφα του γονιδίου HFE και ενδέχεται να εμφανίσει υπερφόρτωση σιδήρου και τελικά να εκδηλώσει κλινικά συμπτώματα. Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι που φέρουν δύο μεταλλαγμένα γονίδια δεν αναπτύσσουν ενδείξεις και συμπτώματα της νόσου. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι άγνωστος και η έρευνα για τον προσδιορισμό του ποσοστού των ατόμων που τελικά νοσούν από αυτή την ασθένεια, βρίσκεται σε εξέλιξη.
Η κληρονομική αιμοχρωμάτωση επηρεάζει συχνότερα τους άνδρες παρά τις γυναίκες και τα συμπτώματα της διαταραχής εμφανίζονται σε μικρότερη ηλικία για τους άνδρες, συνήθως από 30 έως 50 ετών. Δύο άλλες σπάνιες μορφές κληρονομικής αιμοχρωμάτωσης, είναι η νεογνική και η νεανική αιμοχρωμάτωση, οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν σοβαρή υπερφόρτωση σιδήρου σε παιδιά και νεαρά άτομα. Η νεανική αιμοχρωμάτωση οφείλεται στην μετάλλαξη ενός άλλου γονίδιου, το οποίο ονομάζεται αιμοζουβελίνη. Ένα μικρό ποσοστό περιπτώσεων κληρονομικής αιμοχρωμάτωσης οφείλεται σε μεταλλάξεις γονιδίων που κωδικοποιούν άλλες πρωτεΐνες εκτός από την αιμοζουβελίνη. Τέτοιες περιπτώσεις είναι η μετάλλαξη του υποδοχέα 2 της τρανσφερίνης καθώς και η μετάλλαξη του γονιδίου της φερροπορτίνης. Ωστόσο εξετάσεις για αυτές τις μεταλλάξεις δεν είναι ευρέως διαθέσιμες.
Ενδείξεις και συμπτώματα
Σύμφωνα με το Εθνικό ΙνστιτούτοΚαρδιάς,Πνευμόνων και Αίματος των Η.Π.Α(NHLBI), έως και οι μισοί ασθενείς μπορεί να μην εμφανίσουν κάποιο από τα αρχικά συμπτώματα. Οι ενδείξεις και τα συμπτώματα εκδηλώνονται και γίνονται πιο έντονα, έπειτα από μεγάλο χρονικό διάστημα και μπορεί να είναι παρόμοιες με ενδείξεις άλλων ασθενειών. Τα συμπτώματα διαφέρουν από άτομο σε άτομο και μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Κούραση
- Κοιλιακό άλγος
- Πόνο στις αρθρώσεις
- Αυξημένα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και διαβήτη
- Δυσλειτουργία του ήπατος και/ή ανώμαλους δείκτες ηπατικής λειτουργίας στις αιματολογικές εξετάσεις
- Μειωμένη σεξουαλική διάθεση, ανικανότητα στους άνδρες
- Απουσία εμμήνου ρύσεως στις γυναίκες
- Υποθυρεοειδισμό
- Αδυναμία
- Αλλαγές στο χρώμα του δέρματος, χαλκόχροη χροιά δέρματος.
-
Εξετάσεις
Σκοπός των εξετάσεων είναι ο προσδιορισμός και η διάγνωση της αιμοχρωμάτωσης, η εκτίμηση της λειτουργίας των ζωτικών οργάνων και της βαρύτητας υπερφόρτωσης σιδήρου του οργανισμού καθώς και η παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας.
Οι εργαστηριακές εξετάσεις συνήθως περιλαμβάνουν:
- Έλεγχο κορεσμού τρανσφερρίνης. Η εξέταση αυτή προσδιορίζει την ποσότητα του σιδήρου που είναι συνδεδεμένος με την τρανσφερρίνη, μια πρωτεΐνη που ρυθμίζει τη μεταφορά και την απορρόφηση του σιδήρου.
- Μέτρηση φερριτίνης. Χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση των αποθηκών σιδήρου του σώματος. Μπορεί να είναι αυξημένη σε περίπτωση κληρονομικής αιμοχρωμάτωσης αλλά να μην είναι η ασθένεια αυτή το μοναδικό αίτιο αύξησης της. Σε εκείνους που έχουν τα γονίδια HH, τα φυσιολογικά επίπεδα σημαίνουν χαμηλό κίνδυνο για ανάπτυξη κάποιας ασθένειας.
- Ηπατικό προφίλ. Μια ομάδα εξετάσεων που χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση της ηπατικής λειτουργίας.
- Γενετικό έλεγχο. Χρησιμοποιείται για την επιβεβαίωση της διάγνωσης της κληρονομικής αιμοχρωμάτωσης. Σε ποσοστό 80-90% η νόσος οφείλεται στην μετάλλαξη C282Yτου γονιδίου HFE. Η ύπαρξη της μετάλλαξης δεν οδηγεί απαραίτητα στην εκδήλωση της ασθένειας, ωστόσο υποδηλώνει υψηλό κίνδυνο εμφάνισής της, κυρίως στους άνδρες οι οποίοι επηρεάζονται περισσότερο από τις γυναίκες. Σε πρόσφατη πληθυσμιακή μελέτη που πραγματοποιήθηκε, διαπιστώθηκε ότι το 30% των αντρών διατρέχουν τον κίνδυνο εμφάνισης της ασθένειας ενώ αντίστοιχα στις γυναίκες το ποσοστό αυτό φτάνει το 5%. Σε ορισμένες περιπτώσεις η H63Dή η S65Cμετάλλαξη του γονιδίου HFE ή ο συνδυασμός των γονιδίων αυτών μπορεί να προκαλέσει την κληρονομική αιμοχρωμάτωση. Η εκδήλωση της νόσου λόγω κάποιας άλλης γενετικής ανωμαλίας είναι σπάνια περίπτωση.
- Βιοψία ήπατος. Σε ορισμένες περιπτώσεις η διάγνωση επιβεβαιώνεται με την εξέταση ενός δείγματος του ήπατος για έλεγχο σιδήρου και ηπατικής βλαβης.
Μη εργαστηριακές εξετάσεις:
Σπάνια γίνεται μαγνητική τομογραφία (MRI) για την αξιολόγηση της ποσότητας σιδήρου στο ήπαρ.
-
Θεραπεία
Στόχος της θεραπείας της αιμοχρωμάτωσης είναι η ελάττωση των επιπέδων σιδήρου στον οργανισμό και η διατήρηση του σε φυσιολογικά επίπεδα με στόχο την ελαχιστοποίηση του κινδύνου εμφάνισης μόνιμης βλάβης των οργάνων και την αντιμετώπιση των επιπλοκών. Σε περίπτωση δευτεροπαθούς αιμοχρωμάτωσης η θεραπεία θα πρέπει να στοχεύει και την υποκείμενη διαταραχή ή πάθηση.
Η θεραπεία της αιμοχρωμάτωσης στηρίζεται συνήθως στην απομάκρυνση του πλεονάζοντος σιδήρου από τον οργανισμό, μέσω της φλεβοτομής (αφαίρεση αίματος). Η συχνότητα και η διάρκεια της θεραπείας εξαρτάται από την αιτία και το βαθμό της υπερφόρτωσης σιδήρου. Δεν υπάρχει θεραπεία για την κληρονομική αιμοχρωμάτωση, αλλά μπορεί να αντιμετωπισθεί επιτυχώς κατά τη διάρκεια ζωής του ατόμου. Ασθενείς με δευτεροπαθή αιμοχρωμάτωση ενδεχομένως να μη χρειαστούν μακροχρόνια θεραπεία αφαίμαξης, αν η υποκείμενη νόσος μπορεί να αντιμετωπιστεί.
Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων της Αμερικής (FDA) ενέκρινε τη χρήση αίματος από ασθενείς που πάσχουν από αιμοχρωμάτωση, ως αιμοδότες. Για τη λίστα με τα μέρη όπου μπορούν να απευθύνονται οι ασθενείς που πάσχουν από αιμοχρωμάτωση για να δώσουν αίμα, επισκεφτείτε την ιστοσελίδα της Αμερικάνικης εταιρίας αιμοχρωμάτωσης.
Για την θεραπεία της ασθένειας είναι διαθέσιμη και η από του στόματος λήψη φαρμάκου το οποίο δεσμεύει την περίσσεια σιδήρου και συμβάλλει στην απέκκρισή του. Ωστόσο ο ρόλος του φαρμάκου αυτού στην αιμοχρωμάτωση δεν είναι ακόμα απόλυτα ξεκάθαρος και για τον λόγο αυτό συνίσταται η φλεβοτομία ως μέσο θεραπείας της νόσου.
- Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στη τρέχουσα ανασκόπηση(2009 February). What is Hemochromatosis. NHLBI [On-line information]. Available online at http://www.nhlbi.nih.gov/health/dci/Diseases/hemo/hemo_whatis.html throughhttp://www.nhlbi.nih.gov. Accessed June 2009.
(Updated 2009 April 10). Learning About Hereditary Hemochromatosis. National Human Genome Research Institute [On-line information]. Available online at http://www.genome.gov/page.cfm?pageID=10001214 through http://www.genome.gov. Accessed June 2009.
Sfeir, H. and Klachko, D. (Updated 2008 July 17). Hemochromatosis. eMedicine [On-line information]. Available online at http://emedicine.medscape.com/article/177216-overview through http://emedicine.medscape.com. Accessed June 2009.
Mayo Clinic Staff (2008 September 12). Hemochromatosis. MayoClinic.com [On-line information]. Available online at http://www.mayoclinic.com/print/hemochromatosis/DS00455/DSECTION=all&METHOD=print throughhttp://www.mayoclinic.com. Accessed June 2009.
(2007 April). Hemochromatosis. National Digestive Disease Information Clearinghouse [On-line information]. Available online at http://digestive.niddk.nih.gov/ddiseases/pubs/hemochromatosis/index.htm through http://digestive.niddk.nih.gov. Accessed June 2009.
Clarke, W. and Dufour, D. R., Editors (© 2006). Contemporary Practice in Clinical Chemistry: AACC Press, Washington, DC.
Allen KJ et al. Iron Over-load-Related Disease in HFE Hereditary Hemochromatosis. New England Journal of Medicine January 17 2008, vol 358, Pp 221-230.
Swinkels et al. Hereditary Hemochromatosis: Genetic Complexity and New Diagnostic Approaches. Clin Chem 52 (6): 950-968 (2006).
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε προηγούμενες ανασκοπήσεις
Clinical Chemistry: Theory, Analysis, and Correlations. Kaplan L, Pesce A, eds. 2nd ed. St. Louis: The C. V. Mosby Company; 1989.
Gastroenterology 1999 Vol 116, p.193-207 (NIH Consensus Conference).
Karl V. Voelkerding, MD, President, Gene Insight, LLC, Madison, Wisconsin.
