Κατοικίδια ζώα και παιδί
Συγγραφέας Ευγενία Καράμπελα Γράφτηκε στις ,
Λίγοι είναι εκείνοι, και μάλιστα παιδιά, που θα έμεναν αδιάφοροι στα παιχνίδια ενός κουταβιού, τις ακροβασίες μιας γάτας, τα χρώματα και τα καμώματα ενός παπαγάλου.
Τα αισθήματα αυτά είναι ένα ισχυρό κίνητρο για την απόκτηση κατοικίδιου ζώου, αλλά δεν αποτελούν και απόδειξη ότι είναι κανείς έτοιμος να το κάνει.
Βασική και απαραίτητη προϋπόθεση για να προστεθεί ένα κατοικίδιο στη ζωή μας είναι να αγαπούμε τα ζώα, αλλά εξίσου βασικό και απαραίτητο είναι να μελετηθούν σοβαρά και υπεύθυνα αρκετές πλευρές του θέματος, πριν μπούμε σ’ αυτή τη διαδικασία.
Για την απόκτηση ενός κατοικιδίου πρέπει να συμφωνεί όλη η οικογένεια, και μάλιστα οι ενήλικοι, επειδή η γνώμη των παιδιών είναι σχεδόν δεδομένη. Η αναγκαστική συναίνεση επειδή «το ζητάει το παιδί» ή η στιγμιαία συμπόνια για το «καημένο το γατάκι που πεινάει» δεν αρκούν, αν δεν είναι κανείς προετοιμασμένος για τις υποχρεώσεις που θα αναλάβει.
Το κατοικίδιο ζώο δεν είναι παιχνίδι, δεν είναι διακοσμητικό αντικείμενο, δεν είναι εποχιακό είδος. Είναι ένα ζωντανό πλάσμα, που εμείς διαλέγουμε να ζήσει μαζί μας. Αποκτούμε το δικαίωμα να είμαστε «αφεντικά» του και να απολαμβάνουμε τη χαρά και την ευχαρίστηση της παρουσίας του, αλλά, ταυτόχρονα, αναλαμβάνουμε την υποχρέωση να καλύψουμε τις ανάγκες του και να σεβαστούμε την προσωπικότητά του. Επιλογή ζώου Τα πιο συνηθισμένα κατοικίδια είναι ο σκύλος, η γάτα, τα πουλιά, τα ψάρια, τα μικρά θηλαστικά ή και τα ερπετά. Το καθένα έχει διαφορετικές ανάγκες και απαιτήσεις. Έτσι, η επιλογή μας θα βασισθεί σε παραμέτρους όπως ο χώρος που διαθέτουμε, το πρόγραμμα των καθημερινών δραστηριοτήτων και υποχρεώσεών μας και η σύνθεση της οικογένειας.
Ένας μεγαλόσωμος σκύλος θα ήταν λανθασμένη επιλογή για ένα μικρό διαμέρισμα, αλλά και ένα μικρόσωμο κανίς θα ήταν δυστυχισμένο, αν έμενε μόνο του όλη τη μέρα, κλεισμένο σε ένα δωμάτιο, επειδή κανείς δεν θα είχε τον χρόνο να ασχοληθεί μαζί του. Η ράτσα του σκύλου και η ιδιοσυγκρασία του συγκεκριμένου ζώου πρέπει, επίσης, να ληφθούν υπόψη. Ορισμένες ράτσες χαρακτηρίζονται από τον ήρεμο και φιλικό τους χαρακτήρα και την αγάπη και ανεκτικότητα που δείχνουν στα παιχνίδια των παιδιών.
Αν λείπουμε από το σπίτι πολλές ώρες ή οι υποχρεώσεις μας επιβάλλουν συχνές μετακινήσεις και ταξίδια, πρέπει να εξασφαλισθεί εκ των προτέρων η φροντίδα του ζώου κατά την απουσία μας. Τα χρυσόψαρα, που θέλουν φαγητό κάθε 2-3 ημέρες, θα ταίριαζαν καλύτερα σε ένα τέτοιο πρόγραμμα, σε αντίθεση με τον σκύλο ή τη γάτα που θέλουν καθημερινή φροντίδα.
Η ηλικία των παιδιών δεν αποτελεί ουσιαστικό πρόβλημα, με την εξαίρεση των ερπετών, που απαγορεύονται, όταν στο σπίτι υπάρχουν βρέφη, και καλό είναι να αποφεύγονται όταν υπάρχουν παιδιά ηλικίας κάτω των 5 χρόνων, τα οποία – ούτως ή άλλως – δεν πρέπει να μένουν μόνα με ζώα χωρίς επιτήρηση. Για την ασφάλειά μας Τα ζώα έχουν τις δικές τους αρρώστιες, από τις οποίες άλλες μεταδίδονται στον άνθρωπο και άλλες όχι. Ο κατάλογος των ανθρωποζωονόσων είναι μεγάλος και περιλαμβάνει, κυρίως, λοιμώξεις από μικρόβια, παράσιτα ή μύκητες. Η μετάδοση γίνεται με το σάλιο, τα κόπρανα, τα ούρα, το αίμα. Ενδεικτικά θα μπορούσαν να αναφερθούν η ερλιχίωση από τα τσιμπούρια του σκύλου, η τοξοπλάσμωση από τις γάτες, η ψιττάκωση από τα πουλιά, η σαλμονέλωση από τα ερπετά.
Αυτό δεν σημαίνει ότι το ζώο αποτελεί μια ωρολογιακή βόμβα που απειλεί την υγεία μας. Η σωστή φροντίδα του, οι εμβολιασμοί και η παρακολούθησή του από τον κτηνίατρο, καθώς και η αυστηρή τήρηση ορισμένων κανόνων υγιεινής, αφήνουν μηδαμινά περιθώρια κινδύνου μετάδοσης νοσημάτων.
Αν και κάθε ζώο έχει τις ιδιαιτερότητές του, υπάρχουν ορισμένοι γενικοί κανόνες που πρέπει να τηρούνται:
• Πλένουμε τα χέρια μας μετά την επαφή με το ζώο και, οπωσδήποτε, πριν από το φαγητό.
• Αποφεύγουμε την επαφή με σωματικές εκκρίσεις του ζώου.
• Φροντίζουμε να διατηρούμε καθαρό το ζώο (πλύσιμο, βούρτσισμα κ.λπ. σε συχνότητα ανάλογη με το είδος).
• Φροντίζουμε να διατηρούμε καθαρό τον χώρο διαμονής του (κλουβί, σπιτάκι, ενυδρείο, χώρος υγιεινής) και τα προσωπικά του αντικείμενα (πιάτα, κύπελλα).
• Δεν αφήνουμε το ζώο στον χώρο που ετοιμάζουμε το φαγητό και δεν πλένουμε τα πιάτα του στον νεροχύτη της κουζίνας.
• Φροντίζουμε την αποπαρασίτωση και απεντόμωσή του.
Η συμβίωση με ζώα εγκυμονεί τον κίνδυνο τραυματισμών. Φυσικά, δεν κινδυνεύουμε από τις χελώνες ή τα χρυσόψαρα, αλλά μπορεί να μας γρατσουνίσει η γάτα, να μας δαγκώσει ο σκύλος ή το ποντίκι, να μας τσιμπήσει ο παπαγάλος.
Για μικρογδαρσίματα και επιπόλαια τραύματα αρκεί ο τοπικός καθαρισμός με αντισηπτικό διάλυμα. Για πιο σοβαρά τραύματα, θα ζητηθεί η συμβουλή γιατρού, ο οποίος θα κρίνει αν χρειάζεται πρόσθετη αντιμετώπιση. Αν η πληγή είναι βαθιά, πρέπει να εκτιμηθεί αμέσως από γιατρό. Ο πλήρης εμβολιασμός για τέτανο (αρχικές και αναμνηστικές δόσεις) μάς προφυλάσσει από τον κίνδυνο αυτό. Αξίζει να σημειωθεί ότι, με τον εμβολιασμό των σκύλων, ο κίνδυνος λύσσας είναι, πρακτικά, ανύπαρκτος.
Κατά κανόνα, κανένα ζώο δεν κάνει κακό, αν δεν νιώσει ότι απειλείται.
Μάθετε στα παιδιά ότι:
• Δεν πρέπει να πλησιάσουν και, ακόμη περισσότερο, να ενοχλήσουν ζώο που έχει μωρά, επειδή το ένστικτο της μητέρας μπορεί να την κάνει επιθετική για να τα προστατέψει.
• Δεν πλησιάζουμε το ζώο τη στιγμή που τρώει, επειδή μπορεί να αντιδράσει άσχημα, νομίζοντας ότι κινδυνεύει η τροφή του.
• Δεν ενοχλούμε τον σκύλο ή τη γάτα την ώρα που κοιμάται, ούτε όταν, εμφανώς, δεν έχει όρεξη να παίξει μαζί μας.
• Το ζώο σίγουρα δεν θα διασκεδάσει αν το τρομάξουμε ή το κάνουμε να πονέσει χτυπώντας το, τραβώντας του τα αυτιά, την ουρά, τα μουστάκια ή βάζοντας τα δάχτυλα στα μάτια του επειδή, όπως είναι αναμενόμενο, θα προσπαθήσει να αμυνθεί.
Εκτός από το παιδί και ο σκύλος μαθαίνει να πειθαρχεί και να υπακούει με την κατάλληλη εκπαίδευση, κάτι που είναι απαραίτητο για να εξασφαλισθεί μια αρμονική συμβίωση και να αποφευχθούν δυσάρεστες καταστάσεις.
Όσον αφορά τους σκύλους και τις γάτες, μπορείτε να «εμπιστευθείτε» ένα παιδί ηλικίας άνω των 5 χρόνων, που μπορεί να ελέγξει τη συμπεριφορά του, αλλά τα μικρότερα παιδιά δεν πρέπει να μένουν μόνα με το ζώο χωρίς επιτήρηση. Ένας ώριμος εκπαιδευμένος σκύλος μπορεί να είναι ο καλύτερος φύλακας του παιδιού και ένας ακούραστος σύντροφος στο παιχνίδι, του, αλλά κανένας δεν εγγυάται ότι μπορούν να ελέγξουν πότε το παιχνίδι τους γίνεται επικίνδυνο.
Ζώα και αλλεργικό παιδί
Αντιγόνα (αλλεργιογόνα) που βρίσκονται στο σάλιο, τα ούρα ή κύτταρα του δέρματος των ζώων μπορεί, με την εισπνοή, να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις (βρογχικό άσθμα) σε άτομα με ειδική ευαισθησία σε αυτά. Αυτό συμβαίνει κυρίως με τον σκύλο και τη γάτα. Με τις κινήσεις του ζώου, τα αλλεργιογόνα ανακατώνονται με την οικιακή σκόνη και διασπείρονται σε όλο το σπίτι.
Όταν υπάρχει τέτοιο πρόβλημα, θα αποκλείσουμε τα τριχωτά ζώα. Τα χρυσόψαρα είναι μια ικανοποιητική εναλλακτική λύση, κλασικά η ιδανική για αλλεργικά άτομα. Το να διώξουμε το ζώο από το σπίτι, όταν εμφανιστεί το πρόβλημα, είναι κάπως πιο δύσκολο, αν συνυπολογιστεί το συναισθηματικό κόστος και το γεγονός ότι, επειδή τα αλλεργιογόνα αυτά βρίσκονται σχεδόν παντού, δεν μπορούμε να τα αποφύγουμε πλήρως.
Υπάρχουν, όμως, ορισμένα μέτρα προστασίας που θα βοηθήσουν στις περιπτώσεις αυτές.
Τα μέτρα αυτά είναι:
• Τακτικό πλύσιμο του σκύλου.
• Το ζώο δεν μπαίνει στο υπνοδωμάτιο ή μένει έξω και από το σπίτι.
• Καθημερινό σκούπισμα με ηλεκτρική σκούπα που έχει ειδικά φίλτρα για να συγκρατούνται τα αλλεργιογόνα.
• Ξεσκόνισμα χωρίς ανατάραξη της σκόνης.
• Αφήνουμε γυμνά τα πατώματα, χωρίς χαλιά και μοκέτες.
• Χρησιμοποιούμε καλύμματα στο στρώμα και τα μαξιλάρια, που μπορούν να πλένονται εύκολα.
• Πλένουμε τακτικά τις κουρτίνες ή τις καταργούμε και τοποθετούμε πτυσσόμενα, όχι υφασμάτινα, παραπετάσματα στα παράθυρα.
Ένα χνουδωτό ζωάκι-παιχνίδι μπορεί να παρηγορήσει το παιδί, αλλά και αυτό δεν είναι βέβαιο ότι θα σώσει την κατάσταση, επειδή το παιχνίδι μπορεί, επίσης, να αποικισθεί από το άκαρι της σκόνης, που είναι και αυτό αλλεργιογόνο. Μια πρακτική συνταγή για την περίπτωση αυτή είναι να αφήσουμε το παιχνίδι στην κατάψυξη για 24 ώρες και να το πλύνουμε μετά. Η διαδικασία αυτή σκοτώνει τα ακάρεα και είναι σκόπιμο να επαναλαμβάνεται μια φορά την εβδομάδα. Όταν το ζώο ζηλεύει Ο σκύλος ή η γάτα μπορεί να ζηλέψουν το καινούργιο μωρό που ήρθε στην οικογένεια και να μην είναι ιδιαίτερα διακριτική και μετρημένη η έκφραση αυτών των συναισθημάτων τους.
Ειδικά ο σκύλος, που είναι πιο συνδεδεμένος με τους ανθρώπους, χρειάζεται κάποια προετοιμασία για να δεχθεί το μωρό χωρίς να νιώθει παραμερισμένος. Όσο και αν ακούγεται υπερβολικό, νιώθει μέλος της οικογένειας και, πολλές φορές, πρέπει να τον χειριστούμε όπως, περίπου, και ένα μεγαλύτερο αδελφάκι.
Μπορούμε να δοκιμάσουμε τα εξής:
Τον εξοικειώνουμε με το δωμάτιο και τα αντικείμενα του μωρού, ώστε να μάθει τη μυρωδιά τους πριν έρθει το μωρό στο σπίτι. Τον φέρνουμε σε επαφή με παιδιά διαφόρων ηλικιών για να εξοικειωθεί με τα χαϊδέματα, τις φωνές και τα παιχνίδια τους. Φυσικά το μωρό θα απαιτεί την πλήρη και αποκλειστική μας φροντίδα, αλλά κάποιος πρέπει να φροντίζει και τον σκύλο, ώστε να μην αναστατωθεί η βασική ρουτίνα του και γίνει ιδιαίτερα απαιτητικός και ανήσυχος. Γυρίζοντας από το μαιευτήριο, θα του αφιερώσουμε λίγο χρόνο για να μας δείξει τη χαρά του που μας ξαναβλέπει και, στη συνέχεια, κρατώντας το μωρό, τον βάζουμε να καθίσει λίγα μέτρα μακριά μας. Μιλώντας του ήρεμα τον πλησιάζουμε σιγά-σιγά και, πολύ προσεχτικά, τον αφήνουμε να πλησιάσει το μωρό, ώστε να το μυρίσει. Το πιο πιθανό είναι να θέλει να το «δοκιμάσει» γλείφοντάς το, αλλά δεν θα επιτρέψουμε τέτοιες οικειότητες από την πρώτη στιγμή. Αν δούμε ότι δυσανασχετεί και ταράζεται, τον αφήνουμε και δοκιμάζουμε την επομένη. Του δίνουμε ένα χρονικό περιθώριο έξι εβδομάδων για να συνηθίσει το μωρό και μέχρι τότε, κατά κανόνα, θα το έχει αποδεχθεί. Αν δεν το κάνει, καλό είναι να ζητηθεί η συμβουλή κτηνιάτρου. Τα ζώα ωφελούν την υγεία Τα περισσότερα από όσα αναφέρθηκαν προηγουμένως είναι, ίσως, ήδη γνωστά σε όσους έχουν την εμπειρία κατοικίδιου ζώου και δεν πρέπει να λειτουργήσουν αποτρεπτικά για όσους θέλουν να αποκτήσουν. Οι πρώτοι θα μπορούσαν να δώσουν πολλές πειστικές απαντήσεις στο λογικό ερώτημα «γιατί να μπει κανείς σ’ αυτή τη φασαρία».
Είναι γνωστές οι θετικές επιπτώσεις της παρουσίας κατοικίδιων ζώων στην υγεία, τόσο τη σωματική (μειωμένη αρτηριακή πίεση, μικρότερος κίνδυνος καρδιακής προσβολής, λιγότερες κεφαλαλγίες) όσο και την ψυχική (μείωση του άγχους και της κατάθλιψης). Η φροντίδα ενός ζώου έχει προσφέρει ανεκτίμητη βοήθεια στην αντιμετώπιση παιδιών (και ενηλίκων) με ψυχολογικά προβλήματα ή σε στρεσσογόνες καταστάσεις. Το ζώο μάς φέρνει σε επαφή με μια φύση που έχουμε χάσει και αυτό μάς δίνει ένα αίσθημα ισορροπίας, γαλήνης και ασφάλειας. Αυτή η χωρίς λόγια επικοινωνία μάς προσφέρει τη χαρά μιας σχέσης με αμεσότητα και ειλικρίνεια που μπορούμε να απολαύσουμε χωρίς άμυνες.
Για το παιδί, η παρουσία ενός ζώου στο σπίτι είναι μια μοναδική εμπειρία. Μέσα απ’ αυτό ανακαλύπτει έναν άλλο κόσμο με διαφορετικά γνωρίσματα, ρυθμούς και αντιδράσεις. Συνυπάρχει με το διαφορετικό και μαθαίνει να το σέβεται. Φροντίζοντας ένα ζώο, αποκτά αίσθημα ευθύνης και του δίνεται η δυνατότητα να ξεπεράσει φοβίες, να δοκιμάσει τις δυνάμεις του και να ασκηθεί στην πειθαρχία από αγάπη γι’ αυτό και όχι από φόβο. Μπορεί να βιώσει και να εξωτερικεύσει συναισθήματα, να δώσει και να πάρει αγάπη και αφοσίωση. Έχει έναν σύντροφο για τα παιχνίδια του, έναν βολικό «ακροατή» για τα μυστικά του και μια παρηγοριά για τις λύπες του. Του δίνεται ένα ερέθισμα να εξοικειωθεί με τη φύση, να ασκήσει την παρατηρητικότητά του, να αποκτήσει ενδιαφέρον για το περιβάλλον, αυξάνοντας τις γνώσεις και τις εμπειρίες του.
Και δεν αποκλείεται, όταν μεγαλώσει και η σχέση αυτή με το ζώο γίνει μια τρυφερή ανάμνηση της εποχής της αθωότητας, να μπορεί να χρωματίζει λίγο διαφορετικά τη σκέψη και το συναίσθημά του.
Ευγενία Καράμπελα,
Παιδίατρος
