ω3 λιπαρά και υγεία των παιδιών
Συγγραφέας Στέλιος Παπαβέντσης Γράφτηκε στις ,
Τα ω3 λιπαρά είναι πολύ σημαντικά για την καλή λειτουργία των ματιών μας, καθώς και για τμήματα του εγκεφάλου που σχετίζονται με την μνήμη, την μάθηση, την συγκέντρωση και την λογική ακολουθία. Εάν δεν καταναλώνουμε αρκετά από αυτά τα λιπαρά (που λέγονται και απαραίτητα λιπαρά οξέα, ή πολυακόρεστα λιπαρά ή λιπαρά των ψαριών) έχουμε αυξημένο κίνδυνο για μειωμένη λειτουργία σε αυτούς τους τομείς.
Που τα βρίσκουμε;
Τα ω3 λιπαρά υπάρχουν σε αφθονία στα ψάρια (ιδιαίτερα τα λιπαρά, όπως σαρδέλα, σκουμπρί, τσιπούρα κλπ) και στα θαλασσινά. Ανευρίσκονται ακόμα σε σημαντικές ποσότητες σε άλλα τρόφιμα όπως στο ελαιόλαδο και στους ξηρούς καρπούς.
Τι γνωρίζουμε για τα ω3 λιπαρά και την υγεία των παιδιών;
Παιδιά με σύνδρομο διάσπασης προσοχής ή/ και υπερκινητικότητα (ADHD) είναι πιο πιθανό να παρουσιάζουν συμπτώματα χαμηλών επιπέδων ω3 λιπαρών οξέων, όπως ξηρό δέρμα και ξηρά μαλλιά, υπερβολική δίψα. Τα παιδιά αυτά έχουν επίσης αποδειχθεί να έχουν τάση για χαμηλότερα επίπεδα ω3 λιπαρών στο αίμα τους. Υπάρχουν κάποια επιστημονικά στοιχεία που συνηγορούν στο ότι η σοβαρότητα των συμπτωμάτων των παιδιών αυτών με διάσπαση προσοχής μειώνεται όταν αυξάνονται τα επίπεδα ω3 λιπαρών. Φαίνεται ότι για κάποια παιδιά με απόσπαση προσοχής η χορήγηση ωφέλιμων λιπαρών μπορεί να βελτιώσει την εικόνα τους.
Πως μπορώ να παρέχω τα μέγιστα δυνατά επίπεδα ω3 λιπαρών στον οργανισμό του παιδιού μου με φυσικό τρόπο;
Το μητρικό γάλα παρέχει υψηλές συγκεντρώσεις ω3 λιπαρών οξέων από την γέννηση του παιδιού και καθ όλη την διάρκεια του μητρικού θηλασμού. Αντίθετα, η διατροφή με ξένο γάλα αγελάδας για βρέφη υπολείπεται σημαντικά σε ποιότητα και συγκέντρωση ω3 λιπαρών οξέων. Ακόμα και τα γάλατα αυτά που έχουν πρόσθετη συμπλήρωμα ω3 λιπαρών στην σύνθεσή τους δεν έχουν βρεθεί να διαφέρουν σημαντικά ως προς τα αποτελέσματά τους, δηλαδή ισχύει ότι παιδιά που τρέφονται αποκλειστικά με ξένο γάλα από την γέννηση παρουσιάζουν αυξημένη πιθανότητα για μειωμένο δείκτη νοημοσύνης κατά 3 με 6 μονάδες, σε σύγκριση με μωρά που θήλασαν αποκλειστικά για 6 μήνες. Το έλλειμμα αυτό φαίνεται να είναι ακόμα πιο σημαντικό κατά τις πρώτες ημέρες της ζωής, όταν και η συγκέντρωση ω3 λιπαρών στο πρωτόγαλα μετράται ως ιδιαίτερα υψηλή.
Η διατροφή της μητέρας επηρεάζει σημαντικά τα επίπεδα ω3 λιπαρών οξέων στο γάλα της, για αυτό η μητέρα που θηλάζει είναι καλό να καταναλώνει αρκετά ω3 λιπαρά (ψάρι, ελαιόλαδο ωμό, ξηρούς καρπούς). Είναι λάθος να γίνονται αυθαίρετοι περιορισμοί στην διατροφική ποικιλία της μητέρας, πράγμα που δυστυχώς συμβαίνει συχνά με αρνητικές επιπτώσεις.
Με την εισαγωγή στερεών τροφών μετά τους έξι μήνες της ζωής το βρέφος θα πρέπει να συνηθίζει σε τρόφιμα του τραπεζιού που περιέχουν υψηλές συγκεντρώσεις ω3 λιπαρών, όπως ελαιόλαδο στα λαχανικά και το κρέας του. Η εισαγωγή ψαριών δεν πρέπει να καθυστερεί υπερβολικά για το φόβο αλλεργιών. Έχει αποδειχθεί ότι η καθυστέρηση στην σταδιακή εισαγωγή δυνητικά αλλεργιογόνων τροφίμων δεν «προλαμβάνει» την εκδήλωση αλλεργίας, αντίθετα στερεί το παιδί από μια φυσιολογική ποικιλία φαγητού και μπορεί να κάνει πιο δύσκολη την αποδοχή του παιδιού για αυτά τα τρόφιμα αν η εισαγωγή τους γίνει πολύ αργότερα. Ακόμα και βρέφη με εκδηλωμένα συμπτώματα αλλεργίας, όπως αίμα στα κόπρανα ή σοβαρό έκζεμα, πρέπει να συνηθίζουν έγκαιρα στις τροφές του τραπεζιού όπως και τα υπόλοιπα παιδιά.
Έπειτα, κατά την προσχολική και σχολική ηλικία, είναι καλό το οικογενειακό τραπέζι να περιλαμβάνει ψάρι ή θαλασσινά τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα. Για μητέρες και παιδιά είναι σημαντικό να πούμε ότι τα μεγάλα ψάρια ωκεανού που αθροίζουν στο σώμα τους μεγάλα ποσά μετάλλων όπως ο υδράργυρος θα πρέπει να αποφεύγονται εντελώς (πχ μεγάλοι τόνοι, καρχαρίας, ξιφίας κλπ).
Πόσο ωφελούν τα διατροφικά συμπληρώματα με ω3 λιπαρά οξέα;
Το ερευνητικό πεδίο είναι πολύ ενεργό. Έως σήμερα τα συμπεράσματα είναι αμφιλεγόμενα ως προς το αν υπάρχουν και σε ποιο βαθμό οφέλη από την κατανάλωση συμπληρωμάτων διατροφής με ω3 λιπαρά από ενήλικες στον γενικό πληθυσμό και από παιδιά. Πολλές φορές λαμβάνονται από ανθρώπους που θεωρούν ότι δεν καταναλώνουν στην διατροφή τους αρκετά ψάρια. Ωστόσο, η ανάλυση των διαθέσιμων ερευνών δεν είναι έως τώρα κατηγορηματική και υπάρχουν μελέτες που δεν έδειξαν βελτιώσεις στην συμπεριφορά των παιδιών. Πολλές φορές οι μελέτες αυτές έχουν μεθοδολογικά προβλήματα και δεν είναι άριστης ποιότητας, έτσι ώστε να μην μπορούμε επί του παρόντος να βγάλουμε οριστικά συμπεράσματα.
Πέρα από τα συγκεκριμένα αυτά παιδιά με διάσπαση προσοχής, η έρευνα έχει εστιάσει και στον γενικό πληθυσμό παιδιών: μπορεί η χορήγηση ω3 λιπαρών να βελτιώσει τις επιδόσεις του φυσιολογικού, μέσου παιδιού, ως προς την μνήμη, την συγκέντρωση και την όραση; Και εδώ η απάντηση δεν είναι οριστική: Έχουν υπάρξει έρευνες που έδειξαν ότι κάποια παιδιά με δυσκολίες στο διάβασμα είχαν σημαντική βελτίωση στο διάβασμα μετά την λήψη συμπληρώματος ω3, αλλά και πάλι, τα συμπεράσματα αυτά δεν επιβεβαιώθηκαν από άλλες έρευνες.
Υπάρχει ακόμα και ο τύπος του συμπληρώματος που πρέπει αν ληφθεί υπόψη: φαίνεται ότι το όφελος μπορεί να ποικίλει ανάλογα με την προέλευση των ω3 λιπαρών στο σκεύασμα και ανάλογα με την συγκέντρωση του κάθε σκευάσματος.
Δεν γνωρίζουμε ακόμα ποιες είναι οι επιδράσεις του λαδιού του ψαριού σε παιδιά χωρίς προβλήματα μάθησης ή συμπεριφοράς. Μία μελέτη έδειξε ότι υγιείς νεαροί ενήλικες που έπαιρνα διατροφικό συμπλήρωμα με λίπος ψαριού έδειξαν βελτιωμένες επιδόσεις στην συγκέντρωσή τους. Δεν είναι γνωστό εάν και κατά πόσο αυτό μπορεί να συμβαίνει και με τα παιδιά, ούτε και ποιοι παράγοντες μπορεί να αυξάνουν ή να μειώνουν αυτήν την επίδραση.
Συμπερασματικά, δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε την γενική προσθήκη συμπληρωμάτων ω3 λιπαρών στη διατροφή όλων των παιδιών. Η έρευνα έως τώρα δείχνει ότι μερικά παιδιά ίσως παρουσιάζουν κάποιο όφελος, αλλά απαιτείται περαιτέρω έρευνα για να επιβεβαιωθεί κάτι τέτοιο. Κάθε παιδί είναι διαφορετικά και η διαφορά στην συμπεριφορά ή στην μάθηση ενός παιδιού επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες.
Υπάρχουν παρενέργειες από την λήψη σκευάσματος με ω3 λιπαρά;
Σε γενικές γραμμές τα συμπληρώματα αυτά θεωρούνται ασφαλή. Ωστόσο, κάποιοι άνθρωποι εμφανίζουν ευαισθησία και μπορεί να παραπονεθούν για επίμονη άσχημη γεύση στο στόμα και για στομαχική διαταραχή, ιδιαίτερα σε μεγάλες δόσεις. Άλλες πιθανές παρενέργειες που αναφέρονται είναι διάρροια, ναυτία, ρέψιμο, ενώ σπάνια αναφέρονται αλλεργικές αντιδράσεις όπως εξάνθημα.
Υπάρχουν παιδιά που δεν επιτρέπεται να πάρουν συμπλήρωμα ω3 λιπαρών;
Ναι, και είναι εκείνα με γνωστή υπερευαισθησία ή αλλεργία σε συστατικά ψαριών, εκείνα με διαταραχή αιμορραγική και όσα παίρνουν αντιπηκτικά φάρμακα.
Ενδείκνυται η χρήση τους σε παιδιά με ADHD;
Έγκειται στον γιατρό που παρακολουθεί το παιδί να αποφασίσει κατά πόσο θα ήταν χρήσιμη μια αγωγή με ω3 συμπλήρωμα για ένα συγκεκριμένο παιδί με διάσπαση προσοχής. Αρκετές φορές είναι λογικό να δοθεί, παράλληλα με την χορήγηση των ειδικών φαρμάκων για το ADHD. Ωστόσο, το λάδι ψαριού δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε αντικατάσταση της συνήθους αγωγής και χωρίς την έγκριση και συμμετοχή του γιατρού του παιδιού στην απόφαση για λήψη.
Photo by Monstruo Estudio on Unsplash
Στέλιος Παπαβέντσης,
Παιδίατρος
