Η άνευ όρων αποδοχή στη σχέση μας με τον εαυτό μας
Συγγραφέας Ιωάννα Κούρια Γράφτηκε στις ,
Αρκετά συχνά μεταξύ των ψυχολόγων και των ειδικών ψυχικής υγείας αναφέρεται ο όρος άνευ όρων αποδοχή ως βασικό στοιχείο της θεραπείας. Ο ίδιος όρος συναντάται στη βιβλιογραφία και έχει τις ρίζες του στην εργασία του Carl Rogers, πατέρα της συμβουλευτικής, ο οποίος θεωρούσε την άνευ όρων αποδοχή, ως ένα από τα θεμέλια της σχέσης θεραπευτή – θεραπευόμενου.
Τι είναι η άνευ όρων αποδοχή;
Η άνευ όρων αποδοχή δεν είναι μια τεχνική αλλά μια στάση, την οποία ο θεραπευτής οφείλει να τηρεί όχι μόνο μέσα στην θεραπευτική διαδικασία αλλά γενικότερα. Αποδοχή δίχως όρους σημαίνει ότι ο θεραπευτής δείχνει απεριόριστη δεκτικότητα προς τον πελάτη, ακόμα και όταν δεν συμφωνεί με όσα λέει ή πράττει εκείνος. Οφείλει να μην κρίνει αλλά να προσπαθεί να δημιουργήσει ένα κλίμα ασφάλειας, μέσα στο οποίο ο πελάτης θα μπορεί να εκφραστεί ελεύθερα, να είναι ο εαυτός του χωρίς να φοβάται ή να αγχώνεται. Άλλωστε βρίσκεται εκεί για να αλλάξει πράγματα τα οποία θεωρεί δυσλειτουργικά και ο ρόλος του θεραπευτή είναι να διευκολύνει αυτή τη διαδικασία, προσφέροντας την απαραίτητη κατανόηση.
Τι διαστάσεις μπορεί όμως να πάρει αυτός ο όρος στη σχέση με τον εαυτό μας; Πόση άνευ όρων αποδοχή δείχνουμε σε εμάς τους ίδιους;
Η αδυναμία αποδοχής του εαυτού.
Πολύ συχνά συναντάω πελάτες, οι οποίοι θεωρούν ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα σε εκείνους επειδή νιώθουν θυμό, θλίψη, άγχος, αγωνία, φόβο, αισθάνονται μπερδεμένοι ή έχουν ανάγκη για βοήθεια. Οι ίδιοι αυτοί άνθρωποι έχουν αναπτύξει υψηλές προσδοκίες για τον εαυτό τους και βιώνουν απογοήτευση, συχνά και απόγνωση όταν παρεκκλίνουν από αυτές. Δείχνουν να μη μπορούν να αποδεχτούν την πλευρά τους που κάνει λάθη και νιώθει όλα τα συναισθήματα ακόμα και τα δυσάρεστα. Όταν κάτι τέτοιο συμβαίνει το αντιλαμβάνονται ως ένδειξη αδυναμίας και προβλήματος και πραγματικά υποφέρουν, αδυνατώντας να ενσωματώσουν αυτή την πλευρά του εαυτού τους στην εικόνα του ιδανικού εαυτού που έχουν πλάσει για τους ίδιους.
Συχνά οι ίδιοι αυτοί άνθρωποι δυσκολεύονται να αναπτύξουν σχέσεις εγγύτητας αλλά και να εμπιστευτούν. Δείχνουν ιδιαίτερα αυτόνομοι και ανεξάρτητοι και αφήνουν ελάχιστα περιθώρια σε κάποιον να τους παρέχει φροντίδα και βοήθεια, παρόλο που ενδόμυχα την αναζητούν. Σαν να υψώνουν έναν τοίχο τον οποίο δύσκολα κάποιος μπορεί να διαπεράσει. Η έκφραση των συναισθημάτων θεωρείται απειλητική, διότι οδηγεί σε έκθεση και πιθανή απογοήτευση. Με αυτό τον τρόπο διατηρούν συναισθηματική απόσταση με τους άλλους αλλά και με τον ίδιο του τους εαυτό.
Γιατί δυσκολευόμαστε να αποδεχτούμε όλες τις πλευρές του εαυτού μας;
Στην πραγματικότητα τα άτομα που δυσκολεύονται να αποδεχτούν τον εαυτό τους σε όλες του τις διαστάσεις, είναι άτομα ανασφαλή με συχνά δυσλειτουργικές οικογενειακές σχέσεις κατά την παιδική ηλικία. Έχουν εσωτερικεύσει τους όρους και τις προϋποθέσεις αγάπης που οι σημαντικοί άλλοι έχουν προβάλει σε αυτούς. “Αξίζεις ως άτομο, μόνο όταν ανταποκρίνεσαι στις προσδοκίες που εγώ έχω από εσένα”, “σε αγαπάω μόνο όταν συμπεριφέρεσαι ή σκέφτεσαι με τον τρόπο που εγώ θα ήθελα”. Εξαιτίας αυτού, συνεχίζουν να θέτουν τις ίδιες προϋποθέσεις προς τον εαυτό τους και μετά την ενηλικίωση, και ως αποτέλεσμα αποξενώνονται από τις πραγματικές τους σκέψεις, συναισθήματα και επιθυμίες. Από το ίδιο τους το Εγώ.
Για εκείνους, η εικόνα του δυναμικού, αυτόνομου ατόμου χωρίς αδυναμίες, λειτουργεί ως ασπίδα προστασίας απέναντι σε έναν ενδεχόμενο κίνδυνο να πληγωθούν. Τα άτομα αυτά, χρειάζεται να κατανοήσουν την αιτία του προβλήματος, να εντοπίσουν τις αρνητικές του διαστάσεις στην καθημερινότητα τους και να αναζητήσουν βοήθεια για την αντιμετώπιση όσων τραυματικά έχουν επιδράσει πάνω τους. Χρειάζεται να μάθουν να δείχνουν την απαραίτητη αποδοχή σε όλες τις πλευρές του εαυτού τους. Και άνευ όρων αποδοχή σημαίνει, ότι είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τα συναισθήματα τους και να τα αποδέχονται. Ότι επιτρέπουν στον εαυτό τους να κάνει λάθη, να παρεκκλίνει από την πλασματική ιδανική εικόνα, χωρίς να τον κρίνουν, όπως ακριβώς ένας καλός θεραπευτής δεν κρίνει τον πελάτη του. Είναι σημαντικό να κατανοήσουν ότι η αποτυχία σε μια δεδομένη στιγμή δεν καθορίζει ολόκληρη την προσωπικότητα τους, ούτε είναι ένδειξη μελλοντικών αποτυχιών. Αντιθέτως είναι μια εμπειρία από την οποία μπορούν να διδαχτούν και να βελτιώσουν πλευρές του εαυτού τους και η οποία θα τους φέρει πιο κοντά στην ανθρώπινη πλευρά τους, απομακρύνοντας ταυτόχρονα την αίσθηση “παντοδυναμίας” που αποδίδουν σε εκείνους, η οποία αποτελεί πηγή άγχους και ανασφαλειών.
Βεβαίως να επισημάνουμε ότι άνευ όρων αποδοχή δε σημαίνει ότι επιτρέπουμε στον εαυτό μας να δρα ανεξέλεγκτα, χωρίς να υπολογίζει τις συνέπειες των πράξεων του. Αποδεχόμαστε τα συναισθήματα μας, τα λάθη μας αλλά θέτουμε όρια ως προς τη συμπεριφορά μας, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις εκείνες όπου μπορούμε με αυτή να βλάψουμε τρίτους.
