Πώς επηρεάζει η σειρά γέννησης την προσωπικότητα του παιδιού;
Συγγραφέας Κέλλη Σπυριδάκη Γράφτηκε στις ,
Η οικογένεια είναι ένα δυναμικό σύστημα μέσα στο οποίο κάθε μέλος αναλαμβάνει έναν διαφορετικό ρόλο.
Το μοίρασμα των ρόλων όμως πέρα από την ιδιοσυγκρασία του ατόμου θα εξαρτηθεί άμεσα και από εξωτερικούς παράγοντες, όπως είναι και η σειρά γέννησης ενός παιδιού ανάμεσα στα αδέρφια του.
Αυτός ο παράγοντας μπορεί δυνητικά να επηρεάσει την προσωπικότητα του παιδιού καθώς καθορίζει εν μέρει τη δομή της οικογένειας κατά τη γέννηση αλλά και τις προσδοκίες και τις απαιτήσεις της οικογένειας από το συγκεκριμένο παιδί.
Το πρωτότοκο παιδί
Όταν γεννιέται το πρώτο παιδί οι γονείς είναι ακόμη άπειροι και γι’ αυτό το λόγο αρκετά πιο αγχωμένοι με την ανατροφή του. Είναι λοιπόν πιο πιθανό να ακολουθούν πιο αυστηρά τις διάφορες συμβουλές διαπαιδαγώγησης αλλά και να έχουν περισσότερη αγωνία για την υγεία και την ομαλή ανάπτυξη του παιδιού. Επίσης, όντας το μεγαλύτερο από τα αδέρφια το πρώτο παιδί βρίσκεται συχνά σε έναν ηγετικό και υπεύθυνο ρόλο. Ως αποτέλεσμα, υποστηρίζεται ότι τα πρωτότοκα παιδιά είναι πιο δυναμικά, τελειομανή αλλά και με αυτοπεποίθηση ως ενήλικες.
Το δεύτερο παιδί
Στο δεύτερο παιδί οι γονείς έχουν λιγότερο άγχος και εμπιστεύονται περισσότερο την κρίση τους. Έτσι, είναι λιγότερο αυστηροί και υπερπροστατευτικοί καθώς επιπλέον η προσοχή τους είναι μοιρασμένη σε τουλάχιστον δύο παιδιά. Αν το δεύτερο παιδί έχει επιπλέον κι ένα μικρότερο αδερφάκι είναι πιθανό να δυσκολεύεται να βρει τη θέση του καθώς δεν έχει ούτε τα προνόμια του μεγαλύτερου αλλά ούτε και το κανάκεμα του μικρότερου. Συχνά λοιπόν τα μεσαία παιδιά επενδύουν περισσότερο στις φιλικές σχέσεις για να αντισταθμίσουν αυτήν την αίσθηση αποκλεισμού και γίνονται περισσότερο κοινωνικά ως ενήλικες. Από την άλλη, λόγω της θέσης τους αναπτύσσουν μεγαλύτερη ικανότητα στη διαπραγμάτευση και την εύρεση συμβιβασμών.
Το μικρότερο παιδί
Καθώς οι γονείς είναι πλέον πολύ πιο χαλαροί ως προς την πειθαρχία, τα μικρότερα παιδιά μπορεί συχνά να συμπεριφέρονται χειριστικά για να επιτύχουν αυτό που θέλουν. Το γεγονός ότι προσελκύουν επίσης περισσότερο την προσοχή των ενηλίκων ως πιο μικρά και πιο χαριτωμένα τα κάνει συχνά εγωκεντρικά.
Το μοναχοπαίδι
Το μοναχοπαίδι συνδυάζει χαρακτηριστικά από τις παραπάνω κατηγορίες εφόσον είναι ταυτόχρονα το μεγαλύτερο αλλά και το μικρότερο παιδί της οικογένειας. Περνά πολύ χρόνο με τους ενήλικες κάτι που το κάνει συχνά περισσότερο ώριμο από τους συνομηλίκους του αλλά είναι επίσης τελειομανές και ηγετικό όσο και εγωκεντρικό μιας και δε χρειάστηκε ποτέ να μοιραστεί την προσοχή των γονιών με κάποιο άλλο παιδί.
Η κριτική
Χρειάζεται ωστόσο να τονίσουμε ότι τα παραπάνω είναι περισσότερο κάποιες τάσεις που ενδέχεται να εμφανιστούν παρά βεβαιότητα. Άλλωστε, η προσωπικότητα ενός παιδιού καθορίζεται από ποικίλους παράγοντες και δεν προεξοφλείται σε καμία περίπτωση από τη σειρά γέννησης.
Ο διαφορετικός χειρισμός κάθε παιδιού από τους γονείς του δεν εξαρτάται μόνο από τη σειρά γέννησης του αλλά επίσης από το φύλο του και κυριότερα από τον τρόπο με τον οποίο οι γονείς ταυτίζονται και προβάλλουν διαφορετικά δικά τους χαρακτηριστικά στα παιδιά τους. Έτσι, ένας πατέρας που ένιωθε μεγάλη πίεση όντας το μεγαλύτερο παιδί μιας οικογένειας μπορεί να προσπαθεί να απαλύνει αυτό το φορτίο για τον πρωτότοκο γιο του ή αντίθετα να περιμένει από εκείνον να ανταποκριθεί στις οικογενειακές προσδοκίες όπως έκανε κι ο ίδιος.
Ακόμη, τα διάφορα γεγονότα στη ζωή της οικογένειας επηρεάζουν καθοριστικά τους ρόλους που καλούνται να αναλάβουν τα παιδιά. Για παράδειγμα, η ασθένεια ενός μέλους ή το διαζύγιο των γονιών θα επηρεάσουν τόσο τη διαθεσιμότητα των γονιών όσο και τις ευθύνες των παιδιών ανεξαρτήτως σειράς γέννησης. Αντίστοιχα, σε μια νέα οικογένεια με παιδιά από διαφορετικούς προηγούμενους γάμους οι ρόλοι θα χρειαστεί να αλλάξουν και η σειρά γέννησης μπορεί να ανατραπεί εντελώς (πχ. το μεγαλύτερο κορίτσι αποκτά ξαφνικά ένα μεγαλύτερο αδερφό). Επιπλέον, η μεγάλη διαφορά ηλικίας ανάμεσα στα αδέρφια ουσιαστικά ακυρώνει την όποια επίδραση της σειράς γέννησης αφού μπορεί το κάθε παιδί τελικά να μεγαλώνει σαν μοναχοπαίδι.
Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι τα παιδιά έχουν μεγάλη ανάγκη να διαφοροποιηθούν μέσα στην οικογένεια τους ώστε να διαμορφώσουν την προσωπική τους ταυτότητα. Κατ’ αυτήν την έννοια, κάθε προηγούμενο παιδί χάρη στην ιδιοσυγκρασία του και την επιρροή περιβαλλοντικών παραγόντων θα αναλάβει ένα συγκεκριμένο ρόλο περιορίζοντας έτσι τις επιλογές για τα επόμενα παιδιά που πρέπει να διαλέξουν ένα διαφορετικό ρόλο. Έτσι, αν το πρώτο παιδί είναι έξυπνο και δυναμικό μπορεί το δεύτερο να επιλέξει να είναι αστείο, τρυφερό και κοινωνικό ώστε να καταλάβει μια ξεχωριστή θέση μέσα στην οικογένεια.
Τέλος, χρειάζεται να τονίσουμε ότι η προσωπικότητα είναι κάτι δυναμικό και όχι άκαμπτο και παγιωμένο. Μπορεί λοιπόν κάποιος να έχει αναλάβει έναν ρόλο μέσα στην οικογένεια του, π.χ. του ανέμελου και ανεύθυνου, αλλά δεν είναι απαραίτητο ότι θα συμπεριφέρεται αντίστοιχα σε άλλα περιβάλλοντα, όπως στον κοινωνικό του περίγυρο ή στην εργασία του εκτός κι αν βρίσκεται σε μια ομάδα με παρόμοια δυναμική.
Ψυχολόγος
