Η βιταμίνη Α είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη. Είναι ευαίσθητη στο οξυγόνο, τα οξέα και την υπεριώδη ακτινοβολία, αλλά είναι λίγο πιο σταθερή υπό μορφή εστέρα (π.χ. ως βιταμίνη Α με τη μορφή εστέρα παλμιτικού οξέος ή οξικού εστέρα).

Η βιταμίνη Α προέρχεται από δύο πηγές. Η μία ομάδα, ονομάζεται Ρετινοειδή, προέρχεται από ζωικές πηγές και περι λαμβάνει ρετινόλη.

Βρίσκεται σε αφθονία στα ψάρια , στα αβγά των ψαριών και κυρίως στο ηπατέλαιο τους (μουρουνέλαιο).

Ακόμα βρίσκεται στο βούτυρο, στο γάλα και στο συκώτι διαφόρων ζώων.

Η άλλη ομάδα, ονομάζεται Καροτενοειδή , προέρχεται από τα φυτά και περιλαμβάνει β- καροτένιο ή προβιταμίνη Α. Το β- καροτένιο μετατρέπετε στο σώμα σε βιταμίνη Α. Κύρια καροτενοειδή είναι το λυκοπένιο, η λουτεΐνη και η ζεαξανθίνη, τα οποία ασκούν αντιοξειδωτική δράση στον οργανισμό, προστατεύοντάς το από την τοξική δράση των ελευθέρων ριζών. Πιο σκούρα πράσινα φυλλώδη λαχανικά και βαθύ κίτρινο/πορτοκαλί λαχανικά και φρούτα, γλυκές πατάτες, καρότα, κολοκύθα και άλλες χειμερινές κολοκύθες, πεπόνι, βερίκοκα, ροδάκινα, περιέχουν σημαντικές ποσότητες β -καροτένιο.

Απορροφάται στο λεπτό έντερο με την βοήθεια των χολικών υγρών και εν συνεχεία μεταφέρεται και αποθηκεύεται στο ήπαρ και τα νεφρά.

Ο κύριος ρόλος της βιταμίνης Α αφορά την όραση. Η βιταμίνη Α συμμετέχει στο σχηματισμό της ροδοψίνης (οπτικής πορφύρας), μιας χρωστικής των οφθαλμών που εμπλέκεται στη νυχτερινή όραση.

Η βιταμίνη Α παίζει σημαντικό ρόλο στην κυτταρική διαφοροποίηση και είναι συνεπώς απαραίτητη για το σχηματισμό νέων κυττάρων.

Η βιταμίνη Α παίζει ρόλο στη διατήρηση της υγείας και της συνοχής του δέρματος και των βλεννογόνων, βοηθώντας στην πρόληψη των λοιμώξεων της μύτης, του λάρυγγα, των πνευμόνων, του ουροποιητικού συστήματος κτλ.

Προϊόντα που περιέχουν ρετινοειδή, μια συνθετική μορφή της βιταμίνης Α, χρησιμοποιούνται για να βοηθήσουν σοβαρής μορφής ακμής και ψωρίασης. Έχουν επίσης δείξει αποτελέσματα για τη θεραπεία άλλων παθήσεων του δέρματος, όπως μυρμηγκιές και πρόωρη γήρανση από την ήλιο.
Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι μαζί με τα αντιοξειδωτικά μπορούν να βοηθήσουν στην ελαχιστοποίηση της εμφάνισης των λεπτών γραμμών και ρυτίδων.

Συμβάλλει στον φυσιολογικό μεταβολισμό του σιδήρου. Σύμφωνα με μελέτες η βιταμίνη Α έχει ευεργετικά αποτελέσματα σε αναιμία λόγω ανεπάρκειας σιδήρου καθώς ο συνδυασμός συμπληρωματικής βιταμίνης Α και σιδήρου φαίνεται να μειώνει αποτελεσματικά την αναιμία σε σχέση με τη μεμονωμένη πρόσληψη κάθε συστατικού.

Η βιταμίνη Α συμβάλλει στην ανάπτυξη του εμβρύου και των οστών, την όρεξη, τη γεύση, την ακοή, την ανάπτυξη και την παραγωγή του σπέρματος.

Αν η βιταμίνη Α μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου δεν είναι σαφής. Οι άνθρωποι που τρώνε μια υγιεινή διατροφή με αρκετό β-καροτένιο και άλλα καροτενοειδή από τα φρούτα και τα λαχανικά φαίνεται να έχουν έναν χαμηλότερο κίνδυνο ορισμένων μορφών καρκίνου, όπως καρκίνος του μαστού, καρκίνος του παχέος εντέρου, καρκίνο του οισοφάγου, καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και μελάνωμα.

Ως μονάδα μέτρησης της βιταμίνης Α είναι το μικρογραμμάριο (μg: mcg microgram) ή η Διεθνής Μονάδα (I.U.: International Unit). Στα τρόφιμα η δραστικότητα της βιταμίνης Α εκφράζεται ως το ισοδύναμο ρετινόλης (R.E.).

Σύμφωνα με τα Διεθνή πρότυπα για τη βιταμίνη Α ισχύει η εξής αντιστοιχία:1: 1 R. E. = 1μg (3.33 I.U.) ρετινόλης=6 μg β-καροτίνης=12μg άλλου καροτινοειδούς προ-βιταμίνης Α.

Η Συνιστώμενη Ημερήσια Δόση (Σ.Η.Δ.) για τη βιταμίνη Α είναι 800μg ή 2666 I.U., (ΣΗΔ:Recommended Daily Allowance-RDA). Το ανώτατο ανεκτό όριο ημερήσιας πρόσληψης βιταμίνης Α, που θεωρείται απίθανο να προκαλέσει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, ανέρχεται σε 2300- 3000 μg (10000IU). Ενδεχόμενες παρενέργειες πιθανώς να εκδηλωθούν σε περίπτωση που η ημερήσια πρόσληψη υπερβαίνει τα επίπεδα των 25.000- 30.000 I.U για μεγάλο χρονικό διάστημα.

•Βρέφη, γέννηση έως 6 μηνών: 400 mcg

•Βρέφη 7-12 μήνες: 500 mcg

•Τα παιδιά, 1 έως 3 ετών: 300 mcg

•Παιδιά, 4 έως 8 ετών: 400 mcg

•Παιδιά, 9-13 ετών: 600 mcg

•Αγόρια, 14 έως 18 ετών: 900 mcg

•Κορίτσια, 14 έως 18 ετών: 700 mcg

•Άνδρες 19 ετών και άνω: 900 mcg

•Γυναίκες, 19 ετών και άνω: 700 mcg

•Οι έγκυες γυναίκες, 14 έως 18 ετών: 750 mcg

•Οι έγκυες γυναίκες, 19 ετών και άνω: 770 mcg

•Θηλάζουσες γυναίκες, 14 έως 18 ετών: 1.200 mcg

•Θηλάζουσες γυναίκες, 19 ετών και άνω: 1.300 mcg

Είναι πολύ σπάνιο στις αναπτυγμένες χώρες να έχουν σοβαρή έλλειψη βιταμίνης Α. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν ξηροφθαλμία, νυχτερινή τύφλωση, έλλειψη έκκριση δακρύων, διάρροια, ακμή και δερματικά προβλήματα, αλλοιώσεις στη βλεννογόνο του στόματος στο φάρυγγα και στις αναπνευστικές οδούς, κακό σχηματισμό των δοντιών, ανεπαρκή αύξηση των οστών, ξηρό και τραχύ δέρμα, απώλεια βάρους, αϋπνία, και κόπωση.

Η βιταμίνη Α μπορεί να χρησιμοποιηθεί από άτομα που πιστεύουν ότι διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να παρουσιάσουν οριακή έλλειψη.
Σ’ αυτά συμπεριλαμβάνονται:

•Οι χορτοφάγοι

•Άτομα που ακολουθούν αυστηρή δίαιτα

•Άτομα με σύνδρομο κακής απορρόφησης των λιπών

•Για τη θεραπεία ορισμένων δερματικών παθολογικών καταστάσεων, όπως της ακμής και της ψωρίασης.

•Εκείνοι που κάνουν κατάχρηση αλκοόλ ή άλλων ναρκωτικών.

•Άτομα με χρόνιες παθήσεις ή παρατεταμένο πυρετό.

•Όποιος έχει υποβληθεί πρόσφατα σε χειρουργική επέμβαση.

•Άνθρωποι με πρόσφατα σοβαρά εγκαύματα ή τραυματισμούς.

•Υποσιτισμένα παιδιά με μειωμένη ανοσία.

Ενώ η βιταμίνη Α είναι απαραίτητη για την καλή υγεία, μπορεί να είναι τοξική σε υψηλές δόσεις. Ποτέ μην παίρνετε περισσότερο από τη συνιστώμενη ημερήσια δόση χωρίς ΠΡΩΤΑ να μιλήσετε με το γιατρό σας.

Τα συμπτώματα της τοξικότητας της βιταμίνης Α περιλαμβάνουν: ναυτίες ,ξήρανση του δέρματος , πτώση των μαλλιών ,πόνος στα οστά, υπνηλία και υπερβολική κόπωση. Επίσης, έχει ενοχοποιηθεί και για τερατογένεση, αν χορηγηθεί σε υψηλές δόσεις, κατά τη διάρκεια της κύησης. Η υπερβολική λήψη καρωτενοειδών γενικά μπορεί να προκαλέσει πορτοκαλί χροιά στο δέρμα, η οποία παρέρχεται μετά από τη διακοπή της λήψης τους.

Οι υπερβολικές δόσεις βιταμίνης Α μπορούν να προκαλέσουν τοξικότητα και βλάβη στο συκώτι, προκαλούν οπτικά

προβλήματα και αυξάνουν τον κίνδυνο για κατάγματα της άρθρωσης του μηριαίου οστού με τη λεκάνη.

Άνθρωποι που έχουν ηπατική νόσο ή διαβήτη δεν πρέπει να λαμβάνουν συμπληρώματα βιταμίνης Α χωρίς την επίβλεψη του γιατρού τους.

Οι καπνιστές και τα άτομα που πίνουν υψηλές ποσότητες αλκοόλ δεν πρέπει να λαμβάνουν συμπληρώματα β- καροτένιο. Τόσο η βιταμίνη Α όσο και η βήτα-καροτίνη μπορεί να αυξήσουν τα τριγλυκερίδια, τα οποία είναι τα

λίπη στο αίμα. Ακόμη ενδέχεται να αυξήσουν τον κίνδυνο θανάτου από καρδιακή νόσο, ιδιαίτερα στους καπνιστές.

Η έλλειψη ψευδαργύρου μπορεί να επηρεάσει τη δράση της βιταμίνης Α και αντιστρόφως.

Κάποια φάρμακα μπορεί να αλληλεπιδράσουν με τη βιταμίνη Α και ως εκ τούτου, όποιος ακολουθεί συνταγογραφούμενη θεραπεία θα πρέπει να συμβουλευτεί ένα γιατρό πριν χρησιμοποιήσει συμπληρώματα της εν λόγω βιταμίνης. Δυσμενείς αλληλεπιδράσεις έχουν παρατηρηθεί μεταξύ της βιταμίνης Α και φαρμάκων που μειώνουν τα επίπεδα της χοληστερόλης.

Μερικοί ασθενείς έχουν παρουσιάσει κεφαλαλγίες και διπλωπία όταν συνδύασαν βιταμίνη Α με το αντιβιοτικό

τετρακυκλίνη με την ονομασία Μinocycline.

Έχουν αναφερθεί παρενέργειες μετά τη χρήση βιταμίνης Α σε συνδυασμό με μερικά φάρμακα που χορηγούνται για την ακμή.

Είναι καλύτερα να παίρνει κανείς μεγάλες ποσότητες βιταμίνης Α στη μορφή της καροτίνης (προβιταμίνη Α). Αυτή η μορφή είναι μη δηλητηριώδης κι έτσι αποκλείονται οι κίνδυνοι υπερδοσολογίας.

Η βιταμίνη Α είναι λιποδιαλυτή κι έτσι απορροφάται μόνο όταν η τροφή περιέχει λίπος. Για αυτό μην ξεχνάτε ποτέ να προσθέτετε ελαιόλαδο στην σαλάτα.