Επειδή το κυλικείο είναι ένας χώρος πολύ σημαντικός για την σχολική υγεία και μπορεί να λειτουργήσει ως φορέας προαγωγής της υγείας των μαθητών και των διδασκόντων, προωθώντας ένα υγιεινό μοντέλο διατροφής, χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή στα προϊόντα που διαθέτει προς πώληση. Ειδικότερα, πρέπει να δοθεί έμφαση στο γεγονός ότι το κυλικείο αποτελεί ένα μέρος του γενικότερου σχολικού περιβάλλοντος.

Το περιβάλλον αυτό έχει αποτελέσει αντικείμενο έρευνας και παρέμβασης από ποικίλες επιστημονικές ομάδες, οι οποίες έχουν καταλήξει και έχουν περάσει σε σχετικούς εθνικούς και διεθνείς οργανισμούς την οδηγία πως, αν πραγματικά επιζητούμε τη βελτίωση της υγείας των μελών της σχολικής κοινότητας, απαιτείται να αλλάξουμε συνολικά το σχολικό περιβάλλον.

Το κυλικείο ως μέρος του περιβάλλοντος αυτού, πρέπει να θεωρηθεί ως ένας χώρος που θα συντελέσει στην επίτευξη της προαναφερόμενης αλλαγής. Συνεπώς, θα πρέπει αρχικά να αναφερθούν ρητά οι πιθανοί ρόλοι που μπορεί να παίξει το κυλικείο και οι οποίοι είναι:

Παροχή ποικιλίας θρεπτικών και ελκυστικών τροφίμων σε λογικές τιμές.

 Ενδυνάμωση της Αγωγής Υγείας, που λαμβάνει χώρα στην τάξη.

 Διατήρηση υψηλών ποιοτικά προτύπων υγιεινής στην αποθήκευση, προετοιμασία και παρασκευή των διαφόρων προϊόντων.

 Ευκαιρία για τους γονείς, μέσω του ελεγκτικού ρόλου που ασκεί ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων, να αναμειχθούν ενεργά στην εκπαίδευση και την ζωή των παιδιών τους.

Για να φτάσει βεβαίως σε αυτά τα επίπεδα το σχολικό κυλικείο πρέπει πρώτα να εκτιμηθεί σε κάθε σχολείο η παρούσα κατάσταση και οι προσδοκίες που υπάρχουν από καθηγητές, μαθητές και γονείς για τη λειτουργία του.

Έπειτα, χρειάζεται να συσταθεί μία επιτροπή η οποία θα σχεδιάσει και θα υποστηρίξει τις απαραίτητες εκείνες αλλαγές που θα διευκολύνουν την μετάβαση του κυλικείου στο στάδιο της «Υγιούς Καντίνας». Η επιτροπή αυτή θα πρέπει να εμπλέκει στην διαδικασία όλους τους ενδιαφερόμενους και τους ωφελούμενους από την νέα κατάσταση και να είναι υπεύθυνη για την χάραξη της νέας πολιτικής του κυλικείου. Η πολιτική αυτή θα πρέπει να αναπτυχθεί ως εξής:

·         Αρχικά θα πρέπει να γνωστοποιηθεί ότι στο σχολείο έχει ξεκινήσει μία τέτοια προσπάθεια και να γίνει προσπάθεια ευαισθητοποίησης του συνόλου της σχολικής κοινότητας.

·         Αφού ληφθούν υπόψη οι απόψεις και των υπολοίπων μελών της κοινότητας, καθώς και των γονέων, πρέπει να συνταχθεί ένα λεπτομερές γραπτό πλάνο εφαρμογής της πολιτικής, το οποίο θα δεσμεύει όλους τους εμπλεκόμενους.

Με την χρήση του παραπάνω εργαλείου, θα μπορεί πλέον και το κυλικείο να διαθέτει ποικιλία τροφίμων, τα οποία θα συμβάλλουν στην ισορροπημένη διατροφή των μαθητών. Τα τρόφιμα αυτά δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να είναι περιορισμένα σε αριθμό και ποιότητα, για τον λόγο ότι κανείς δεν μπορεί να εμποδίσει πρακτικά τον μαθητή να αγοράσει κάποιο τρόφιμο εκτός σχολείου. Συνεπώς πρέπει να ξεφύγουμε από τη λογική της απαγόρευσης της διάθεσης των τροφίμων και να προσφέρουμε μεγάλη ποικιλία από όλα τα τρόφιμα, με κάποια διαβάθμιση βέβαια.

Πιο συγκεκριμένα μπορούμε να χωρίσουμε τα τρόφιμα σε τρεις κατηγορίες:

·         Τρόφιμα πλέον κατάλληλα για σχολικές καντίνες

·         Τρόφιμα κατάλληλα για περιστασιακή χρήση σε σχολικές καντίνες

·         Τρόφιμα ελάχιστα κατάλληλα για σχολικές καντίνες

–     Ψωμί (κατά προτίμηση ολικής αλέσεως, αλλά και το λευκό είναι αποδεκτό)

Μία λύση για την σταδιακή χρήση μαύρου ψωμιού σε όσα παιδιά δεν είναι επιθυμητό είναι η ύπαρξη τοστ με μία φέτα άσπρο και μία μαύρο ψωμί.

–          Για επάλειψη προτιμούμε μαργαρίνες από φυτικά έλαια, πλούσιες σε πολυακόρεστα λιπαρά.

–          Τυρί. (με λίγα λιπαρά και αλάτι)

–          Κιμάς (χωρίς λίπος, με αυστηρές διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου)

–          Ψάρι (π.χ τόνος, συσκευασμένο χωρίς λάδι ή επιπλέον αλάτι, όχι παστά και καπνιστά)

–          Αφθονα φρέσκα φρούτα και λαχανικά εποχής σε σαλάτες ή μεμονωμένα (ώστε να βρίσκονται σε χαμηλή τιμή και στην κατάλληλη ποιότητα

–          Πατάτες όχι τηγανητές, αλλά ψητές σε φουρνάκι με την κατάλληλη γέμιση (όπως τυρί, σάλτσα ντομάτας κ.α)

–          Χυμοί φρούτων (φυσικοί ή εμπορική μικρής διάρκειας, χωρίς πρόσθετη ζάχαρη ή άλλες γλυκαντικές ουσίες)

–          Νερό

–          Γάλα

–          Ξηρά φρούτα, όχι εις βάρος των φρέσκων, τα οποία μπορούν να προστεθούν σε γιαούρτι, αντί για τις έτοιμες συσκευασίες του εμπορίου

–          Παγωμένα επιδόρπια, με βάση το γάλα ή το γιαούρτι, όπως milk-shakes.

–          Λουκάνικα, αλλαντικά (με λίγα λιπαρά), τυριά (πλήρη σε λιπαρά) θα ήταν καλό να μην διατίθενται καθημερινά

–          Παγωτά εμπορίου από τα οποία πρέπει να γίνει επιλογή

–          Αναψυκτικά με ζάχαρη

–          Πίτες κατεψυγμένες

Μπορούν να διατίθενται σε μικρές ποσότητες, αλλά επιθυμητό είναι τα παιδιά να τα επιλέγουν λιγότερο συχνά ή σε μικρότερες ποσότητες σε σχέση με το παρελθόν, στα πλαίσια του ενεργειακού ισοζυγίου. Για να κατανοήσουν αυτές τις έννοιες και να μπορούν να εντάξουν τέτοια τρόφιμα σε ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο θα χρειαστεί η εφαρμογή κατάλληλου προγράμματος Προαγωγής της Υγείας και τεχνικών προώθησης προϊόντων.

Κωνσταντίνος Ξένος
Κλινικός ΔιαιτολόγοςM.Sc.