Προλακτίνωμα και άλλες αιτίες αυξημένης προλακτίνης.
Συγγραφέας Ρόδης Δ. Παπαρώδης Γράφτηκε στις ,
Τι είναι η προλακτίνη και ποιος ο ρόλος της;
Το κέντρο ελέγχου της έκκρισης των ορμονών για όλο το σώμα, βρίσκεται στον εγκέφαλο και αποτελείται από δύο στενά συνεργαζόμενα όργανα – τον υποθάλαμο και την υπόφυση. Τα όργανα αυτά βρίσκονται στο κέντρο του εγκεφάλου. Ανατομικά εντοπίζονται πίσω από τα μάτια. Όταν λειτουργούν φυσιολογικά, ρυθμίζουν την έκκριση δεκάδων ορμονών. Μία από τις ορμόνες που εκκρίνει η υπόφυση, ονομάζεται προλακτίνη, η οποία εκκρίνεται από μια ομάδα ειδικών κυττάρων, που ονομάζονται λακτότροφα. Η προλακτίνη φυσιολογικά βοηθά το γυναικείο στήθος να παράγει γάλα κατά το θηλασμό.
Η έκκριση της προλακτίνης αυξάνει σημαντικά κατά την εγκυμοσύνη, ώστε, σε συνεργασία με τις γυναικείες ορμόνες, που ονομάζονται οιστρογόνα, να βοηθήσουν την προετοιμασία του στήθους για την παραγωγή γάλακτος. Μετά τον τοκετό, μια ορμόνη που ονομάζεται οξυτοκίνη, βοηθά την προλακτίνη να εκκρίνει το γάλα από το στήθος. Και η οξυτοκίνη παράγεται από την υπόφυση, από διαφορετική, όμως περιοχή. Παράλληλα, η προλακτίνη καταστέλλει τη λειτουργία των ωοθηκών κατά το θηλασμό, ώστε να είναι πιο δύσκολη η εκδήλωση ωορρηξίας, μιας και αυτή είναι μια πολύ ευαίσθητη περίοδος για τις γυναίκες, και το σώμα τους θα ήθελε να αποφύγει μια διαδοχική κύηση.
Όπως όλες οι ορμόνες, τόσο η προλακτίνη, όσο και η οξυτοκίνη εκκρίνονται κανονικά και στους άνδρες, αν και ο φυσιολογικός τους ρόλος είναι ασαφής.
Όταν μια γυναίκα δεν είναι έγκυος, φυσιολογικά η προλακτίνη της έχει συγκέντρωση στο αίμα χαμηλότερη του 25mcg/L. Στους άνδρες συνήθως η προλακτίνη είναι λίγο χαμηλότερη, και σπάνια ξεπερνά τα 15mcg/L.
Τι είναι το προλακτίνωμα;
Κάθε ορμόνη της υπόφυσης παράγεται από ειδική και ξεχωριστή ομάδα κυττάρων, που έχει ως αποκλειστική λειτουργία την έκκριση της συγκεκριμένης ορμόνης. Όταν τα κύτταρα μιας ομάδας συσσωρεύσει τις κατάλληλες μεταλλάξεις, και πολλαπλασιαστεί άναρχα, μπορεί να εκκρίνει την ορμόνη της, χωρίς να στοχεύει στη φυσιολογική λειτουργία του ανθρώπινου σώματος. Το άθροισμα αυτών των παθολογικών κυττάρων, σχηματίζει όγκους (καλοήθεις ή κακοήθεις), που παίρνουν την ονομασία τους από την ορμόνη που παράγουν. Όταν τα κύτταρα που παράγουν προλακτίνη δημιουργήσουν μάζες στην υπόφυση, αυτές ονομάζονται προλακτινώματα. Τα προλακτινώματα παράγουν μεγάλες ποσότητες προλακτίνης, αλλά εκκρίνουν μόνο ένα μικρό ποσοστό από αυτή την ορμόνη. Όταν, όμως, γίνουν αρκετά μεγάλα, η προλακτίνη που εκκρίνουν γίνεται τόση, ώστε να αυξηθεί η συνολική συγκέντρωση της στο αίμα. Όσο πιο μεγάλο το προλακτίνωμα, τόσο υψηλότερη η συγκέντρωση της προλακτίνης στο αίμα. Τα μικρά προλακτινώματα εκκρίνουν τόση προλακτίνη, ώστε η συγκέντρωση στο αίμα να φτάσει τα 100-500mcg/L, ενώ στα μεγαλύτερα προλακτινώματα (> 1 εκατοστό), η προλακτίνη μπορεί να φτάσει ακόμα και σε δυσθεώρητα ύψη (>10.000mcg/L).
Ποιες άλλες αιτίες αυξημένης προλακτίνης γνωρίζουμε;
Η έκκριση της ορμόνης προλακτίνης ρυθμίζεται από διάφορους μηχανισμούς στον εγκέφαλο του ανθρώπου, με εξαιρετικά λεπτά κυκλώματα. Αν οποιοδήποτε συστατικό του μεταβολισμού της προλακτίνης υποστεί βλάβη, τότε η προλακτίνη μπορεί να αυξηθεί στο αίμα. Πολύ συχνή αιτία αυξημένης προλακτίνης είναι το άγχος και το στρες. Ιδίως σε νέες γυναίκες, η προλακτίνη μπορεί να φτάσει ακόμα και τα 50mcg/L χωρίς να υπάρχει καμία άλλη παθολογική αιτία. Άλλη συχνή αιτία αυξημένης προλακτίνης είναι ο υποθυρεοειδισμός. Όταν ο θυρεοειδής ανεπαρκεί, ο εγκέφαλος εκκρίνει μια ορμόνη που λέγεται TRH στον υποθάλαμο, η οποία ενεργοποιεί την υπόφυση για να απελευθερώσει TSH. Παράλληλα με την TSH, όμως, η υπόφυση εκκρίνει και προλακτίνη. Στον υποθυρεοειδισμό η προλακτίνη είναι ανάλογη της αύξησης της συγκέντρωσης της TSH, και μπορεί να γίνει αρκετά υψηλή.
Σε αυτή την περίπτωση, η θεραπεία του 
υποθυρεοειδισμού, ρυθμίζει και την προλακτίνη.
Άλλη συχνή περίπτωση, είναι η χρήση φαρμάκων που αυξάνουν την προλακτίνη. Τέτοια φάρμακα είναι η πλειονότητα των ψυχιατρικών φαρμάκων, όπως τα αντιψυχωσικά, αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά κλπ, κάποια φάρμακα που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία της υψηλής αρτηριακής πίεσης, καθώς και διάφοροι ορμονικοί παράγοντες που χρησιμοποιούνται στη ρύθμιση του γυναικείου κύκλου σε ασθενείς με ενδομητρίωση. Σε αυτή την περίπτωση, η προλακτίνη ομαλοποιείται μόλις διακοπούν τα φάρμακα που την αυξάνουν. Αυτό δεν είναι πάντοτε εφικτό με τα ψυχιατρικά φάρμακα, οπότε οι ασθενείς αυτοί μπορεί να χρειασθούν ειδική θεραπεία για τα συμπτώματα της
Η πιο σπάνια, αλλά σημαντικότερη από πλευράς επικινδυνότητας αιτία αυξημένης προλακτίνης, είναι όταν υπάρχει κάποια ανατομική ή λειτουργική βλάβη στην περιοχή του υποθαλάμου ή της υπόφυσης. Αυτή μπορεί να περιλαμβάνει καλοήθεις ή κακοήθεις (σπανιότερα) όγκους της περιοχής, φλεγμονώδεις, λοιμώδεις, κοκκιωματώδεις ή αυτοάνοσες νόσους της υπόφυσης ή του υποθαλάμου, καθώς και αγγειακές βλάβες, όπως τα ανευρύσματα.
Όταν η διερεύνηση με συμβατικές μεθόδους δεν καταδείξει μια σαφή αιτιολογία για την αυξημένη προλακτίνη, τότε χρειάζεται ειδική απεικόνιση (δες παρακάτω) της υπόφυσης και του υποθαλάμου, η οποί αναδεικνύει αυτού του είδους τις ασθένειες.
Ποια είναι τα συμπτώματα του προλακτινώματος;
Όταν ένας ασθενής έχει προλακτίνωμα στην υπόφυση, μπορεί να παρουσιάζει συμπτώματα τεσσάρων τύπων: συμπτώματα λόγω πίεσης των γειτονικών δομών στον εγκέφαλο, συμπτώματα λόγω συμπίεσης των υπολοίπων κυττάρων της υπόφυσης, συμπτώματα λόγω της περίσσειας της προλακτίνης και συμπτώματα από την ταυτόχρονη υπερέκκριση άλλων ορμονών.
Τα συμπώματα λόγω πίεσης των γειτονικών δομών στον εγκέφαλο εκδηλώνονται μόνο όταν το προλακτίνωμα είναι αρκέτα μεγάλο και ονομάζεται μακροπρολακτίνωμα (> 1 εκατοστό). Αυτά συχνά χαρακτηρίζονται από ένα χρόνιο πονοκέφαλο, που έχει χαρακτηριστικά βαθέος πόνου. Παράλληλα, μπορεί να συνυπάρχουν συμπτώματα πίεσης του οπτικού νεύρου, που βρίσκεται πάνω από την υπόφυση. Το συνηθέστερο εύρημα σε αυτή την περίπτωση, είναι το αίσθημα ότι ο ασθενής βλέπει διπλά, σε συγκεκριμένες θέσεις, ενώ μπορεί να υπάρχει και απώλεια της όρασης σε κάποιες θέσεις του οπτικού πεδίου. Σε σοβαρές (και σχετικά σπάνιες) περιπτώσεις μπορεί να αυξηθεί η ενδοκράνια πίεση και να πάρχει ναυτία ή έμετος.
Τα συμπτώματα λόγω συμπίεσης των υπολοίπων δομών της υπόφυσης καθορίζονται από το είδος των κυττάρων που έχει υποστεί βλάβη. Αν αυτά τα κύτταρα είναι τα γοναδότροφα (που καθορίζουν τη λειτουργία όρχεων ή ωοθηκών), υπάρχει ανεπάρκεια των ορμονών του φύλου. Αν αυτά τα κύτταρα είναι τα θυρεότροφα (που καθορίζουν τη λειτουργία του θυρεοειδούς), υπάρχει υποθυρεοειδισμός. Αν τα κύτταρα αυτά είναι τα σοματότροπα (που ρυθμίζουν την έκκριση της αυξητικής ορμόνης), τότε ο ασθενής εμφανίζει συμπτώματα ανεπάρκειας της αυξητικής ορμόνης. Η ανεπάρκεια της αυξητικής ορμόνης στα παιδιά προκαλεί κοντό ανάστημα, και με αυτό το σοβαρό πρόβλημα ασχολείται ειδικά η παιδιατρική ενδοκρινολογία. Τέλος, αν τα κύτταρα είναι τα κορτικότροφα (που ρυθμίζουν τη λειτουργία των επινεφριδίων), υπάρχουν συμπτώματα επινεφριδιακής ανεπάρκειας.
Τα συμπτώματα που οφείλονται στην αυξημένη προλακτίνη, ανεξάρτητα από την αιτία του προβλήματος, εξαρτώνται από το φύλο του/της ασθενούς. Στους άνδρες η προλακτίνη καταστέλλει τη λειτουργία των όρχεων, με συνέπεια να ελαττώνεται τόσο η έκκριση της ορμόνης τεστοστερόνης, όσο και η παραγωγή του σπέρματος.
Κατά συνέπεια, οι ασθενείς εμφανίζουν ελαττωμένη ενέργεια και μυική ισχύ, ελάττωση της τριχοφυίας στο πρόσωπο και τον κορμό, ελαττωμένη σεξουαλική διάθεση, στυτική δυσλειτουργία ή/και διαταραχές εκσπερμάτισης, γυναικομαστία, καθώς και υπογονιμότητα. Σε ακραία επίπεδα προλακτίνης, μπορεί να υπάρχει και παντελής έλλειψη σπερματοζωαρίων στο σπερματικό υγρό, αν και αυτό είναι σπάνιο εύρημα. Τέλος, η έλλειψη τεστοστερόνης χαρακτηρίζεται από διαταραχές στο μεταβολισμό των οστών με κίνδυνο οστεοπόρωσης και καταγμάτων , ανωμαλίες των λιπιδίων, όπως αύξηση της LDL και των τριγλυκεριδίων , καθώς και επιδείνωση του μεταβολισμού των υδατανθράκων, με αύξηση του κινδύνου για εκδήλωση Σακχαρώδους Διαβήτη. Οι ασθενείς που ήδη πάσχουν από Σακχαρώδη Διαβήτη παρουσιάζουν αύξηση των τιμών του σακχάρου στο αίμα.
Στις γυναίκες, η προλακτίνη καταστέλλει τη λειτουργία των ωοθηκών, με συνέπεια να υπάρχει μια σταδιακή αραίωση των καταμήνιων κύκλων (ολιγομηνόρροια), καθώς και των συμπτωμάτων ωορρηξίας (ανωορρηξία).
Αν αφεθεί χωρίς θεραπεία, σταδιακά καταστέλλει ολοκληρωτικά τη γυναικεία λειτουργία, με συνέπεια να εξαφανιστεί η περίοδος (αμηνόρροια). Παράλληλα υπάρχει πολλαπλασιασμός και ωρίμανση των κυττάρων των μαστών που εκκρίνουν το γάλα, και μπορεί να υπάρχει έκκριμα γάλακτος ακόμα και χωρίς ερεθισμό.
Σε κάποιες περιπτώσεις τα προλακτινώματα παράγουν ταυτόχρονα περίσσεια αυξητικής ορμόνης, οπότε οι ασθενείς εμφανίζουν τα συμπτώματα μιας πάθησης που ονομάζεται μεγαλακρία . Αν υπάρχουν άλλες ανατομικές ανωμαλίες στην περιοχή της υπόφυσης, μπορούν να υπάρχουν πολλαπλές ορμονικές ανωμαλίες, υπερέκκρισης ή ανεπάρκειας υποφυσιακών ορμονών.
Πώς δημιουργούνται τα προλακτινώματα;
Αν και αυτό το ερώτημα είναι ουσιαστικό για να κατανοήσουμε τους όγκους αυτούς ως ασθένεια, στην πλειονότητα των περιπτώσεων δεν έχουμε καμία γνώση, οπότε τα ονομάζουμε σποραδικά. Με βάση κάποιες μελέτες που έγιναν τα τελευταία έτη, μεταξύ των οποίων και στο Πανεπιστήμιο που ειδικεύθηκε ο γράφων, βρέθηκαν κάποιες μεταλλάξεις σε ορισμένα γονίδια που σχετίζονται με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης αδενωμάτων της υπόφυσης. Αυτά είναι το σύνδρομο πολλαπλής ενδοκρινικής νεοπλασίας τύπου 1 (ΜΕΝ-1), το σύμπλοκο Carney, και το Οικογενές Απομονωμένο Υποφυσιακό Αδένωμα.
Πώς γίνεται η διάγνωση της υπερπρολακτιναιμίας;
Όλες οι διαταραχές της υπόφυσης απαιτούν προσκετικό ορμονικό έλεγχο, με ειδικές μεθόδους μέτρησης των ορμονών ώστε να είμαστε βέβαιοι για την παρουσία ή όχι της νόσου της υπόφυσης. Ειδικά για την προλακτίνη, πρέπει να βεβαιωθούμε αμετάκλητα, ότι υπάρχει πολύ υψηλή συγκέντρωση της ορμόνης. Ήπια αυξημένες τιμές προλακτίνης (πχ 40-60mcg/L) δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση απόδειξη διάγνωσης ανατομικού προβλήματος στην υπόφυση, αφού πολύ σπάνια στους ασθενείς με αυτές τις συγκεντρώσεις στο αίμα θα δούμε κάποιον όγκο. Οι τυπικές τιμές που σχετίζονται με την παρουσία προλακτινώματος ξεκινούν από τα 100mcg/L και φτάνουν σε πολλές χιλιάδες. Συνεπώς κάθε αύξηση της προλακτίνης δε σημαίνει απαραίτητα ότι υπάρχει όγκος στην υπόφυση.
Για να επιβεβαιώσουμε ότι η προλακτίνη είναι όντως αυξημένη, απαιτούνται τουλάχιστον δύο διαδοχικές μετρήσεις υψηλής ποιότητας. Επειδή η μέθοδος μέτρησης είναι πολύ ευαίσθητη και επηρέαζεται από πολλές παραμέτρους, ζητάμε στους ασθενείς μας το προηγούμενο βράδυ να ξαπλώσουν νωρίς και να κοιμηθούν αρκετά. Να αποφύγουν τους ερεθισμούς των θηλών του μαστού με κάθε τρόπο, καθώς και να αποφύγουν και τη σεξουαλική επαφή. Επίσης είναι ιδανικό να μην υπάρχει έντονος εκνευρισμός ή ισχυρά ερεθίσματα, μιας και αυτά οδηγούν σε τεχνητή αύξηση της ορμόνης. Το πρωί της μέτρησης, ο/η ασθενής πρέπει να ξυπνήσει περίπου στις 7 το πρωί, και εντός μίας ώρας να πάει στο εργαστήριο, όπου η αιμοληψία γίνεται μετά από 5 λεπτά καθιστικής στάσης σε ηρεμία.
Όταν η μέτρηση της προλακτίνης πραγματοποιηθεί με την κατάλληλη τεχνική, και βρεθεί σημαντικά αυξημένη (ιδίως μεγαλύτερη του 100mcg/L, αποτελεί ισχυρή ένδειξη παρουσίας προλακτινώματος. Σε αυτή την περίπτωση το επόμενο βήμα διαγνωστικά είναι η πραγματοποίηση μιας ειδικής μαγνητικής τομογραφίας του εγκεφάλου με στόχευση την υπόφυση. Αυτή η εξέταση απαιτεί μαγνητικό τομογράφο υψηλής ευκρίνειας, ενώ η μελέτη της εξέτασης απαιτεί εμπειρία και εξειδίκευση από τον ακτινοδιαγνωστή. Σε περίπτωση που η προλακτίνη δεν ξεπερνά τα 100mcg/L χρειάζεται κρίση από τον ιατρό μας, προκειμένου να αποφασίσουμε αν η μαγνητική τομογραφία είναι απαραίτητη για να διαπιστώσουμε την αιτία του προβλήματος. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να αποκλείσουμε τις υπόλοιπες αιτίες αυξημένης προλακτίνης με τον κατάλληλο ορμονικό έλεγχο.
Αν η διάγνωση είναι προλακτίνωμα, ποια είναι η φυσιολογική εξέλιξη του όγκου;
Τα περισσότερα προλακτινώματα (>95%) είναι τελείως καλοήθη και δεν έχουν κανένα κακόηθες δυναμικό, δηλαδή ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ. Υπάρχουν κάποιες σπάνιες περιπτώσεις διηθητικών αδενωμάτων, όπου αν και ο όγκος είναι καλοήθης, διηθεί τους γύρω ιστούς και μπορεί να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα στους ασθενείς. Τα διηθητικά αδενώματα συχνά ανταποκρίνονται στη θεραπεία αρκετά καλά και ποτέ δεν παράγουν μεταστάσεις γιατί ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ. Τέλος, υπάρχουν εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις καρκινώματος της υπόφυσης, με αυξημένη παραγωγή προλακτίνης, οι οποίες αποτελούν κλινικά ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα, όχι λόγω της προλακτίνης που εκκρίνουν, αλλά λόγω του κακόηθους δυναμικού τους, της διήθησης των γύρω ιστών στον εγκέφαλο και της παραγωγής μεταστάσεων.
Θεραπεύουμε όλα τα προλακτινώματα;
Όσο κι αν αυτό το ερώτημα φαντάζει περίεργο, όταν αναφερόμαστε σε έναν όγκο του εγκεφάλου, η απάντηση είναι ΟΧΙ, δε θεραπεύουμε όλα τα προλακτινώματα. Η θεραπεία έχει νόημα και χορηγείται μόνο σε ασθενείς που έχουν σημαντικά συμπτώματα, κίνδυνο επιπλοκών από το προλακτίνωμα, ή άτομα που ενδιαφέρονται άμεσα για τεκνοποίηση.
Η θεραπεία του προλακτινώματος είναι χειρουργική;
Όσο κι αν αυτό το ερώτημα, φαντάζει επίσης περίεργα, γιατί αναφερόμαστε σε έναν όγκο του εγκεφάλου, η απάντηση είναι σχεδόν πάντα ΟΧΙ. Δηλαδή σχεδόν ποτέ δε χειρουργούμε ασθενείς για προλακτίνωμα, εκτός κι αν δεν ανταποκρίνεται στη φαρμακευτική θεραπεία, ή είναι διηθητικό (υπό προϋποθέσεις) ή είναι κακόηθες (καρκίνωμα υπόφυσης) ή εάν εκκρίνει ταυτόχρονα και αυξητική ορμόνη. Αυτό σημαίνει ότι η μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών με προλακτίνωμα δε θα χειρουργηθούν ποτέ!
Ποια είναι η κύρια θεραπεία του προλακτινώματος;
Η βασική θεραπεία του προλακτινώματος είναι φαρμακευτική, με κάποιους παράγοντες που ονομάζονται ντοπαμινεγικοί αγωνιστές. Τα φάρμακα αυτά είναι ασφαλή για μακροχρόνια χορήγηση, όταν η δόση τους δεν είναι πολύ υψηλή. Έχουν ως συνέπεια την υποστροφή (καταστροφή) των παράτυπων κυττάρων που εκκρίνουν την προλακτίνη, με συνέπεια να ρυθμίζουν τα ορμονικά επίπεδα και να μειώνουν το μέγεθος του όγκου στις περισσότερες περιπτώσεις. Ιδίως σε μικρότερους όγκους, συχνά παρατηρείται πλήρης εξάλειψη του αδενώματος.
Σε αρκετές περιπτώσεις υπάρχει πλήρης ίαση, οπότε μπορεί να διακοπεί ακόμα και για πάντα η αγωγή!
Αυτός είναι και ο λόγος, που σχεδόν ποτέ, δεν καταφεύγουμε εξαρχής σε χειρουργικές θεραπείες για τα προλακτινώματα.
Η διάρκεια της αγωγής είναι τουλάχιστον δύο έτη, και αν κάποιος/α ασθενής δεν αντιδράσει θετικά σε ένα φάρμακο, δοκιμάζουμε τα υπόλοιπα. Η συχνότερη παρενέργεια που αναφέρουν οι ασθενείς που λαμβάνουν αυτά τα φάρμακα, είναι η εμφάνιση ναυτίας, ζάλης ή εμέτου. Σε μακροχρόνια αγωγή με υψηλές δόσεις υπάρχουν κίνδυνοι τοξικότητας, οπότε ο ιατρός μας οφείλει να παρακολουθήσει κατάλληλα την αγωγή μας.
Τί κάνουμε αν δεν επιτύχει το πρώτο βήμα αγωγής;
Σε αυτή την περίπτωση, ανάλογα και με την κλινική εικόνα, τους κινδύνους από τον όγκο και τους κινδύνους της θεραπείας, μπορούμε να προχωρήσουμε σε αγωγή με ειδικούς φαρμακευτικούς παράγοντες, ακτινοθεραπεία ή χειρουργείο (σφηνοειδής εκτομή). Αυτές οι επιλογές αποφασίζονται σπάνια, απολύτως εξατομικευμένα, και είναι λιγότερο αποτελεσματικές από τη χρήση των αγωνιστών ντοπαμίνης συνολικά. Απαιτούν αρκετή περίσκεψη και μελέτη από τον ιατρό μας, καθώς και μακρόπνοο σχεδιασμό.
Τι κάνουμε αν η αυξημένη προλακτίνη δεν οφείλεται σε προλακτίνωμα;
Σε αυτή την περίπτωση η θεραπεία πρέπει να είναι αιτιολογική. Στοχεύουμε δηλαδή στην αιτία του προβλήματος και το ρυθμίζουμε κατάλληλα. Αν αυτό δεν μπορεί να γίνει, όπως στην περίπτωση που η αιτία της υψηλής προλακτίνης είναι κάποιο ψυχιατρικό φάρμακο (που δε μπορεί να αλλαχθεί), και αν κρίνουμε ότι απαιτείται θεραπεία, τότε μπορούμε να πάρουμε αγωνιστές ντοπαμίνης (δες παραπάνω). Αν υπάρχει κάποιο ανατομικό πρόβλημα στην υπόφυση ή τον υποθάλαμο, αυτό μπορεί να απαιτεί χειρουργική επέμβαση ή όχι, ανάλογα με τη φύση του προβλήματος και τη βαρύτητα των ορμονικών ανωμαλιών. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η κρίση του ιατρού και η γνώση του αποτελούν τον πιο καθοριστικό ρυθμιστικό παράγοντα.
Στο ιατρείο Ρόδη Δ. Παπαρώδη κατανοούμε τη βαρύτητα και τη σημασία των ορμονικών προβλημάτων για τους ασθενείς μας, και προσπαθούμε να παράσχουμε σε όλους φροντίδα εφάμιλλη των μεγαλύτερων κέντρων παγκοσμίως. Σε κάθε περίπτωση ακολουθούμε τα νεότερα ερευνητικά δεδομένα, και τις κατευθυντήριες οδηγίες των διεθνών επιστημονικών οργανισμών (The Endocrine Society, American Association of Clinical Endocrinologists, Pituitary Society). Εγγύηση για την επιτυχία της θεραπευτικής μας στρατηγικής αποτελεί η μακροχρόνια ακαδημαϊκή μας πορεία και εκπαίδευση στα μεγαλύτερα Πανεπιστήμια των ΗΠΑ (Northwestern University, Feinberg School of Medicine, Chicago, IL, και University of Wisconsin School of Medicine and Public Health, Madison WI) και η συνεχής έρευνα και συνεργασία μας σε όλους τους τομείς της Ενδοκρινολογίας με τα μεγαλύτερα κέντρα αναφοράς παγκοσμίως.
