Κοιλιοκάκη: Ένα συχνό «άγνωστο» νόσημα
Συγγραφέας Μαρία Π. Μπίζιου Γράφτηκε στις ,
Η κοιλιοκάκη δεν είναι μορφή αλλεργίας αλλά ένα αυτοάνοσο νόσημα, όπου ο οργανισμός, ύστερα από έκθεση στη γλουτένη (βρίσκεται κυρίως στα δημητριακά, δηλαδή σε ό,τι παράγεται από σιτάρι, σίκαλη, κριθάρι), ενεργοποιεί ανοσολογικούς μηχανισμούς που προκαλούν βλάβες στην επιφάνεια του λεπτού εντέρου, καταστρέφοντας τις λάχνες του και επηρεάζοντας τη σωστή απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών.
Επιδημιολογία της νόσου
Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, η κοιλιοκάκη θεωρούνταν νόσος σπάνια στα παιδιά, με συχνότητα που υπολογιζόταν στο 1/4.000. Σήμερα, όμως, θεωρείται η πιο συχνή γενετικά προκαθορισμένη νόσος με συχνότητα 1/100 – 200 σε αρκετές χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής. Ακόμα μεγαλύτερη συχνότητα της νόσου παρουσιάζουν συγκεκριμένες ομάδες ασθενών με άλλα νοσήματα, όπως τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα, σύνδρομο Down ή σύνδρομο Turner, καθώς και οι συγγενείς ασθενών με κοιλιοκάκη. Για την Ελλάδα δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία πασχόντων, καθώς δεν έχει εκπονηθεί κάποια σχετική μελέτη, όμως υπολογίζεται ότι η συχνότητα πρέπει να είναι αντίστοιχη με αυτήν της υπόλοιπης Ευρώπης.
Συμπτώματα
Η κοιλιοκάκη επηρεάζει διαφορετικά το κάθε άτομο και μπορεί να εμφανίσει έως και 300 διαφορετικά συμπτώματα, αρκετά εκ των οποίων είναι δυσδιάκριτα ή φαινομενικά άσχετα μεταξύ τους.Τα συμπτώματά της μπορεί να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία μετά την ένταξη της γλουτένης στο διαιτολόγιο και συνηθέστερα παρουσιάζει 2 χρονικές «αιχμές»:
Παιδική ηλικία: 2 έτη ( συνήθως παρατηρούνται υποτροπιάζοντα συμπτώματα από το γαστρεντερικό).
Στις μεγαλύτερες ηλικίες: 40 έτη (όπου τα συμπτώματα μπορεί να είναι άτυπα).
Οι λόγοι για τους οποίους σε κάποια άτομα η κοιλιοκάκη εμφανίζεται κατά την παιδική ηλικία ενώ σε άλλα σε μεγαλύτερη, δεν έχουν ακόμη διευκρινιστεί. Το άτομο δεν γεννιέται με τη νόσο αλλά με τη γενετική προδιάθεση να αναπτύξει τη νόσο! Πολλοί θεωρούν ότι κάποια γαστρεντερική μόλυνση μπορεί να αποτελέσει εκλυτικό παράγοντα ενεργοποίησης της νόσου για αυτό η πρόληψη των γαστρεντερικών λοιμώξεων στη βρεφική ηλικία κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική.
Οι ακόλουθες κατηγορίες παιδιών πρέπει να ελέγχονται για κοιλιοκάκη:
• Παιδιά που δεν προσλαμβάνουν ικανοποιητικό βάρος.
• Παιδιά με επιμένουσα διάρροια.
• Παιδιά με χρόνια δυσκοιλιότητα, εμέτους και πόνο στην κοιλιά.
• Παιδιά με κοντό ανάστημα.
• Παιδιά που καθυστερούν να μπουν στην εφηβεία.
• Παιδιά που παρουσιάζουν σιδηροπενική αναιμία που δε βελτιώνεται με τη λήψη σιδήρου και παιδιά με αυξημένες τρανσαμινάσες (ένζυμα του συκωτιού) που δεν ανευρέθει κάποια άλλη αιτία.
• Παιδιά με σύνδρομο Down, Σακχαρώδη διαβήτη, Εκλεκτική Ανεπάρκεια της ανοσοσφαιρίνης IgA, σύνδρομο Turner, σύνδρομο William και αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα.
• Παιδιά που έχουν συγγενή πρώτου βαθμού με κοιλιοκάκη.
Διάγνωση
Η πρώτη εξέταση που γίνεται σε ένα παιδί με υποψία κοιλιοκάκης είναι εξέταση αίματος που μετρά αντισώματα έναντι τρανσγλουταμινάσης (anti-tTG). Τα αντισώματα αυτά είναι αυξημένα σε παιδιά με κοιλιοκάκη και σχεδόν ποτέ δεν αυξάνουν σε φυσιολογικά άτομα. Παρ’ όλα αυτά, τα θετικά αντισώματα από μόνα τους δεν αρκούν για την επιβεβαίωση της διάγνωσης της κοιλιοκάκης.
Η νόσος επιβεβαιώνεται με γαστροσκόπηση και με βιοψία του λεπτού εντέρου. Η εύρεση των χαρακτηριστικών αλλοιώσεων στον εντερικό βλεννογόνο και η κλινική ανταπόκριση του παιδιού στη δίαιτα θέτουν τη διάγνωση της κοιλιοκάκης.
Υπάρχει και γενετικός έλεγχος με μελέτη των αντιγόνων ιστοσυμβατότητας (HLA-DQ2/DQ8) σε αμφισβητούμενες περιπτώσεις.
Αντιμετώπιση
Η κοιλιοκάκη αντιμετωπίζεται με δίαιτα χωρίς γλουτένη εφ’ όρου ζωής, που μεταφράζεται με αποχή από τροφές που προέρχονται από τα σιτηρά, τη σίκαλη, το κριθάρι και ίσως και τη βρώμη.
Υπάρχουν σίγουρα σημαντικές πρακτικές δυσκολίες στην εφαρμογή της (για αυτό και χρειάζεται συνεργασία των ιατρών και των διαιτολόγων με την οικογένεια), καθότι η γλουτένη είναι πολύ διαδεδομένο συστατικό της δίαιτας, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολη η εφαρμογή της χωρίς γλουτένης δίαιτας, ιδιαίτερα όταν αυτή θα πρέπει να περιλάβει βιομηχανικά τυποποιημένες τροφές ή να καλύψει ανάγκες μεγαλύτερων παιδιών και εφήβων, που περνούν πολλές ώρες μακριά από το σπίτι. Επιπλέον, είναι δυνατόν να «επιμολύνει» την τροφή σε οποιαδήποτε φάση της παρασκευής της. Μόνο η αναγραφή στην ετικέτα της συσκευασίας ότι το προϊόν είναι ελεύθερο γλουτένης εξασφαλίζει τον ασθενή.
Ενδεικτικά, απαγορεύονται τα προϊόντα που περιέχουν αλεύρι (ψωμί, φρυγανιές, μπισκότα, πίτσες, πίτες, γλυκά κ.ά.), τα ζυμαρικά, κάποια αλλαντικά, πολλά κονσερβοποιημένα προϊόντα, μερικά έτοιμα ροφήματα και κάποια από τα αλκοολούχα ποτά.
Επιτρέπονται όλα τα φρούτα, τα λαχανικά, τα φρέσκα κρέατα, ψάρια, πουλερικά, το γάλα και τα προϊόντα του, το καλαμπόκι, το ρύζι, το λάδι.Βάσει της τελευταίας Ευρωπαϊκής νομοθεσίας Codex standard, οι κατασκευαστές τροφίμων είναι υποχρεωμένοι από τον Ιούνιο 2008 να αναγράφουν εάν ένα προϊόν περιέχει γλουτένη.
Κάποια σούπερ μάρκετ ή και καταστήματα υγιεινής διατροφής έχουν πολύ καλή σήμανση για να εντοπίζετε τα προϊόντα ΧΓ ενώ άλλα διαθέτουν ειδικό χώρο όπου μπορείτε να βρείτε πολύ καλά τρόφιμα χωρίς γλουτένη. Επίσης υπάρχουν πολλά φαρμακευτικά προϊόντα τα οποία είναι εγγυημένα να μην περιέχουν γλουτένη και φέρουν την αντίστοιχη σήμανση.Υιοθετώντας τη δίαιτα χωρίς γλουτένη (Gluten Free), το έντερο θα αρχίσει να θεραπεύεται αλλά ίσως χρειαστούν έως και 2 χρόνια για πλήρη αποκατάσταση.
Ωστόσο, τα περισσότερα παιδιά αρχίζουν να νιώθουν καλύτερα ήδη από την πρώτη ή τη δεύτερη εβδομάδα της θεραπείας, οπότε αρχίζουν να υποχωρούν σταδιακά τα κλινικά συμπτώματα της νόσου. Το σωματικό βάρος επανέρχεται στο φυσιολογικό και το ίδιο ισχύει και με το ύψος, εφόσον η νόσος διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα πριν από την εφηβεία.
Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι ο μητρικός θηλασμός μειώνει τον κίνδυνο για ανάπτυξη κοιλιοκάκης και ιδιαίτερα εάν τα σιτηρά εισαχθούν στο διαιτολόγιο του βρέφους κατά τη διάρκεια του μητρικού θηλασμού, κατά τον 6ο μήνα και όχι νωρίτερα από τους 5 ή αργότερα από τους 7 πρώτους μήνες της ζωής.
Ωστόσο, χρειάζεται ακόμα ευαισθητοποίηση τόσο των ιατρών όσο και της κοινωνίας για την πρώιμη ανίχνευση των ατόμων που πάσχουν από τη συγκεκριμένη νόσο.
Η Εταιρία Νόσου Κοιλιοκάκης είναι ένας νέος οργανισμός με στόχο να κάνει την νόσο περισσότερο γνωστή στο ευρύ κοινό και να παρέχει πληροφορίες σχετικά με την σωστότερη διαχείριση της.
