Αιματουρία (μικροσκοπική, μακροσκοπική)
Συγγραφέας Αντώνιος Ζαγοριανάκος Γράφτηκε στις ,
Τι ονομάζουμε Αιματουρία:
Με τον όρο αιματουρία αναφερόμαστε στην παρουσία ερυθροκυττάρων (ερυθρών αιμοσφαιρίων) στα ούρα.
Όταν η ανίχνευση του αίματος στα ούρα γίνεται με γυμνό οφθαλμό η αιματουρία χαρακτηρίζεται ως μακροσκοπική (αρκεί 1 ml αίματος ανά λίτρο ούρων για την αλλαγή χρώματος), ενώ όταν για την ανίχνευση της απαιτούνται οι ταινίες ούρων (stick) ή το οπτικό μικροσκόπιο αναφερόμαστε σε αυτήν με τον όρο μικροσκοπική (≥3 ερυθρά αιμοσφαίρια κατά οπτικό πεδίο στο μικροσκόπιο). Η αιματουρία τις περισσότερες φορές είναι ασυμπτωματική, όταν δε ανευρίσκεται στα ούρα αποτελεί συνήθως σημείο νεφρικής νόσου ή νόσου του ουροποιητικού συστήματος.
Η ανίχνευση της θα πρέπει να σημάνει ‘καμπανάκι’ για την περεταίρω διερεύνηση – διάγνωση και επομένως την πρώιμη παραπομπή του ασθενή σε νεφρολόγο.
Ποια είναι τα αίτια της Αιματουρίας
Πρέπει να γνωρίζουμε ότι η αιματουρία είναι παρούσα σε ποσοστό 5% επί των υγειών ατόμων (μεμονωμένη ιδιοπαθής αιματουρία), ενώ σε ποσοστό 10% ανευρίσκεται στους συγγενείς ασθενών με χρόνια νεφρική νόσο.
Επίσης, μεταβολικές διαταραχές που προκαλούν αυξημένη αποβολή ασβεστίου, ουρικού και οξαλικού στα ούρα (υπεραβεστιουρία, ουρικοζουρία, οξαλουρία), ιδίως στα παιδιά, σχετίζονται με καταστάσεις αιματουρίας.
Η προέλευση της αιματουρίας, στο 85% των περιπτώσεων, είναι εξωσπειραματικής αρχής και προέρχεται συνήθως από νοσήματα του ουρητήρα και της ουροδόχου κύστης, του προστάτη ή της ουρήθρας. Στο 15% των περιπτώσεων όμως, η προέλευση της αιματουρίας είναι σπειραματικής αρχής, όταν δε συνοδεύεται και από την παρουσία λευκώματος στα ούρα το ποσοστό αυτό αυξάνει κατακόρυφα, υποδηλώνοντας νεφρική νόσο. Τα πιο κοινά νεφρικά αίτια περιλαμβάνουν τις σπειραματοπάθειες (IgA νεφροπάθεια, μεμβρανουπερπλαστικές σπειραματονεφρίτιδες, αντί – GBM), συστηματικά νοσήματα με νεφρική προσβολή (συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, σκληρόδερμα, αγγειίτιδες), λοιμώξεις ανώτερου ουροποιητικού (πυελονεφρίτιδα), κύστεις νεφρών (πχ. απλές κύστεις και πολυκυστική νεφρική νόσος), αγγειακές ανωμαλίες, θηλώδης νέκρωση, νεφρολιθίαση, κληρονομούμενα νοσήματα
(s. Alport, s. Fabry, νόσος λεπτής βασικής μεμβράνης) κοκ.
Τα πιο κοινά εξωνεφρικά αίτια αιματουρίας περιλαμβάνουν λοιμώξεις ή φλεγμονές του προστάτη, της ουροδόχου κύστης και της ουρήθρας, την παρουσία λίθων κοκ. Επιπλέον, στους ασθενείς ηλικίας άνω των 40 ετών, καπνιστές, με ιστορικό μακροσκοπικής αιματουρίας, κατάχρηση αναλγητικών κτλ., θα πρέπει να αποκλείονται νεοπλάσματα του ουροποιητικού συστήματος.
Στις γυναίκες συχνή αιτία ψευδούς μακροσκοπικής αιματουρίας είναι η κολπική αιμόρροια.
Διαγνωστικός και Απεικονιστικός Ελεγχος
Ο διαγνωστικός και απεικονιστικός έλεγχος της αιματουρίας (αλλά και της λευκωματουρίας) περιλαμβάνει μεταξύ άλλων καλλιέργεια και μικροσκοπική – κυτταρολογική εξέταση ούρων (και με μικροσκόπιο αντίθετης φάσης για την παρουσία ερυθρών σπειραματικής προέλευσης ή ακανθοκυττάρων), υπέρηχο νεφρών και triplex νεφρικών αρτηριών, αξονική – μαγνητική πυελογραφία ή αγγειογραφία, κυστεοσκόπηση, ενώ για τις σπειραματοπάθειες η βιοψία νεφρού αποτελεί μονόδρομο.
Η βιοψία νεφρού θα δώσει απαντήσεις σε σχέση με τη διάγνωση, την αιτία της νεφρικής νόσου, την πρόγνωση και την θεραπεία.
Για την ασφαλέστερη εκτίμηση του τύπου της αιματουρίας και για την αποφυγή ψευδών θετικών αποτελεσμάτων με το μικροσκόπιο αντίθετης φάσης (phase contrast microscopy), θα πρέπει το δείγμα να είναι από την δεύτερη πρωινή ούρηση και να προσκομίζεται άμεσα στο εργαστήριο, ο αριθμός των ερυθρών να είναι > 10 κ.ο.π, το pH ούρων να είναι < 6.5, τα ούρα να έχουν φυσιολογική πυκνότητα, ενώ θα χρειαστεί να εξετασθούν 3 δείγματα ούρων διαφορετικών ημερών σε διάστημα 3 εβδομάδων περίπου. Στη διερεύνηση μπορεί να περιλαμβάνονται συμπληρωματικές εξετάσεις ούρων όπως η κυτταρολογική (3 δείγματα) για την ανίχνευση πιθανής κακοήθειας του ουροποιητικού συστήματος.
Ο αιματολογικός έλεγχος περιλαμβάνει εξετάσεις όπως για την σταδιοποίηση της νεφρικής λειτουργίας, ενώ για την σπειραματικής προέλευσης αιματουρία απαιτείται και ανοσολογικός έλεγχος (ANA, ANCA’s, C3 – C4, αντισώματα έναντι της βασικής μεμβράνης, ποσοτικός προσδιορισμός και ανοσοηλεκτροφόρηση πρωτεϊνών αίματος – ούρων κτλ.).
Θεραπεία Αιματουρίας
Η ασυμπτωματική μεμονωμένη αιματουρία σε γενικές γραμμές δεν απαιτεί ειδική θεραπεία. Σε ειδικές καταστάσεις όμως (πχ. αιματουρία σπειραματικής προελεύσεως), που σχετίζονται με τα παθολογικά ευρήματα των κλινικό-εργαστηριακών και απεικονιστικών εξετάσεων, μπορεί να απαιτηθεί θεραπεία, ανάλογα με την περίπτωση και την κύρια διάγνωση (κυκλοφωσφαμίδη, κορτιζόνη, κυκλοσπορίνη, MMF, Rituximab κοκ).
