Τι είναι η καλσιτονίνη (CT) και πως μετριέται;
Συγγραφέας Θωμάς Πατεράκης Γράφτηκε στις ,
Η καλσιτονίνη είναι μία πολυπεπτιδική ορμόνη 32 αμινοξέων που παράγεται κυρίως στα παραθυλακιώδη ή κύτταρα – C του θυρεοειδούς. Διαδραματίζει ενεργό ρόλο στον μεταβολισμό του ασβεστίου και του φωσφόρου και στην ουσία αντιτίθεται στην δράση μιας άλλης ορμόνης της παραθορμόνης (PTH). Επιπλέον, αντιπροσωπεύει τον κλασικό κλινικό δείκτη για μυελοειδές καρκίνωμα θυρεοειδούς (MTC).
Η καλσιτονίνη παράγεται με διάσπαση και μετα-μεταφραστική επεξεργασία της προκαλσιτονίνης, ένα πρόδρομο πεπτίδιο που προέρχεται από την προ-προκαλσιτονίνη. Η βιολογικά δραστική (ή «ώριμη») μορφή της ορμόνης είναι αυτή που αποτελείται από 32 αμινοξέα. Επιπλέον όμως, «ανώριμες» μορφές της ορμόνης μπορεί να ανιχνευθούν τόσο στον ορό, όσο και σε καρκινικό ιστό.
Η μοριακή ετερογένεια της καλσιτονίνης είναι ένας παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων. Η μέτρηση της συγκέντρωσης της καλσιτονίνης στον ορό μπορεί να ποικίλει ευρέως, επειδή διαφορετικές δοκιμασίες αναγνωρίζουν διαφορετικούς επιτόπους της ορμόνης.
Παρ ‘όλα αυτά, η συγκέντρωση στον ορό της βιολογικά δραστικής καλσιτονίνης μπορεί σήμερα να ποσοτικοποιηθεί με ακρίβεια με κατάλληλες ανοσολογικές δοκιμασίες (highly specific immunometric chemiluminescent 2-site, 2-step assays), συνδυάζοντας μονοκλωνικά αντισώματα που εγείρονται έναντι της μοναδικής περιοχής για την δραστική μορφή της καλσιτονίνης με άλλα αντισώματα τα οποία αναγνωρίζουν διάφορα τμήματα του μορίου.
Ενδείξεις για προσδιορισμό καλσιτονίνης αποτελούν:
1) Όζοι θυρεοειδούς
2) Πληθυσμιακός έλεγχος (screening) μελών σε οικογένειες με γνωστό ή «ύποπτο» MTC ή σε περιπτώσεις συνδρόμου πολλαπλής ενδοκρινικής νεοπλασίας τύπου 2a (MTC, υπερπαραθυρεοειδισμός, φαιοχρωμοκύτωμα) ή τύπου 2b (MTC, φαιοχρωμοκύτωμα, υποβλενογόνια νευρινώματα και κατανομή σώματος τύπου Marfan).
3) Παρακολούθηση ασθενών με γνωστό MTC (προ-εγχειρητικά, μετεγχειρητικά, ανταπόκριση σε θεραπεία).
Θα πρέπει να επισημάνω ότι ενώ οι περισσότεροι Ευρωπαίοι ενδοκρινολόγοι συμφωνούν στην σπουδαιότητα της μέτρησης της καλσιτονίνης κατά την πρώτη επίσκεψη – εκτίμηση σε ασθενείς με όζο ή όζους στον θυρεοειδή οι Αμερικανοί συνάδελφοί μας κρατούν “ουδέτερη” στάση.
Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις κατευθυντήριες οδηγίες τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική μπορείτε να βρείτε στις κάτωθι παραπομπές:
1. Pacini F, et al. European Thyroid Cancer Taskforce: European consensus for the management of patients with differentiated thyroid carcinoma of the follicular epithelium. Eur J Endocrinol 2006; 154: 787–803.
2. Cooper DS, et al. American Thyroid Association (ATA) Guidelines Taskforce on Thyroid Nodules and Differentiated Thyroid Cancer: Revised American Thyroid Association management guidelines for patients with thyroid nodules and differentiated thyroid cancer. Thyroid 2009; 19: 1167–1214.
3. Gharib H, et al. AACE/AME/ETA Task Force on Thyroid Nodules: American Association of Clinical Endocrinologists, Associazione Medici Endocrinologi and European Thyroid Association medical guidelines for clinical practice for the diagnosis and management of thyroid nodules: executive summary of recommendations. J Endocrinol Invest 2010; 33: 287–291.
Επιχειρήματα κατά της μέτρησης
1. Κόστος / όφελος. Μόνο το 0,5% – 1% των ασθενών με όζους στον θυρεοειδή θα εμφανίσει MTC και για το λόγο αυτό η μέτρηση της καλσιτονίνης σε όλους τους ασθενείς με όζους στον θυρεοειδή (σχετικά ακριβή εξέταση) δεν θα μπορούσε να είναι οικονομικά αποδοτική.
2. Αβέβαιη η εξέλιξη των micro-MTCs (μυελοειδή μικρoκαρκινώματα). Πολλοί υποστηρίζουν ότι οι όγκοι αυτοί θα μπορούσαν να έχουν μια ιδιαίτερα μικρή δυναμική όσον αφορά την κακοήθη συμπεριφορά τους και ότι ποτέ δεν θα γίνουν μεγαλύτεροι ή περισσότερο επιθετικοί.
3. Κίνδυνος ψευδώς θετικά αποτελεσμάτων.
4. Η έκκριση της καλσιτονίνης επηρεάζεται (αυξάνεται) από το κάπνισμα και από φάρμακα όπως η κορτιζόνη, η ομεπραζόλη και οι β-αναστολείς.
5. Νευροενδοκρινείς όγκοι μπορούν να παράγουν επίσης καλσιτονίνη αν και σε μικρότερες ποσότητες από ότι το MTC.
6. Δυσκολία στο να βρεθούν τα ανώτερα φυσιολογικά επίπεδα της καλσιτονίνης τόσο όσον αφορά την βασική της μέτρηση όσο και μετά από διέγερση είτε με ασβέστιο είτε με πενταγαστρίνη. Δυσκολία στην διαφορική διάγνωση MTC και υπερπλασίας των C-κυττάρων.
Εξωθυρεοειδικά νοσήματα που αυξάνουν την τιμή της καλσιτονίνης
- Υπερασβεστιαιμία
- Αδένωμα ή υπερπλασία των παραθυρεοειδών αδένων
- Κίρρωση ήπατος
- Καρκίνος του παγκρέατος
- Καρκίνος του μαστού
- Νεφρική ανεπάρκεια
- Νόσος Cushing
- Καρκίνος του πνεύμονα (μικροκυτταρικός)
- Φαιοχρωμοκύττωμα
- Σύνδρομο Zollinger-Ellison
