Πρόσληψη υπερεπεξεργασμένων τροφίμων
Συγγραφέας Ελευθέριος Γεωργακόπουλος Γράφτηκε στις ,
Πρόσληψη υπερεπεξεργασμένων τροφίμων μεταξύ των ανησυχιών και των ευκαιριών για έρευνα και πολιτική των νέων των ΗΠΑ.
Οι τεχνολογικές εξελίξεις στην παραγωγή, την προετοιμασία και τη μεταποίηση τροφίμων έχουν αποφέρει βελτιώσεις στην ποιότητα ζωής, την ασφάλεια των τροφίμων και την υγεία.
Ωστόσο, ο πολλαπλασιασμός των εξαιρετικά επεξεργασμένων, έτοιμων προς κατανάλωση ή έτοιμων προς θέρμανση προϊόντων, που συνήθως αναφέρονται ως υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα, έχει προκαλέσει ανησυχία επειδή τείνουν να έχουν φτωχότερα θρεπτικά προφίλ και μπορούν να αντικαταστήσουν τις πιο θρεπτικές, αλλά και ολόκληρες επιλογές τροφίμων στη διατροφή.
Σε αυτό το τεύχος του JAMA, ο Wang et al. [1] παρουσιάζονται τις τάσεις στην κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων μεταξύ των νέων των ΗΠΑ χρησιμοποιώντας δεδομένα από τις Εθνικές Έρευνες Εξέτασης Υγείας και Διατροφής (NHANES) 1999-2018.
Τα τρόφιμα κατηγοριοποιήθηκαν με βάση το πλαίσιο NOVA, το τρέχον χρυσό πρότυπο για την ταξινόμηση των επεξεργασμένων τροφίμων [2]. Τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα που βρίσκονται στον κατάλογο NOVA, παράγονται βιομηχανικά και περιέχουν συστατικά που σπάνια ή και καθόλου κάποια ή όλα από αυτά δεν θα συμπεριληφθούν στα μαγειρικά παρασκευάσματα.
Η βιομηχανική παραγωγή υπερεπεξεργασμένων τροφίμων χρησιμοποιεί σύγχρονη τεχνολογία για τη δημιουργία οπτικά ελκυστικών και υπερεύγεστων προϊόντων που περιλαμβάνουν υλικά που εξάγονται από τρόφιμα, όπως καζεΐνες και ορό γάλακτος. Αυτές οι ουσίες που προέρχονται από συστατικά τροφίμων μέσω περαιτέρω επεξεργασίας, όπως τα απομονωθέντα στελέχη πρωτεϊνών σόγιας και η μαλτοδεξτρίνη καθώς και μη φυσικά πρόσθετα, όπως ενισχυτές γεύσης και γαλακτωματοποιητές [2, 3].
Κατά τη διάρκεια της 20ετούς περιόδου που διήρκησε η μελέτη, το εκτιμώμενο ποσοστό της συνολικής ενέργειας που καταναλώνεται από υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα αυξήθηκε από 61,4% σε 67,0% (διαφορά 5,6%), ενώ το εκτιμώμενο ποσοστό της συνολικής ενέργειας που καταναλώνεται από μη επεξεργασμένα ή ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα μειώθηκε από 28,8% σε 23,5% (διαφορά −5,3%).
Το εκτιμώμενο ποσοστό ενέργειας από την κατανάλωση ζαχαρούχων ποτών μειώθηκε (από 10,8% σε 5,3%), αλλά το ποσοστό ενέργειας από άλλες υποομάδες υπερεπεξεργασμένων τροφίμων αυξήθηκε, ιδιαίτερα στα έτοιμα προς θέρμανση και έτοιμα προς κατανάλωση γεύματα (από 2,2% σε 11,2%).
Οι πιθανές επιπτώσεις για τη μελλοντική υγεία είναι σημαντικές. Η παιδική ηλικία είναι μια κρίσιμη περίοδος για τη βιολογική ανάπτυξη και την καθιέρωση διατροφικών συμπεριφορών. Πρόσφατες συστηματικές αναθεωρήσεις και μετα-αναλύσεις έχουν διαπιστώσει ότι η υψηλότερη πρόσληψη υπερεπεξεργασμένων τροφίμων συνδέεται με μια σειρά δυσμενών αποτελεσμάτων για την υγεία στους ενήλικες [5] και με υπερβολικό βάρος ή παχυσαρκία στα παιδιά [6].
Ωστόσο, οι αναλύσεις αυτές περιελάμβαναν περιορισμένο μόνο αριθμό διατομικών μελετών και μελετών κοόρτης, επειδή η διερεύνηση των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο.
Ίσως η ισχυρότερη υποστήριξη για μια αιτιώδη επίδραση των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων προέρχεται από μια μελέτη crossover διατροφής από τους Hall et al. [7] που βρήκε ότι, οι συμμετέχοντες με μια διατροφή υψηλή σε υπερεπεξεργαμένα τρόφιμα είχε ως αποτέλεσμα την κατανάλωση περισσότερων θερμίδων και την αύξηση του βάρους σε μια περίοδο 2 εβδομάδων, σε σύγκριση με τα άτομα με μια ολοκληρωμένη διατροφή με βάση τα καθημερινά τρόφιμα, παρά την αντιστοίχιση των τροφίμων με θερμίδες, την ενεργειακή πυκνότητα, την μακροθρεπτική σύνθεση, την ζάχαρη, το νάτριο και τις φυτικές ίνες.
Ωστόσο, η ερμηνεία πολλών από τις μελέτες των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων είναι δύσκολη, επειδή οι επιπτώσεις της επεξεργασίας γενικά δεν μπορούν να διαχωριστούν από τα σύνθετα θρεπτικά συστατικά των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων.
Όπως φαίνεται από το Wang et al, [1], τα υπερεπεξεργαμένα τρόφιμα είναι υψηλότερα σε υδατάνθρακες, πρόσθετα σάκχαρα και νάτριο και είναι χαμηλότερα σε φυτικές ίνες και πρωτεΐνες.
Στην ελεγχόμενη μελέτη των Hall et al. [7], οι ερευνητές δεν μπόρεσαν να εντοπίσουν παράγοντες που σχετίζονται με την αυξημένη πρόσληψη ενέργειας από τους συμμετέχοντες που έλαβαν την υπερεπεξεργασμένη διατροφή και υπερεπεξεργαμένα τρόφιμα και παραμένει ασαφές εάν τα αποτελέσματά τους αντικατοπτρίζουν κάποια μοναδική οδό που σχετίζεται με την επεξεργασία ή τη διαφορική κατανάλωση θρεπτικών ουσιών.
Επιδημιολογικές μελέτες έχουν διαπιστώσει συσχετισμούς μεταξύ της πρόσληψης υπερεπεξεργασμένων τροφίμων και των δυσμενών αποτελεσμάτων για την υγεία μετά από προσαρμογή για τη συνολική ενεργειακή και διατροφική ποιότητα, αλλά η πιθανότητα υπολειμματικής σύγχυσης παραμένει λόγω υψηλών συσχετισμών μεταξύ υπερεπεξεργασμένων τροφίμων και περιεκτικότητας σε θρεπτικά συστατικά.
Όπως επισημαίνουν οι Wang et al1, μια εννοιολογική πρόοδος θα ήταν να θεωρηθεί το επίπεδο και τα χαρακτηριστικά της επεξεργασίας ως μία μόνο από τις πολλαπλές διαστάσεις (συμπεριλαμβανομένων των θρεπτικών ουσιών και των ομάδων τροφίμων) που χρησιμοποιούνται για τον χαρακτηρισμό των τροφίμων ως υγιεινών ή ανθυγιεινών.
Για παράδειγμα, ο Παναμερικανικός Οργανισμός Υγείας συνιστά οι πολιτικές για τη μείωση της ανθυγιεινής πρόσληψης τροφής και στοχεύουν σε προϊόντα που είναι υπερεπεξεργαμένα και υψηλά σε πρόσθετα θρεπτικά συστατικά που προκαλούν ανησυχία [8].
Αυτή η κοινή προσέγγιση για την αξιολόγηση τόσο των θρεπτικών ουσιών όσο και της επεξεργασίας αποφεύγει μια κοινή κριτική της NOVA, η οποία είναι ότι ορισμένα προϊόντα που ταξινομούνται ως υπερεπεξεργαμένα μπορεί να είναι σχετικά υγιεινά, ενώ άλλα προϊόντα που υποβάλλονται σε ελάχιστη επεξεργασία μπορεί να είναι σχετικά λιγότερο υγιεινά.
Για παράδειγμα, στη μελέτη των Wang et al. [1], όλο το ψωμί βιομηχανικής παραγωγής ταξινομήθηκε ως υπερεπεξεργαμένο παρά τη δυνατότητα ορισμένα από αυτά τα προϊόντα να είναι χαμηλά σε θρεπτικά συστατικά που προκαλούν ανησυχία αλλά και πλούσια σε δημητριακά ολικής αλέσεως.
Επιπλέον, η ταξινόμηση των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων είναι περίπλοκη επειδή απαιτεί δεδομένα και έναν πλήρη κατάλογο συστατικών. Αυτή είναι μια πρόκληση, δεδομένου ότι οι περισσότερες μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες βασίζονται σε ερωτηματολόγια συχνότητας τροφίμων που δεν διαθέτουν τις απαραίτητες πληροφορίες για την ταξινόμηση των επιπέδων επεξεργασίας.
Η μελέτη των Wang et al. [1] επωφελήθηκε από την πρόσβαση σε λεπτομερή δεδομένα τροφίμων από την αξιολόγηση της διατροφής NHANES. Ωστόσο, ενδέχεται να χρειαστούν ακόμη λεπτομερέστερες πληροφορίες, συμπεριλαμβανομένων των πληροφοριών για συγκεκριμένα προϊόντα, για να κατανοηθεί κατά πόσον τα προϊόντα είναι υπερεπεξεργασμένα.
Για παράδειγμα, στην ενότητα eMethods 1 στο Συμπλήρωμα, οι συγγραφείς ανέφεραν ότι οι πλήρεις κατάλογοι συστατικών ήταν διαθέσιμοι μόνο για το 3,7% του ψωμιού που παρασκευάζεται σε βιομηχανικά αρτοποιεία ή από εργοστάσια. Σημείωσαν επίσης ότι η εκτίμησή τους για την κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων ήταν πιθανώς υποτιμημένη.
Όταν δεν υπήρχαν επαρκείς πληροφορίες σχετικά με την επεξεργασία, το τρόφιμο ταξινομήθηκε στο χαμηλότερο επίπεδο. Επιπλέον, η έλλειψη λεπτομερών δεδομένων σε επίπεδο προϊόντος μπορεί να αποκρύψει τις αλλαγές στα υπερεπεξεργαμένα τρόφιμα με την πάροδο του χρόνου λόγω αναδιατύπωσης.
Για παράδειγμα, είναι πιθανό η περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά των τροφίμων να βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου, αλλά τα επίπεδα επεξεργασίας να παραμένουν τα ίδια ή αυξάνονται (για παράδειγμα, όταν η ζάχαρη αντικαθίσταται με μη θερμιδικά γλυκαντικά).
Έτσι, απαιτούνται καλύτερες μέθοδοι διατροφικής αξιολόγησης και ταξινόμησης των τροφίμων για την κατανόηση των τάσεων και των μηχανισμών δράσης της πρόσληψης τροφής από ή με υπερεπεξεργαμένα τρόφιμα.
Παρά τους περιορισμούς αυτούς, η αύξηση και η συνολική υψηλή πρόσληψη υπερεπεξεργασμένων τροφίμων μεταξύ των νέων των ΗΠΑ είναι ανησυχητική.
Το ισχύον σύστημα τροφίμων είναι δομημένο για την προώθηση της υπερκατανάλωσης υπερεπεξεργασμένων τροφίμων μέσω διαφόρων στρατηγικών, συμπεριλαμβανομένων των τιμών και των προωθήσεων, του επιθετικού μάρκετινγκ, συμπεριλαμβανομένων των νέων και συγκεκριμένα των μαύρων και λατίνων νέων, και της υψηλής διαθεσιμότητας αυτών των προϊόντων στα σχολεία.
Η μελέτη των Wang et al. [1] διαπίστωσε ότι τα υψηλά επίπεδα κατανάλωσης υπερεπεξεργασμένων τροφίμων παρέμειναν σε όλα τα επίπεδα της γονικής εκπαίδευσης και του οικογενειακού εισοδήματος και ότι οι μαύροι και οι μη ισπανόφωνοι λευκοί νέοι είχαν υψηλότερα επίπεδα πρόσληψης υπερεπεξεργασμένων τροφίμων από ό, τι οι μεξικανοαμερικανοί νέοι.
Τα υψηλά επίπεδα πρόσληψης σε υποομάδες και η αύξηση της πρόσληψης υπερεπεξεργασμένων τροφίμων με την ηλικία υποδηλώνουν ότι απαιτούνται πολιτικές για την αναδιάρθρωση του περιβάλλοντος των τροφίμων για τη μείωση της πρόσληψης υπερεπεξεργασμένων τροφίμων από τους νέους σε ολόκληρο τον πληθυσμό.
Υπάρχει αυξανόμενο προηγούμενο για στοχευμένες δράσεις πολιτικής για τη μείωση της κατανάλωσης υπερεπεξεργασμένων τροφίμων. Για παράδειγμα, περισσότερες από 40 χώρες, καθώς και αρκετές πόλεις των ΗΠΑ, έχουν εφαρμόσει φόρους για τα ζαχαρούχα ποτά (που συμβάλλουν κυρίως στην πρόσληψη υπερεπεξεργασμένων τροφίμων), μετά την οποία παρατηρήθηκαν μειώσεις στις αγορές ζαχαρούχων ποτών [9].
Η μελέτη των Wang et al. [1] έδειξε ότι η πρόσληψη ζαχαρούχων ποτών από τους νέους των ΗΠΑ έχει μειωθεί με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, απαιτούνται προσπάθειες για την κάλυψη ενός ευρύτερου φάσματος τροφίμων και ποτών. Οι χώρες της Λατινικής Αμερικής ήταν ιδιαίτερα προοδευτικές στην εφαρμογή ευρύτερων δράσεων πολιτικής. Για παράδειγμα, στο Μεξικό, η τοποθέτηση ενός φόρου 8% στα ενεργειακά πυκνά μη βασικά τρόφιμα το 2014 συσχετίστηκε με μείωση των αγορών κατά 6,0% [10].
Το 2016, η Χιλή ήταν η πρώτη χώρα που εφάρμοσε πολιτικές για την επισήμανση, την εμπορία και τις σχολικές πωλήσεις προϊόντων με υψηλά επίπεδα θερμίδων και προστιθέμενης ζάχαρης, νατρίου και κορεσμένων λιπαρών που συνδέονταν με την αναδιαμόρφωση των προϊόντων [11], την μειωμένη διαθεσιμότητα ανθυγιεινών τροφίμων στα σχολεία [12], την μειωμένη έκθεση των παιδιών στο εμπόριο τροφίμων [13], την μείωση των αγορών στοχευμένων προϊόντων [14], και την βελτίωση της ικανότητα των παιδιών αλλά και των γονέων να εντοπίζουν ανθυγιεινά τρόφιμα [15].
Ένας παρόμοιος νόμος επισήμανσης έχει έκτοτε εγκριθεί ή εφαρμόζεται από τη Βραζιλία, το Ισραήλ, το Μεξικό, το Περού και την Ουρουγουάη. Ωστόσο, οι περισσότερες πολιτικές δεν έχουν ακόμη επικεντρωθεί ειδικά στα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα που έχουν ταξινομηθεί από τη NOVA.
Αντίθετα, στοχεύουν προϊόντα πλούσια σε θρεπτικά συστατικά που προκαλούν ανησυχία και με πρόσθετα συστατικά, πολλά (αλλά όχι όλα) από τα οποία είναι πιθανό να είναι υπερεπεξεργαμένα τρόφιμα.
Μια εξαίρεση σε αυτό είναι η Βραζιλία, η οποία το 2020 ψήφισε έναν κανονισμό που θα απαιτούσε τουλάχιστον το 75% των σχολικών τροφίμων να προέρχονται από φυσικά ή ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα. Ωστόσο, τα αποτελέσματα μετά την εφαρμογή του παρόντος κανονισμού δεν έχουν ακόμη αξιολογηθεί.
Οι τάσεις που τεκμηριώνουν οι Wang et al. [1] στην έκθεσή τους σχετικά με αυτό το θέμα της JAMA αφορούν και ενδέχεται να έχουν μεγάλη σημασία για τη δημόσια υγεία.
Απαιτούνται καλύτερες μέθοδοι διατροφικής αξιολόγησης για την τεκμηρίωση των τάσεων και την κατανόηση του μοναδικού ρόλου των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων για την ενημέρωση μελλοντικών τεκμηριωμένων πολιτικών και διατροφικών συστάσεων.
Επιπλέον, ο τομέας θα επωφεληθεί από πρόσθετη έρευνα για τον σαφή καθορισμό των ειδικών πτυχών της ταχέως μεταβαλλόμενης παγκόσμιας προσφοράς τροφίμων που χρήζουν εστιασμένης προσοχής από τους καταναλωτές, τους κλινικούς ιατρούς και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.
Βιβλιογραφία
Wang L, Martínez Steele E, Du M, et al. Trends in consumption of ultraprocessed foods among US youths aged 2-19 years, 1999-2018. JAMA. Published August 10, 2021. doi:10.1001/jama.2021.10238
Monteiro CA, Cannon G, Moubarac JC, Levy RB, Louzada MLC, Jaime PC. The UN decade of nutrition, the NOVA food classification and the trouble with ultra-processing. Public Health Nutr. 2018;21(1):5-17. doi:10.1017/S136898001700 0234.
Monteiro CA, Cannon G, Levy R, et al. NOVA: the star shines bright. World Nutrition. 2016;7:28-38.
Hu T, Jacobs DR Jr, Larson NI, Cutler GJ, Laska MN, Neumark-Sztainer D. Higher diet quality in adolescence and dietary improvements are related to less weight gain during the transition from adolescence to adulthood. J Pediatr. 2016; 178:188-193.e3. doi:10.1016/j.jpeds.2016.08.026
Pagliai G, Dinu M, Madarena MP, Bonaccio M, Iacoviello L, Sofi F. Consumption of ultra-processed foods and health status: a systematic review and meta-analysis. Br J Nutr. 2021;125(3):308-318. doi:10.1017/S0007114520002688
Costa CS, Del-Ponte B, Assunção MCF, Santos IS. Consumption of ultra-processed foods and body fat during childhood and adolescence: a systematic review. Public Health Nutr. 2018;21(1):148-159. doi:10.1017/S136898001700 1331
Hall KD, Ayuketah A, Brychta R, et al. Ultra-processed diets cause excess calorie intake and weight gain: an inpatient randomized controlled trial of ad libitum food intake. Cell Metabolism. 2019;30(1):67-77.e3. doi:10.1016/j.cmet.2019.05.008
Pan American Health Organization. Nutrient Profile Model: 2016. Accessed June 27, 2021.https://iris.paho.org/bitstream/handle/10665.2/18621/978927511873 3_ eng. pdf
Backholer K, Vandevijvere S, Blake M, Tseng M. Sugar-sweetened beverage taxes in 2018: a year of reflections and consolidation. Public Health Nutr. 2018;21(18):3291-3295. doi:10.1017/S1368980018003324
Taillie LS, Rivera JA, Popkin BM, Batis C. Do high vs low purchasers respond differently to a nonessential energy-dense food tax? two-year evaluation of Mexico’s 8% nonessential food tax. Prev Med. 2017;105S:S37-S42. doi:10.1016/j.ypmed.2017.07.009
Reyes M, Smith Taillie L, Popkin B, Kanter R, Vandevijvere S, Corvalán C. Changes in the amount of nutrient of packaged foods and beverages after the initial implementation of the Chilean law of food labelling and advertising: a nonexperimental prospective study. PLoS Med. 2020;17(7):e1003220. doi:10.1371/journal.pmed.1003220
Massri C, Sutherland S, Källestål C, Peña S. Impact of the food-labeling and advertising law banning competitive food and beverages in Chilean public schools, 2014-2016. Am J Public Health. 2019;109(9):1249-1254. doi:10.2105/AJPH.2019. 305159
Correa T, Reyes M, Taillie LS, Corvalán C, Dillman Carpentier FR. Food advertising on television before and after a national unhealthy food marketing regulation in Chile, 2016-2017. Am J Public Health. 2020;110(7):1054-1059. doi:10.2105/AJPH.2020.305 658
Taillie LS, Reyes M, Colchero MA, Popkin B, Corvalán C. An evaluation of Chile’s law of food labeling and advertising on sugar-sweetened beverage purchases from 2015 to 2017: a before-and-after study. PLoS Med. 2020;17(2):e1003015. doi:10.1371/journal.pmed.1003015
Correa T, Fierro C, Reyes M, Dillman Carpentier FR, Taillie LS, Corvalan C. Responses to the Chilean law of food labeling and advertising: exploring knowledge, perceptions and behaviors of mothers of young children. Int J Behav Nutr Phys Act. 2019;16(1):21. doi:10.1186/s12966-019-0781-x
