Τι είναι η συχνοουρία;
Συγγραφέας Αντώνης Λογοθέτης Γράφτηκε στις ,
Συχνοουρία ονομάζεται η αυξημένη συχνότητα ουρήσεων (συνήθως πάνω από 8 με 10 την ημέρα). Συνήθως συνοδεύεται από έντονη και επιτακτική ανάγκη για ούρηση, ενώ ο όγκος της ούρησης είναι μικρός ή τα ούρα βγαίνουν με δυσκολία. Η συχνοουρία που συμβαίνει το βράδυ ονομάζεται νυκτουρία. Στις πιο βαριές περιπτώσεις η συχνοουρία συνοδεύεται με επιτακτική ακράτεια, όταν ο ασθενής δεν μπορεί να συγκρατήσει την έντονη επιθυμία προς ούρηση.
Η συχνοουρία πρέπει να διακρίνεται από την πολυουρία όπου έχουμε αυξημένη παραγωγή ούρων λόγω αυξημένης κατανάλωσης υγρών ή άποιου και σακχαρώδους διαβήτη.
Αίτια συχνοουρίας.
Σε γενικές γραμμές οι αιτίες της συχνοουρίας είναι τρείς:
- Παράγονται πολλά ούρα. Αυτό μπορεί να συμβαίνει λόγω αυξημένης κατανάλωσης υγρών ή λόγω απορρύθμισης των μηχανισμών του οργανισμού που σχετίζονται με την ισορροπία των υγρών. Στην περίπτωση αυτή ο ασθενής πάει πολλές φορές να ουρήσει αλλά ο όγκος κάθε ούρησης είναι φυσιολογικός. Ο φυσιολογικός όγκος ούρησης είναι 250 κυβικά εκατοστά κατά μέσο όρο. Μέσοι όγκοι ούρησης κάτω από 150 κυβικά εκατοστά θεωρούνται παθολογικοί.
- Η ουροδόχος κύστη δεν λειτουργεί κανονικά. Η κύστη πρέπει να παραμένει χαλαρή όσο γεμίζει με ούρα και να συσπάται να βγούνε τα ούρα όταν ο εγκέφαλος αποφασίσει ότι είναι η σωστή στιγμή. Συχνοουρία έχουμε όταν ο νευρικός έλεγχος της κύστης δεν λειτουργεί κανονικά ή όταν η κύστη έχει φλεγμονή. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε συχνοουρία με μικρό όγκο ούρησης ή μπορεί ο ασθενής να έχει την ψευδαίσθηση ότι έχει ούρα αλλά δεν μπορεί να τα βγάλει.
- Η ουροδόχος κύστη δεν αδειάζει. Είναι λογικό ότι αν μένουν ούρα στην κύστη μετά την ούρηση, η επιθυμία προς ούρηση θα έρθει πιο γρήγορα σε σχέση με το αν η κύστη είχε αδειάσει πλήρως. Η πρώτη επιθυμία προς ούρηση έρχεται συνήθως όταν η κύστη έχει μέσα της 150 κυβικά εκατοστά ούρα. Ασθενείς με υπόλειμμα 100 με 200 κ εκ είναι αναμενόμενο να έχουν συνεχώς συχνοουρία αν καταναλώνουν φυσιολογικές ποσότητες υγρών. Δύο είναι οι λόγοι που δεν αδειάζει η κύστη. Ή η ουροδόχος κύστη έχει μειωμένη ικανότητα σύσπασης ή υπάρχει εμπόδιο στη ροή των ούρων. Και σε αυτή την περίπτωση έχουμε μικρούς όγκους ούρησης και την αίσθηση ότι μπορεί να ουρήσεις ο ασθενής. Για να ξεχωρίσουμε την συχνοουρία λόγω αυξημένου υπολείμματος κάνουμε υπερηχογράφημα μετά την ούρηση ή βάζουμε καθετήρα.
Συχνοουρία σε γυναίκες και συχνοουρία σε άνδρες.
Αν υπάρχει εμπόδιο στη ροή των ούρων προκαλείται συχνοουρία με δύο τρόπους. Η ατελής κένωση της κύστης με υπόλειμμα ούρων έχει ως συνέπεια την γρήγορη επαναπλήρωση της κύστης σε βαθμό που να επανέλθει γρήγορα η επιθυμία προς ούρηση. Δευτεροπαθώς η χρόνια δυσκολία στην αποβολή των ούρων, προκαλεί υπερτροφία και υπερλειτουργία του μυϊκού τοιχώματος της κύστης η οποία εκδηλώνεται ως συχνοουρία και έντονη επιθυμία προς ούρηση ακόμα και αν ο όγκος των ούρων που αποβάλλεται είναι μικρός.
Το φράξιμο στη ροή των ούρων είναι πιο συχνό στους άντρες με κυριότερη αιτία την υπερπλασία προστάτη και σπανιότερα το στένωμα της ουρήθρας ή του αυχένα της κύστης.
Το φράξιμο στη ροή των ούρων είναι λιγότερο συχνό στις γυναίκες και οφείλεται κυρίως σε πρόπτωση πυελικών οργάνων, σε όγκους της μήτρας ή σε επεμβάσεις για ακράτεια ούρων. Σε γενικές γραμμές το στένωμα ουρήθρας είναι σπάνιο στις γυναίκες και αν μια γυναίκα νιώθει συχνοουρία και δυσκολία στην ούρηση, θα πρέπει να γίνει έλεγχος για νευρομυϊκές διαταραχές του πυελικού εδάφους.
Νευρική συχνοουρία
Μια άλλη αιτία που μπορεί να προκαλέσει συχνοουρία είναι η δυσλειτουργία του εξωστήρα μυ της κύστης. Φυσιολογικά η ουροδόχος κύστη πρέπει να παραμένει χαλαρή όσο γεμίζει με ούρα και να συσπάται για να αποβληθούν τα ούρα όταν δίνεται εντολή προς ούρηση. Η εντολή δίνεται από τον εγκέφαλο ενώ τα αντανακλαστικά της κύστης ελέγχονται από το αυτόνομο περιφερικό νευρικό σύστημα και κέντρα που υπάρχουν στο νωτιαίο μυελό. Είναι εύκολα κατανοητό λοιπόν ότι δυσλειτουργία της κύστης και συχνοουρία μπορούν να προκαλέσουν παθήσεις του εγκεφάλου (άνοια, εγκεφαλικό, Πάρκινσον), παθήσεις της σπονδυλικής στήλης (κάκωση σπονδυλικής στήλης, δισκοκήλη) και παθήσεις του περιφερικού νευρικού συστήματος ( περιφερική νευροπάθεια από διαβήτη, σκλήρυνση κατά πλάκας, μεταπολιομυελιτιδικό σύνδρομο). Όταν υπάρχει διαγνωσμένο νευρολογικό πρόβλημα και δυσλειτουργία της ούρησης, τότε μιλάμε για νευρογενή κύστη. Υπερλειτουργία της κύστης μπορεί να προκαλείται δευτεροπαθώς από απόφραξη όπως είπαμε ή από φλεγμονή όπως θα δούμε παρακάτω. Όταν δεν διαγιγνώσκεται κάποια συγκεκριμένη αιτία υπερλειτουργίας της κύστης, τότε μιλάμε για ιδιοπαθή υπερλειτουργική κύστη.
Συχνοουρία με τσούξιμο
Οποιαδήποτε φλεγμονή της ουροδόχου κύστης μπορεί να προκαλέσει συχνοουρία. Οι φλεγμονές συνήθως οφείλονται σε βακτήρια και εκδηλώνονται ως ουρολοιμώξεις όπως η κυστίτιδα και η προστατίτιδα. Η παρουσία ενός ξένου σώματος όπως μια πέτρα ή ένα pigtail μπορεί να ερεθίσει την κύστη με επακόλουθη συχνοουρία. Ένας όγκος της κύστης (ιδιαίτερα το carcinoma in situ) μπορεί να εκδηλωθεί με συχνοουρία. Η συχνοουρία είναι επίσης χαρακτηριστική χρόνιων φλεγμονών της κύστης όπως η διάμεση κυστίτιδα και η κυστίτιδα μετά από ακτινοβολία. Χαρακτηριστικό της διάμεσης κυστίτιδας είναι ο συνδυασμός της συχνοουρίας με πόνο χαμηλά στην κοιλία όταν η ουροδόχος κύστη γεμίζει με ούρα.
Συχνοουρία το βράδυ
Η νυχτερινή συχνοουρία μπορεί να είναι απλώς η συνέχιση της συχνοουρίας το βράδυ. Μπορεί όμως να υπάρχει και ένα άλλο φαινόμενο το οποίο ονομάζεται νυχτερινή πολυουρία. Σε αυτή την περίπτωση κατά τη διάρκεια που ο ασθενής είναι ξαπλωμένος το βράδυ παράγονται περισσότερα από το 30% του συνολικού όγκου των ούρων που αναλογούν στη νυχτερινή περίοδο. Η διάγνωση γίνεται με το ημερολόγιο ούρησης. Αν ο ασθενής κάνει νυχτερινή δουλειά τότε η διάγνωση προσαρμόζεται ανάλογα. Η συχνοουρία το βράδυ μπορεί να σχετίζεται με καρδιακή ανεπάρκεια, υπνική άπνοια ή διαταραχές του κιρκάδιου ρυθμού. Ειδική περίπτωση είναι η συχνουρία το βράδυ σε νευρολογικούς ασθενείς. Όπως και να έχει η νυκτερινή συχνοουρία είναι το πιο ενοχλητικό σύμπτωμα για τους ασθενείς και αυτό που τους ωθεί περισσότερο να ζητήσουν ιατρική βοήθεια.
Εξετάσεις για συχνοουρία
Από τη στιγμή που η συχνοουρία είναι ένα σύμπτωμα και όχι η πραγματική πάθηση, είναι πολύ εύκολο από το ιστορικό να βρούμε ποιος πάσχει. Μερικές φορές όμως είναι χρήσιμο να δούμε πιο αντικειμενικά και μετρήσιμα τα συμπτώματα του ασθενή με συχνοουρία. Η καταγραφή του όγκου των υγρών που πίνει κανείς, καθώς και η καταγραφή του όγκου των ουρήσεων σε ένα ημερολόγιο , μας βοηθάει να διακρίνουμε ποιος ασθενής με συχνοουρία έχει πραγματικά μικρή λειτουργική χωρητικότητα κύστης , ποιος πάσχει από νυκτερινή πολυουρία, καθώς επίσης να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη της νόσου ή τη βελτίωση με τη θεραπεία.
Όπως είπαμε η συχνοουρία μπορεί να οφείλεται στην παρουσία ξένου σώματος στην κύστη. Το υπερηχογράφημα του ουροποιητικού μας βοηθάει να αποκλείσουμε αυτό το ενδεχόμενο καθώς επίσης να ελέγξουμε το μέγεθος του προστάτη και το υπόλειμμα που παραμένει μετά την ούρηση ( σημαντικό δεδομένο για την επιλογή θεραπείας στη συχνουρία). Επίσης σημαντικό είναι να γίνει καλλιέργεια ούρων για να αποκλειστεί τυχών ουρολοίμωξη. Στην περίπτωση που υποπτευόμαστε κακοήθεια της κύστης, χρήσιμη είναι η κυτταρολογική εξέταση των ούρων.
Ο μόνος τρόπος όμως για να τεκμηριωθεί η δυσλειτουργία που προκαλεί συχνοουρία είναι μια εξέταση που λέγεται ουροδυναμικός έλεγχος. Ο ουροδυναμικός έλεγχος είναι η μόνη εξέταση που μπορεί να μας πει αν η συχνοουρία οφείλεται σε αυξημένη συσπαστικότητα της κύστης, αν ο μυς της κύστης συσπάται καλά, αν ο σφιγκτήρα της κύστης λειτουργεί και αν υπάρχει δυσκολία στην έξοδο των ούρων λόγω κάποιας απόφραξης.
Θεραπεία της συχνοουρίας
Μερικές φορές ο πιο απλός τρόπος αντιμετώπισης της συχνοουρίας, είναι να κάνουμε μικρές αλλαγές στην καθημερινότητα μας. Η μείωση της υπερβολικής κατανάλωσης υγρών και η αποφυγή ουσιών που προκαλούν διούρηση και ερεθισμό της κύστης όπως η καφεΐνη, μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση των συμπτωμάτων. Άλλες φορές θα πρέπει να αντιμετωπιστούν οι υποβόσκουσες αιτίες της συχνοουρίας, όπως μια ουρολοίμωξη ή ένας κακά ρυθμισμένος σακχαρώδης διαβήτης. Συχνά η αιτία που έχει προκαλέσει την συχνοουρία δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί αλλά μπορεί να γίνει έλεγχος και περιορισμός των συμπτωμάτων. Σε γενικές γραμμές εξαρτάται αν η συχνοουρία οφείλεται σε αποφρακτικό αίτιο ή σε υπερλειτουργία της κύστης.
Η θεραπεία της συχνοουρίας από απόφραξη είναι χειρουργική. Αν υπάρχει υπερπλασία προστάτη πρέπει να γίνει διουρηθρική προστατεκτομή. Αν υπάρχει στένωμα πρέπει να γίνει διάνοιξη του στενώματος. Φαρμακευτικές αγωγές μπορεί να φέρουν προσωρινή ανακούφιση αλλά δεν θεραπεύουν την αιτία της συχνοουρίας. Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι μια επέμβαση για άρση του φραξίματος βελτιώνει άμεσα το πρόβλημα της χαμηλής ροής ούρων αλλά όχι της συχνοουρίας. Μετά από επέμβαση τα ερεθιστικά συμπτώματα μπορεί να είναι ακόμα και πιο έντονα για ορισμένο χρονικό διάστημα μέχρι η κύστη να ηρεμήσει.
Αν η συχνοουρία οφείλεται σε υπερλειτουργία της κύστης μπορούμε αρχικά να δοκιμάσουμε φαρμακευτική αγωγή. Υπάρχουν φάρμακα που μειώνουν την αισθητικότητα και αυξάνουν τη χωρητικότητα της κύστης. Έτσι αυξάνει ο ουρούμενος όγκος και χρόνος ανάμεσα στις ουρήσεις. Σε ορισμένες χρόνιες φλεγμονές μπορεί να χρειαστεί θεραπεία με ενδοκυστικές εγχύσεις. Αν οι θεραπείες πρώτης γραμμής δεν δουλέψουν μπορούν να δοκιμαστούν πιο επεμβατικές μέθοδοι όπως η ενδοκυστική ένεση αλλαντικής τοξίνης και η νευροδιέγερση ιερού πλέγματος. Ασθενείς που δεν θέλουν ούτε φάρμακα αλλά ούτε και επεμβατικές λύσεις μπορούν να δοκιμάσουν τη νευροδιέγερση κνημιαίου νεύρου.
Οι νευρολογικοί ασθενείς μπορεί να έχουν ταυτόχρονα συχνοουρία και υπολειτουργικό εξωστήρα. Σε αυτές τις περιπτώσεις η θεραπεία της συχνοουρίας μπορεί να προκαλέσει επίσχεση ούρων και να χρειάζονται διαλείποντες καθετηριασμούς.
Αντώνης Λογοθέτης,
Χειρουργός Ουρολόγος-Ανδρολόγος
