Τα όρια ανάμεσα στο φυσιολογικό και την ψυχοπαθολογία δεν είναι πάντα ευδιάκριτα. Επίσημα, η καταναλωτική μανία δεν θεωρείται ψυχιατρική νόσος και δεν έχει ενταχθεί στο διαγνωστικό εργαλείο της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, αν και γίνεται λόγος περί αυτού. Αφορά περισσότερο τις γυναίκες 20-30 ετών.

Ειδικά η περίοδος των Χριστουγέννων εγκαθιστά μια αυτόματη και σχεδόν ψυχαναγκαστική συνειρμική σύνδεση με τη διαδικασία της κατανάλωσης. Το «καταναλώνω, άρα υπάρχω» ως άρρητη επιταγή μεταμορφώνεται σε raison d’ etre («λόγο ύπαρξης»). Η καταναλωτική μανία «διαγιγνώσκεται» όταν:

– Φορτίζεσαι από δυσεπίλυτα συναισθήματα θυμού, άγχους, απογοήτευσης.

– Εχεις έντονη παρόρμηση για κατανάλωση χρημάτων.

– Νιώθεις να χάνεις τον έλεγχο των χρημάτων στα καταστήματα.

– «Χρησιμοποιείς» ασυνείδητα τα ψώνια ως διαδικασία αγχόλυσης.

– Αντλείς άμεση ικανοποίηση από τον εαυτό σου μετά τις αγορές, ωστόσο έχεις μακροχρόνιο ψυχικό κενό και ενοχές (η υλιστική πληρότητα συχνά υποκαθιστά ένα βαθύτερο ψυχολογικό κενό).

Η παθολογική σχέση του υπερκαταναλωτικού ανθρώπου με τα ψώνια θυμίζει τη σχέση του εξαρτημένου από τα ναρκωτικά, το αλκοόλ, τον τζόγο. Καταλήγεις να είσαι χρεωμένος για μεγάλα χρονικά διαστήματα, απομονώνεσαι κοινωνικά, νιώθεις ενοχές, σύγχυση και ντροπή, ενώ η καταναλωτική μανία γίνεται όλο και πιο επιτακτική.

Τι γίνεται, όμως, όταν όσο κι αν ψωνίζετε, νιώθετε ότι τίποτα δεν είναι αρκετό; Πώς μπορείτε να απαλλαγείτε από αυτό το συναίσθημα;

Η ειρωνεία καραδοκεί, το «never enough» στοιχειώνει τον ψυχισμό και παγιδεύει στα βασανιστικά δεσμά ενός φαύλου κύκλου. Οσο πιο πολύ ψωνίζει κανείς, τόσο νιώθει ότι θέλει κι άλλο. Ομως το άδειο «μέσα» δεν γεμίζει ούτε με ρούχα ούτε με αντικείμενα και παραδόξως το αδιέξοδο και πάλι μόνο μέσα από την καταναλωτική μανία θα επιδιώξει να το αμβλύνει.

Και η λύση; Το πλαίσιο γύρω μας κάθε άλλο παρά βοηθάει. Τα μανιακά στην κατανάλωση άτομα είναι τα αγαπημένα του συστήματος! Οταν η δυσφορία και το ανικανοποίητο όμως ξεπεράσουν το ανεκτό όριο, η ψυχοθεραπευτική παρέμβαση προτείνεται, γιατί σε βοηθά να εμβαθύνεις στα αίτια της συμπεριφοράς σου και να χτίσεις έναν συνολικό αυτοέλεγχο. Η επίσκεψη σε ψυχολόγο κρίνεται αναγκαία όταν η καταναλωτική συμπεριφορά παρεμβαίνει στη συνολική λειτουργικότητά σου και σου ορίζει την ίδια την ποιότητα της καθημερινότητάς σου.
Image by freepik

Δρ.Μυρσίνη Κωστοπούλου,
Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
Chartered Psychologist (British Psychological Society)