ΚΡΟΚΟΣ – Ένα φυτό με πολλές “χάρες”
Συγγραφέας Ζαχαρίας Σινάκος Γράφτηκε στις ,
Για τις φαρμακευτικές ιδιότητες του κρόκου μίλησε σε ημερίδα με Θέμα «Καρδιά και διατροφή» στο Ηράκλειο της Κρήτης, που πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2004 από το Ελληνικό Ίδρυμα Καρδιολογίας, τον Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Σύλλογο και τον Φαρμακευτικό Σύλλογο Ηρακλείου, ο καθηγητής Αιματολογίας του Α.Π.θ. κ Ζαχαρίας Σινάκος.
«Ο κρόκος θεωρείται ένα από τα πιο ενδιαφέροντα φαρμακευτικά φυτά. Για τις θεραπευτικές του εφαρμογές υπάρχουν αναφορές ήδη 1.500 χρόνια π.χ. σε Αιγυπτιακό πάπυρο. Ο Ιπποκράτης, ο Γαληνός, ο Διοσκουρίδης και άλλοι στην αρχαιότητα τον συνιστούν ως παυσίπονο, αντιπυρετικό, υπναγωγό, εμμηναγωγό, επουλωτικό. Στην Κίνα χρησιμοποιείται και σήμερα εμπειρικά σε πυρετό, αμηνόρροια, φλεβική στάση, έλκη, στηθάγχη (1).
Η σύγχρονη ιατρική έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τις φαρμακευτικές ιδιότητες του κρόκου.
Η σχετική έρευνα είναι συνεχής και πολύπλευρη. Και η βιβλιογραφία εμπλουτίζεται συνεχώς από ενδιαφέρουσες πειραματικές παρατηρήσεις.
Εν τούτοις όπως αναφέρουν οι «Fatechi et al», οι δραστικές ουσίες δεν είναι στο σύνολο τους γνωστές και ο μηχανισμός δράσης τους σε πολλά σημεία αποτελεί ακόμη αντικείμενο έρευνας. Οπωσδήποτε τα πιο γνωστά παράγωγα του κρόκου είναι η κροκίνη, η κροκετίνη, η πικρο- κροκίνη και η σαφρανάλη, από τα παράγωγα αυτά το πιο μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι κροκίνες λόγω και της μεγάλης υδατοδιαλυτότητάς τους.
Όπως ήδη αναφέρθηκε, η βιβλιογραφία είναι πλούσια σε παρατηρήσεις που περιγράφουν βιολογικές δραστηριότητες του κρόκου. Μια κατ’ αρχήν προσπάθεια κωδικοποίησης των δράσεων αυτών, των φαρμακευτικών ιδιοτήτων του κρόκου, θα επιχειρήσουμε στη σύντομη αυτή ανασκόπηση.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι ιδιότητες αυτές στις περισσότερες περιπτώσεις χρεώνονται στο σύνολο του κρόκου (κόκκινα στίγματα) (saffron). Σε μικρό αριθμό παρατηρήσεων χρησιμοποιήθηκε ένα μόνο παράγωγο και κυρίως οι κροκίνες, λόγω και της υδατοδιαλυτότητάς τους. Αυτό αποτελεί ίσως και μια από τις βασικές αιτίες που δυσχεραίνει τη διακρίβωση του μηχανισμού δράσης του κρόκου.
Οι πιο γνωστές και χαρακτηριστικές ιδιότητες του κρόκου είναι:
Ασκεί αντιοξειδωτική δράση (3)
Ασκεί αντιφλεγμονώδη δράση (4)
Ασκεί αγγειοδιασταλτική δράση (4)
Αναστέλλει τη συγκόλληση των αιμοπεταλίων (5)
Αναστέλλει την δράση της τοποϊσομεράσης (6)
Αναστέλλει την δράση της τυροσυνάσης (7)
Βελτιώνει την εγκεφαλική λειτουργία (8)
Κάθε μια από τις ιδιότητες αυτές χωριστά, ή και σε συνδυασμό, προσδιορίζει και τις διαπιστωμένες σε πειραματικά επίπεδο θεραπευτικές δράσεις του κρόκου.
Ως πιο ενδιαφέρουσα από τις βιολογικές ιδιότητες του κρόκου θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί η αντιοξειδωτική. Είναι γνωστό πόση σημασία αποδίδει σήμερα η ιατρική στο «οξειδωτικό stress» και γενικότερα στις ελεύθερες ρίζες. Σειρά από παθολογικές καταστάσεις συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την παρέμβαση, την συμμετοχή των ριζών αυτών. Γι’ αυτό είναι και μεγάλο το ενδιαφέρον για θα την αναστολή τους.
Η γνωστή και περισσότερο μελετημένη θεραπευτική δράση του κρόκου, που συνδέεται ενδεχομένως με την αντιοξειδωτική δράση του, είναι η αντικαρκινική. Οι σχετικές αναφορές είναι πράγματι πολλές τόσο σε κυτταρικο επίπεδο (9), όσο και σε πειραματικές νεοπλασίες (in vivo). Ασκίτης απο «σάρκωμα 180», ασκίτης από καρκίνο του Ehrlich, ασκίτης από λέμφωμα (6), αδενοκαρκίνωμα του εντέρου (10), κ.α. απαντούν στην χορήγηση του κρόκου ή κροκίνης.
Δικές μας παρατηρήσεις έδειξαν αναστολή της ενσωμάτωσης θυμιδίνης σε ανθρώπινες σειρές καρκινικών κυττάρων (11) παρουσία της σαφρανάλης. Εξάλλου τόσο το εκχύλισμα κρόκου όσο και τα παράγωγά του, κροκίνη και σαφρανάλη, αύξησαν σε σημαντικό βαθμό την επιβίωση επιμυών με λευχαιμία Ρ388 (12).
Για τη δράση αυτή του κρόκου προτείνονται και άλλες υποθέσεις όπως αναστολή της σύνθεσης του DNA και του RNA καθώς και αναστολή της δράσης της τοποϊσομεράσης (6). Από τους «Escribano et α1» προτείνεται η δοκιμή της κροκίνης στον ανθρώπινο καρκίνο λόγω και της μεγάλης υδατοδιαλυτοτητάς της.
Με έμφαση σημειώνεται η ευνοϊκή επίδραση των αντιοξειδωτικών και ιδιαίτερα των καροτενοειδών -στα οποία περιλαμβάνονται και οι κροκίνες- σε εκδηλώσεις από το δέρμα, που οφείλονται στην ηλιακή ακτινοβολία. Η σχετική βιβλιογραφία είναι πολύ ενδιαφέρουσα (14).
Η αντιοξειδωτική δράση του κρόκου ενδιαφέρει ενδεχομένως και τον καρδιακό μυ. Είναι γνωστό ότι το οξειδωτικό stress όπως παρατηρείται μετά από έμφραγμα, επαναιμάτωση, χορήγηση αδριαμυκίνης, οδηγεί μέσα από ειδικούς μηχανισμούς σε αύξηση της απάπτωσης των μυϊκών ινών. Την διαδικασία αυτή ανακάπτουν τα αντιοξειδωτικά.
Ευνοϊκή αναμένεται να είναι η επίδραση του κρόκου και στην θρομβοεμβολική νόσο, από την παρατηρηθείσα αναστολή της συγκόλλησης των αιμοπεταλίων αλλά και την αναφερόμενη αντιφλεγμονώδη δράση του. Η έρευνα της δράσης αυτής (που υπενθυμίζει αυτή της ασπιρίνης) θα πρέπει να επιβεβαιωθεί και σε παρατήρηση in vivo, είτε σε πειραματικό μοντέλο (όχι πολύ αξιόπιστο) είτε σε εθελοντές. Αξίζει όμως να σημειωθεί η αναφερόμενη μειωμένη συχνότητα εμφραγμάτων στην Valencia που αποδίδεται στην μεγάλη χρήση κρόκου στην περιοχή αυτή (15). Η παρατήρηση υπενθυμίζει την αντίστοιχη στην Γαλλία με την μέτρια κατανάλωση του κρασιού (γαλλικό παράδοξο).
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η κλινική εφαρμογή του κρόκου για την βελτίωση της μνήμης από Ιάπωνες ερευνητές (το σχετικό σκεύασμα κυκλοφορεί ήδη στην Ιαπωνία). Και μολονότι δεν υπάρχουν σχετικές αναφορές από παρατηρήσεις στον άνθρωπο, σε πειραματικό επίπεδο, σε ποντικούς η δράση αυτή αποδείχθηκε με βεβαιότητα (8). .
Μια ενδιαφέρουσα πρόταση αφορά την χορήγηση του κρόκου για την θεραπεία της ηλιακής οφθαλμοπάθειας, για την οποία δεν υπάρχει παραδεκτή θεραπεία. Σε πειραματικό μοντέλο που μιμείται τις βλάβες του οφθαλμού στον άνθρωπο τα αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά (16). Τέλος, θα αναφέρουμε την παρατηρηθείσα μείωση της αρτηριακής πίεσης σε ποντικούς μετά από χορήγηση κρόκου, πιθανότατα κατά τους συγγραφείς λόγω και της αντιοξειδωτικής δράσης αυτού. Η αναστολή της δράσης αυτής της τυρονάσης ενδιαφέρει την δερματολογία, αφού έχει ως αποτέλεσμα μείωση της μελανίνης και ενδεχομένως σχετική εφαρμογή στην κοσμητική (17).
Από τις παραπάνω βεβαιωμένες πειραματικές παρατηρήσεις προκύπτει άτι ο κρόκος θα μπορούσε να βρει κλινική εφαρμογή σε πολλές παθολογικές καταστάσεις. Ήδη όπως αναφέρθηκε χορηγείται για την βελτίωση της μνήμης σε δόσεις 120mg/24ωρο. Η δόση αυτή αντιστοιχεί στο περιεχόμενο του δείγματος του Συνεταιρισμού (125 mg). Θεωρούμε ότι στην δόση αυτή θα μπορούσε να φανεί ωφέλιμη η χορήγηση του στην «ηλιακή Οφθαλμοπάθεια» (όπως προτείνουν οι ειδικοί). Ενδεχομένως δε και στην μείωση της θρομβωτικής διάθεσης, λόγω της αντιαιμοπεταλικής, αντιφλεγμονώδους αλλά και αντιοξειδωτικής δράσης.
Η θεραπευτική χρήση του κρόκου στον καρκίνο, όπως προτείνεται στην βιβλιογραφία με βάση τα πειραματικά δεδομένα αποτελεί ειδικό πρόβλημα. Και μέχρι σήμερα δεν υπάρχει καμία σχετική αναφορά. Γι’ αυτό και η εφαρμογή του στις περιπτώσεις αυτές δεν συζητείται προς το παρόν. Τέλος, Θα πρέπει να αναφερθεί ότι ο κρόκος ο ήμερος (Crocus saltvus) θεωρείται ατοξικός (6)».
*** Οι αριθμοί αφορούν βιβλιογραφία.
Πηγή : Περιοδικό ΓΡΑΦΗΜΑ
