Παιδικά Εμβόλια τί πρέπει να γνωρίζουμε!Οδηγίες προς νέους και όχι μόνο γοννείς
Συγγραφέας Νίκος Βαράκης Γράφτηκε στις ,
Μέχρι σήμερα ίσως η μεγαλύτερη ανακάλυψη της Ιατρικής για την προστασία της ατομικής και δημόσιας υγείας, με οικονομικό κόστος ανεκτό από όλους, είναι τα εμβόλια.Με τα εμβόλια πετύχαμε την εκκρίζωση σοβαρότατων ασθενειών σε παγκόσμια κλίμακα ( όπως η ευλογιά από το 1977) ή σε τοπικό επίπεδο
( όπως η πολιομυελίτιδα στην Αμερική από το 1991), ενώ όπου οι εμβολιασμοί εφαρμόσθηκαν συστηματικά και σε υψηλά ποσοστά του πληθυσμού μειώθηκε δραματικά η συχνότητα εμφάνισης διφθερίτιδας, τετάνου,κοκκύτη,ιλαράς, παρωτίτιδας, ερυθράς ( συγγενούς και επίκτητης ), ηπατίτιδας Β κ.λ.π.
Ο απώτερος στόχος του εμβολιασμού είναι η εξάλειψη μιας αρρώστιας (λοίμωξης), ενώ ο άμεσος στόχος είναι η πρόληψή της, σε άτομα ή ομάδες ατόμων.
Για να πετύχουμε τους στόχους πρέπει όλοι μας να θέτουμε τον έγκαιρο εμβολιασμό σε υψηλή προτεραιότητα στην φροντίδα των βρεφών, των παιδιών, των εφήβων αλλά και των ενηλίκων.Οι μικροοργανισμοί που προκαλούν τα λοιμώδη νοσήματα αντιστέκονται και επιμένουν και άρα και οι δικές μας προσπάθειες πρέπει όχι μόνο να συνεχισθούν, αλλά και να ενταθούν.Το πρώτο πράγμα που μας έρχεται στο μυαλό, όταν μιλάμε για πρόληψη και παιδιά είναι τα εμβόλια. Σε αυτή την ενότητα θα βρείτε πληροφορίες σχετικά με τα εμβόλια και τις εφαρμογές τους.
Τι είναι τα εμβόλια;
Είναι ο ασφαλής τρόπος εκπαίδευσης του αμυντικού μας συστήματος, ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει καλύτερα, σοβαρές αρρώστιες που προκαλούνται από μικρόβια ή ιούς.
Τι είναι η ανοσοποίηση ;
Κάθε παιδί διαθέτει φυσική άμυνα εναντίον διαφόρων λοιμώξεων ( νοσημάτων που προκαλούνται από μικροοργανισμούς ). Έτσι όταν εισβάλει ένας ιός ή μικρόβιο ο οργανισμός του παιδιού αντιδρά και με διάφορους μηχανισμούς προσπαθεί να εξολοθρεύσει τον εισβολέα.
Ένας από τους πιο σημαντικούς αμυντικούς μηχανισμούς είναι η παραγωγή ειδικών ουσιών, των αντισωμάτων, που παράγονται στο ανοσολογικό σύστημα του παιδιού κατά την πρώτη επαφή με παθογόνο μικροοργανισμό και λέγεται ανοσοποίηση.
Οταν ξαναδεχθεί επίθεση από τον ίδιο μικροοργανισμό τα αντισώματα τον προστατεύουν.
Τι επιτυγχάνουμε με τα εμβόλια ;
Επιτυγχάνουμε την ανοσοποίηση του οργανισμού του παιδιού κεντρίζοντάς τον με ψεύτικο τρόπο (εμβόλια) να παραγάγει αντισώματα εναντίον συγκεκριμένων μικροοργανισμών (ιών ή μικροβίων ) έτσι ώστε όταν δεχθεί επίθεση από τους μικροοργανισμούς αυτούς να έχει τα όπλα να τους αντιμετωπίσει.Τα εμβόλια δηλαδή μιμούνται το λοιμογόνο παράγοντα ( το μικρόβιο του τέτανου,του κοκκύτη, της μηνιγγίτιδας κ.λ.π. ) σοβαρών λοιμώξεων κατά κανόνα με μικρούς ή χωρίς κανένα κίνδυνο για τον λήπτη.
Για ποιες αρρώστιες διαθέτουμε εμβόλια;
Σήμερα στη χώρα μας, κυκλοφορούν τα εμβόλια που προστατεύουν από τις παρακάτω αρρώστιες:
Διφθερίτιδα
Τέτανο
Κοκκύτη
Πολιομυελίτιδα
Αιμόφιλο Ινφλουέντζας (μηνιγγίτιδα, επιγλωττίτιδα, κυτταρίτιδα, κ.α.)
Πνευμονιόκοκκο (μηνιγγίτιδα, πνευμονία, μικροβιαιμία, ωτίτιδα κ.α.)
Μηνιγγιτιδόκοκκο (μηνιγγίτιδα, σηψαιμία)
Ιλαρά
Ερυθρά
Παρωτίτιδα
Ηπατίτιδα Β
Ηπατίτιδα Α
Ανεμευλογιά
Γρίππη
Φυματίωση
Ιό των ανθρώπινων κονδυλωμάτων (καρκίνο του τράχηλου της μήτρας)
Ρότα ιό (γαστρεντερίτιδα)
Πολλά από τα παραπάνω νοσήματα φαντάζουν μυθικά στα μάτια σχεδόν του συνόλου των νέων γονιών, αλλά και πολλών νέων παιδιάτρων, καθώς χάριν των εμβολίων, δεν έχουν δει άρρωστα παιδιά με διφθερίτιδα , πολιομυελίτιδα κλπ. Και όμως, λίγες μόλις δεκαετίες πριν, οι αρρώστιες αυτές αποτελούσαν κύριες αιτίες νοσηρότητας, θνησιμότητας και αναπηρίας στα παιδιά της χώρας μας. Υπάρχουν, ανάμεσα μας σήμερα, άνθρωποι κινητικά ανάπηροι από πολιομυελίτιδα ή κωφοί μετά από μηνιγγίτιδα από αιμόφιλο ή με πολλαπλές αναπηρίες μετά από συγγενή ερυθρά.
Γιατί πρέπει να συνεχίζουμε τους εμβολιασμούς αφού δεν υπάρχουν πια οι αρρώστιες;
Πραγματικά, πολλές αρρώστιες έχουν σχεδόν εξαφανιστεί από την Ελλάδα. Υπάρχουν όμως πολλές χώρες, όπου δεν γίνονται επαρκείς ή καθόλου εμβολιασμοί. Παράλληλα με το σημερινό ρυθμό και τις δυνατότητες ταξιδιών και διακίνησης πληθυσμών, είναι πολύ εύκολη η μεταφορά και μετάδοση μικροβίων και ιών.
Κάθε χώρα, βασισμένη στα επιδημιολογικά της δεδομένα και τις οδηγίες από τη Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, καταρτίζει το εμβολιαστικό της πρόγραμμα. Η Ευλογιά λόγω του συστηματικού εμβολιασμού έχει εκλείψει από τον πλανήτη και έτσι, έπαψε να υπάρχει ανάγκη εμβολιασμού. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας έχει θέσει ως επόμενο στόχο την εξάλειψη της πολιομυελίτιδας. Μέχρι όμως να πετύχουμε και αυτό το στόχο, καθώς και άλλους, πρέπει να συνεχιστεί ο συστηματικός εμβολιασμός των παιδιών μας.
Είναι ασφαλή τα εμβόλια;
Ναι! Ίσως είναι από τις ασφαλέστερες φαρμακευτικές ουσίες. Σχεδόν όλα, έχουν δοκιμαστεί όσο καμία άλλη αγωγή, σε δισεκατομμύρια ανθρώπους με καταγεγραμμένες τις παρενέργειες.
Έχουν ανεπιθύμητες ενέργειες-παρενέργειες τα εμβόλια;
Ναι. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν υπάρχουν εντελώς αθώα φάρμακα. Ακόμα και οι βιταμίνες μπορεί να έχουν παρενέργειες.
Όλα τα κυκλοφορούντα με άδεια του Ε.Ο.Φ. εμβόλια, είναι ασφαλή και αποτελεσματικά, αν και κανένα εμβόλιο δεν είναι απολύτως ασφαλές και αποτελεσματικό για όλους τους ανθρώπους. Ο στόχος της εξέλιξης των εμβολίων είναι να καταφέρουν το μεγαλύτερο βαθμό προστασίας με τις λιγότερες παρενέργειες.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, οι παρενέργειες μπορεί πράγματι να οφείλονται στο εμβόλιο ή τυχαία χρονικά να συνυπάρχουν με τον εμβολιασμό.
Ποιες είναι οι παρενέργειες των εμβολίων;
Συνήθως είναι ήπιες και παροδικές. Τοπικά στο σημείο της ένεσης, μπορεί να παρουσιαστεί πόνος, ερυθρότητα (κοκκίνισμα) και οίδημα (πρήξιμο).
Συστηματικά, δηλαδή γενικότερα, μπορεί να παρουσιασθεί πυρετός, ναυτία, κακουχία, πονοκέφαλος, εξάνθημα και πόνος στις αρθρώσεις.
Οι σοβαρές αντιδράσεις είναι πολύ σπάνιες, με σημαντικότερη την αλλεργική αντίδραση, που παρουσιάζεται αμέσως μετά τον εμβολιασμό (συνήθως στα πρώτα 15΄).
Τι μπορούμε να κάνουμε για τις παρενέργειες;
Σε περίπτωση τοπικού ερεθισμού στο σημείο της ένεσης τοποθετήστε για 15-20΄ κομπρέσες με αλουμινόνερο, καθώς και κρύα επιθέματα. Επίσης, αν μοιάζει το παιδί να πονά χορηγήστε παυσίπονο.
Σε περίπτωση πυρετού ή έντονης ανησυχίας μπορείτε να δώσετε αντιπυρετικό-παυσίπονο και πολλά υγρά.
Υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες τα παιδιά δεν πρέπει να εμβολιάζονται;
Ναι, όμως είναι ελάχιστες. Παλιότερα, όταν δεν ήμασταν εξοικειωμένοι με την τεχνολογία των εμβολίων, θέλαμε το παιδί (ή ακόμα και ο καιρός) να είναι σε άριστη κατάσταση. Με το παραμικρό κρύωμα ή ακόμα και με την μεγάλη ζέστη του καλοκαιριού, δεν εμβολιάζαμε τα παιδιά.
Σήμερα, μετά από τεράστια κλινική εμπειρία, έχουμε συγκεκριμένες περιπτώσεις, κατά τις οποίες αντενδείκνυται ο εμβολιασμός, και αυτές είναι:
Βαριά οξεία εμπύρετη λοίμωξη, με πυρετό >38οC
Σοβαρή αντίδραση μετά από προηγούμενη δόση του ίδιου εμβολίου
Γνωστή σοβαρή αλλεργία σε κάποιο από τα συστατικά του εμβολίου
Σοβαρή νευρολογική νόσο του παιδιού (όχι για όλα τα εμβόλια)
Σοβαρό πρόβλημα στην άμυνα του παιδιού –ανοσοανεπάρκεια- (όχι για όλα τα εμβόλια)
Εγκυμοσύνη (μόνο για τα εμβόλια με ζώντες εξασθενημένους ιούς –ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα και ανεμευλογιά)
Εάν τα συμπτώματα δεν υποχωρούν, πρέπει το παιδί να εκτιμηθεί από παιδίατρο.
Υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες το παιδί, ενώ δεν είναι καλά, μπορεί να εμβολιαστεί;
Ναι! Τα εμβόλια έχουν δοκιμαστεί σε διάφορες καταστάσεις. Διαπιστώσαμε λοιπόν, ότι τα σύγχρονα εμβόλια, είναι δραστικά και ακίνδυνα ακόμα και σε περιπτώσεις που ο εμβολιαζόμενος δεν είναι τελείως καλά.
Είναι ελάχιστες οι πραγματικές περιπτώσεις αντένδειξης εμβολιασμού.
Δεν υπάρχει κανένας πραγματικός ιατρικός λόγος για να μην εμβολιαστεί ένα παιδί με:
Ήπια λοίμωξη (πυρετό <38οC, βήχα, διάρροια κλπ)
Φάση ανάρρωσης από κάποια λοίμωξη ακόμα και αν συνεχίζει να παίρνει αντιβίωση
Κάποιον στην οικογένεια με σπασμούς ή το ίδιο το παιδί με ιστορικό πυρετικών σπασμών
Πρόσφατη επαφή με άρρωστο
Άσθμα ή αλλεργίες (μη σχετιζόμενες με τα περιεχόμενα των εμβολίων)
Προωρότητα
Έγκυο μητέρα
Υποθρεψία
Τι είναι τα πολυδύναμα εμβόλια;
Είναι πολλά εμβόλια μαζί, συνδυασμένα σε μία σύριγγα. Είναι εξίσου δραστικά με τα μεμονωμένα-μονοδύναμα, και δίνουν την ευκαιρία στο παιδίατρο να προστατέψει το παιδί από πολλούς μικροοργανισμούς με μόνο μια ένεση.
Μπορεί το παιδί να κάνει περισσότερα από ένα εμβόλιο την ίδια μέρα;
Ναι, όμως με διαφορετική ένεση και σε διαφορετικό σημείο
Πόσο χρονικό διάστημα πρέπει να μεσολαβήσει μεταξύ δύο διαφορετικών εμβολίων;
Δεν υπάρχει χρονικός περιορισμός, εκτός εάν έχουμε κάνει εμβόλιο με ζώντες εξασθενημένους ιούς ή μικρόβια (ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα, ανεμευλογιά ή φυματίωση), οπότε για άλλο εμβόλιο, πάλι με ζώντες εξασθενημένους μικροοργανισμούς, πρέπει να μεσολαβήσουν τουλάχιστον τέσσερις εβδομάδες!
Τι γίνεται αν καθυστερήσουμε μια δόση εμβολίου, χάνονται και οι προηγούμενες που έχουμε ήδη κάνει;
Όχι! Καμία δόση εμβολίου δεν πάει χαμένη, ούτε αρχίζουμε τον εμβολιασμό από την αρχή.
Πρέπει όμως να γνωρίζετε ότι, όταν δεν τηρείται το πρόγραμμα εμβολιασμού, το παιδί κατά το διάστημα της καθυστέρησης μιας δόσης, μπορεί να μην προστατεύεται από την αρρώστια για την οποία εμβολιάστηκε.
Πότε είναι η κατάλληλη ηλικία εμβολιασμού για κάθε εμβόλιο;
Ανά τακτά χρονικά διαστήματα συνεδριάζει στην χώρα μας μια Επιτροπή, αποτελούμενη από λοιμωξιολόγους και καθηγητές παιδιατρικής, η οποία ορίζει το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών. Λαμβάνουν υπόψη τις εμβολιαστικές πρακτικές παγκοσμίως, τις προσαρμόζουν στα ελληνικά επιδημιολογικά δεδομένα και μας συμβουλεύουν ανάλογα και με τα εμβόλια που έχουν κυκλοφορήσει στην χώρα μας.
Το πιο πρόσφατο πρόγραμμα εκδόθηκε το Φεβρουάριο του 2006 και το βλέπετε στην εικόνα. Αριστερά (γραμμές) αναγράφονται τα εμβόλια που έχουμε στην Ελλάδα (από την έκδοσή του έχουν κυκλοφορήσει, το εμβόλιο κατά του Ιού των ανθρώπινων Κονδυλωμάτων, και αυτό κατά του Ροταϊού), και στις πάνω (στήλες) η κατάλληλη ηλικία εμβολιασμού.
Τα παραπάνω έχουν συμβουλευτικό χαρακτήρα. Δεν επιβάλετε στους γονείς, ούτε στους παιδίατρους το ίδιο εμβολιαστικό πρόγραμμα για όλη την Ελλάδα. Ο έλληνας παιδίατρος, ανάλογα με την ενημέρωσή του, τις δυνατότητες και τις προτεραιότητες που βάζει για την ασφάλεια των παιδιών που παρακολουθεί, αποφασίζει το εμβολιαστικό πρόγραμμα που ακολουθεί στο ιατρείο του.
Προσπαθώντας να χρησιμοποιήσω την σύγχρονη τεχνολογία των πολυδύναμων εμβολίων, καθώς και να μείνω όσο πιο κοντά χρονολογικά στο Εθνικό Εμβολιαστικό Πρόγραμμα, σας προτείνω:
2μηνών: Διφθερίτιδα/ τέτανο/ κοκκύτη/ πολιομυελίτιδα/ αιμόφιλου ινφλουέντζας Β/ ηπατίτιδας Β/ (Ροταϊο)
3μηνών: Πνευμονιόκοκκο/ μηνιγγιτιδόκοκκο C
4μηνών: Διφθερίτιδα/ τέτανο/ κοκκύτη/ πολιομυελίτιδα/ αιμόφιλου ινφλουέντζας Β/ ηπατίτιδας Β/ (Ροταϊο)
5μηνών: Πνευμονιόκοκκο/ μηνιγγιτιδόκοκκο C
6μηνών: Διφθερίτιδα/ τέτανο/ κοκκύτη/ πολιομυελίτιδα/ αιμόφιλου ινφλουέντζας Β/ (Ροταϊο)
7μηνών: Πνευμονιόκοκκο
>12μηνών: Πνευμονιόκοκκο/ μηνιγγιτιδόκοκκο C
15μηνών: Ιλαρά/ ερυθρά/ παρωτίτιδα/ δοκιμασία Mantoux
18μηνών: Διφθερίτιδα/ τέτανο/ κοκκύτη/ πολιομυελίτιδα/ αιμόφιλου ινφλουέντζας Β/ ηπατίτιδας Β
24μηνών: Ανεμευλογιά/ ηπατίτιδα Α
30μηνών: Ηπατίτιδα Α
4 με 6 χρονών: Διφθερίτιδα/ τέτανο/ κοκκύτη/ πολιομυελίτιδα
4 με 6 χρονών(πριν το δημοτικό): Ιλαρά/ ερυθρά/ παρωτίτιδα
10-12 χρονών (και κάθε 10χρόνια): Διφθερίτιδα/ τέτανο/ κοκκύτη/ πολιομυελίτιδα (τύπου ενήλικα)
9-14 χρονών (τουλάχιστον τα κορίτσια): Ιό των ανθρώπινων κονδυλωμάτων
Τι άλλο πρέπει να γνωρίζω για τα εμβόλια;
1. Φυλάσσονται στο ψυγείο (+2ο με +8ο C) όχι στην κατάψυξη, στην αρχική τους συσκευασία (όχι στο φως) και μακριά από τα παιδιά.
2. Τα εμβόλια που κυκλοφορούν στην Ελλάδα, γίνονται ενδομυϊκά ή υποδόρια, εκτός από ένα που είναι πόσιμο (για τον Ροταϊό).
