Γνωρίστε το επάγγελμα του Ψυχολόγου – επιλέξετε σωστά τον ψυχολόγο σας
Συγγραφέας Βασίλειος Θεοδώρου Γράφτηκε στις ,
Η αντιμετώπιση των προβλημάτων της ζωής δεν είναι πάντα απλή υπόθεση, ακόμα και όταν έχουμε βοήθεια ή κατανόηση από το οικογενειακό ή το φιλικό περιβάλλον. Ιδιαίτερα δε όταν το ίδιο το περιβάλλον μας αποτελεί τμήμα του προβλήματος.
Αυτές τις δύσκολες στιγμές της ζωής μας, ίσως έχουμε ανάγκη από τη βοήθεια ενός ειδικού. Η διαπίστωση αυτή δεν είναι δείγμα αδυναμίας, αλλά επίγνωση της δυσκολίας μας και αφετηρία για την επίλυση του προβλήματος. Μην ξεχνάτε ότι η έλλειψη ενημέρωσης, ο φόβος, το στίγμα του ψυχολογικού προβλήματος και η παραπληροφόρηση συχνά εμποδίζουν ή δυσχεραίνουν την αποτελεσματική αναζήτηση λύσεων.
Ο πλέον κατάλληλος ειδικός για να σας ακούσει είναι ένας/μια Ψυχολόγος, αφού μέσα από τις πανεπιστημιακές σπουδές ψυχολογίας εκπαιδεύεται στην επιστημονική μελέτη της συμπεριφοράς και των ψυχικών λειτουργιών.
Ο Ψυχολόγος μπορεί να βοηθήσει στην επίλυση του προβλήματός σας και στην εκμάθηση δεξιοτήτων, ώστε να μπορέσετε να αντιμετωπίσετε επιτυχώς και πιθανές μελλοντικές δυσκολίες της ζωής. Δεν πρέπει να διστάζετε να ζητήσετε βοήθεια για κάτι που σας απασχολεί, έστω και αν είναι φαινομενικά ασήμαντο, όταν σας ενοχλεί και σας στερεί την ικανοποίηση και τη χαρά. Ο Ψυχολόγος είναι κατάλληλα εκπαιδευμένος για να σας ακούσει, να καταλάβει τα συναισθήματά σας, να κατανοήσει το πρόβλημά σας και να σχεδιάσει τη στρατηγική για την αντιμετώπισή του. Επειδή πρόκειται να δομήσετε μια πολύ προσωπική σχέση, πρέπει να έχετε ενεργητική συμμετοχή στην επιλογή του. Άλλωστε, είναι βασικό να αισθανθείτε άνετα μαζί του και να τον εμπιστευθείτε.
Στη συνέχεια αυτού του άρθρου θα αναφερθούμε διεξοδικά σε όσα πρέπει να γνωρίζει ένας ενημερωμένος πελάτης, πριν φτάσει στον/στην ψυχολόγο και πώς στη συνέχεια θα επιλέξει τον καταλληλότερο για να συνεργασθεί.
Γενικές πληροφορίες
Το επάγγελμα του Ψυχολόγου άπτεται της δημόσιας υγείας. Όπως συμβαίνει και για άλλα αντίστοιχα επιστημονικά επαγγέλματα δημοσίου ενδιαφέροντος π.χ. γιατρός, δικηγόρος, προστατεύεται από την ελληνική νομοθεσία με ειδική Άδεια Άσκησης Επαγγέλματος, η οποία εκδίδεται και αφαιρείται από τις κατά τόπους Νομαρχίες (την εκάστοτε Υπηρεσία Επαγγελμάτων Υγείας) και ισχύει για όλη την επικράτεια. Ο νόμος 991/79 μάλιστα ορίζει στο άρθρο 12 ότι: «Οποιοσδήποτε ασκεί το επάγγελμα τον Ψυχολόγου και με οποιονδήποτε τρόπο, ή χρησιμοποιεί τον τίτλο του Ψυχολόγου σε επαγγελματικές ή επιστημονικές δραστηριότητες, χωρίς την άδεια των διατάξεων αυτού του νόμου, τιμωρείται όπως ορίζει το άρθρο 458 του Ποινικού Κώδικα εκτός αν τιμωρείται βαρύτερα, από άλλη διάταξη».
Πολλοί ψυχολόγοι, ανάλογα με τις γνώσεις και την εξειδίκευσή τους, αναλαμβάνουν ιδιωτικά ή στα πλαίσια μια οργανωμένης δομής (π.χ. νοσοκομείο ή κέντρο), τη διάγνωση και θεραπεία των ψυχολογικών προβλημάτων. Πηγές αυτών μπορούν να είναι το στρες, το άγχος, η κατάθλιψη, τα προβλήματα στην εργασία, στις σχέσεις, στην οικογένεια, ο ψυχολογικός πόνος, η εργασιακή κόπωση, η κακοποίηση, το ψυχολογικό τραύμα, η χαμηλή αυτοεκτίμηση κ.α.
Τα επιστημονικά εργαλεία, που χρησιμοποιεί ο Ψυχολόγος, μετά από κατάλληλη εκπαίδευση είναι η ψυχοθεραπεία, η ψυχολογική συμβουλευτική, η ψυχολογική αξιολόγηση μέσω κλινικής συνέντευξης και οι ψυχοτεχνικές δοκιμασίες (τεστ).
Οι ψυχολόγοι που εργάζονται θεραπευτικά-κλινικά ακολουθούν, κατόπιν ειδικών σπουδών και εκπαίδευσης στην ψυχοθεραπεία, κάποια σχολή ή κατεύθυνση της επιστήμης τους π.χ. Ψυχοδυναμική, Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική, Συστημική ψυχοθεραπεία, κ.α. Από κάθε σχολή απορρέει ένα συγκεκριμένο μεθοδολογικό πλαίσιο, που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τα χαρακτηριστικά της θεραπευτικής διαδικασίας, δηλαδή το στυλ του ψυχολόγου, τον τρόπο που μιλά, που ακούει, το πόσο παρεμβαίνει στο πρόβλημα, αν ζητά από τον πελάτη να κάνει ασκήσεις εκτός συνεδρίας κ.α. Η άσκηση της ψυχοθεραπείας στη χώρα μας δεν είναι νομικά κατοχυρωμένη. Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό κριτήριο ο ψυχοθεραπευτής που θα σας αναλάβει να ασκεί ένα κατοχυρωμένο επάγγελμα (ψυχίατρος, ψυχολόγος κ.α.).
Επειδή δεν έχουν όλοι οι ψυχολόγοι ψυχοθεραπευτική-κλινική εκπαίδευση, θα πρέπει να βεβαιωθείτε (αν χρειάζεστε θεραπεία) ότι ο/η ψυχολόγος που θα σας αναλάβει διαθέτει ψυχοθεραπευτική εκπαίδευση. Στη χώρα μας μάλιστα, δεν ισχύουν ειδικότητες στο επάγγελμα του Ψυχολόγου, όπως στους Ιατρούς, και συνεπώς οι τίτλοι κλινικός, σχολικός κ.α. δεν έχουν νομική κατοχύρωση, παρότι υποδηλώνουν εξειδικευμένες ακαδημαϊκές γνώσεις. Επίσης πρέπει να γνωρίζετε ότι δεν υφίσταται ο όρος παιδοψυχολόγος, αντίθετα με την ειδικότητα παιδοψυχίατρος (που αποτελεί κατοχυρωμένη ειδικότητα για τους ιατρούς).
Τέλος ο Ψυχολόγος δεν είναι Ιατρός και δεν έχει δικαίωμα συνταγογράφησης φαρμάκων. Οφείλει όμως να γνωρίζει στοιχεία ψυχοφαρμακολογίας, ώστε να διασφαλίζεται η αποτελεσματική θεραπεία των πελατών του. Αν χρειασθείτε φάρμακα θα σας παραπέμψει σε ψυχίατρο και θα συνεργασθεί μαζί του στη λεγόμενη συνδυαστική θεραπεία (φάρμακα και ψυχοθεραπεία).
Συμπερασματικά
Ο Ψυχολόγος είναι κατάλληλα εκπαιδευμένος για να ακούσει και να κατανοεί τα προβλήματα – μην διστάζετε να τον επισκεφτείτε.
Ένας κατάλληλα εκπαιδευμένος ψυχολόγος μπορεί να διαγνώσει και να θεραπεύσει ψυχολογικά προβλήματα.
Πρέπει να διαθέτει άδεια άσκησης επαγγέλματος του Ψυχολόγου.
Κάθε σχολή ή κατεύθυνση έχει διαφορετική μεθοδολογία.
Ο Ψυχολόγος δεν γράφει φάρμακα.
Οργανώστε την αναζήτηση
Θα πρέπει λοιπόν μετά την απόφασή σας να ζητήσετε βοήθεια από ψυχολόγο, να κάνετε την έρευνά σας. Σε αυτό θα σας βοηθήσουν οι επαγγελματικοί τηλεφωνικοί κατάλογοι, το διαδίκτυο, οι συστάσεις ανθρώπων που εμπιστεύεστε, διάφορες αγγελίες ή διαφημίσεις ή και τυχαίοι παράγοντες. Όμως εκεί δεν τελειώνει η διαδικασία της επιλογής, αλλά αρχίζει! Όπως είστε υπεύθυνοι όταν αναζητάτε οποιαδήποτε άλλη υπηρεσία, έτσι θα πρέπει να είστε και στην αναζήτηση υπηρεσιών Ψυχολόγου.
Αρχικά φτιάξτε μια λίστα από ονόματα και τηλέφωνα όσων έχετε επιλέξει. Μπορείτε επίσης, πριν τηλεφωνήσετε, να έχετε καταγράψει τις ερωτήσεις σας σε ένα χαρτί, ώστε να είστε προετοιμασμένοι για την επικοινωνία μας. Με τον τρόπο αυτό δεν θα ξεχάσετε να ζητήσετε κάποιες πληροφορίες, ακόμα και αν είστε αγχωμένοι. Παράλληλα είναι βοηθητικό να έχετε καταλήξει σε μια πολύ σύντομη καταγραφή του προβλήματος που αντιμετωπίζετε (2-3 προτάσεις). Οι βασικές πληροφορίες που θα ζητήσετε πρέπει να είναι: η εκπαίδευση του/της ψυχολόγου, η Άδεια Άσκησης Επαγγέλματος, η σχολή που ακολουθεί, η εμπειρία, η διάρκεια και το κόστος της συνεδρίας, η διαθεσιμότητά του και η διεύθυνση του γραφείου.
Είναι καλό να είστε σύντομοι και να μην ζητάτε γνώμη ή συμβουλή τηλεφωνικά, γιατί δεν μπορεί και δεν πρέπει να σας δοθεί χωρίς να γίνει συνέντευξη και αξιολόγηση. Τέλος, ας είστε προετοιμασμένοι ότι μπορεί να μιλήσετε με κάποιον συνεργάτη του/της ψυχολόγου ή μια γραμματέα, οι οποίοι οφείλουν εξίσου να σας κατατοπίσουν.
Το κόστος των συναντήσεων είναι συνάρτηση πολλών παραμέτρων (εμπειρίας, σπουδών, αποτελεσματικότητας, πλήθους θεραπευμένων ή ακόμα και φήμης), τις οποίες πρέπει να συνυπολογίσετε – ισχύουν σε γενικές γραμμές αυτά που ισχύουν και στην ελεύθερη αγορά. Μην ξεχνάτε επίσης ότι το επάγγελμα του Ψυχολόγου προϋποθέτει συνεχή αναβάθμιση γνώσεων, συμμετοχή σε συνέδρια, σεμινάρια κ.α. που αυξάνουν την αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων. Επίσης λάβετε υπόψη ότι για κάθε συνεδρία ο Ψυχολόγος χρειάζεται ακόμα μια ώρα για να επεξεργασθεί τις πληροφορίες και να σχεδιάσει τη συνέχεια. Έρευνες πάνω στο κόστος της ψυχοθεραπείας (όταν είναι αποτελεσματική) έχουν δείξει ότι είναι φτηνή σε σχέση με τις συνολικές δαπάνες που θα σας κοστίσει το πρόβλημά σας.
Πηγαίνοντας στο πρώτο ραντεβού
Συνήθως στα πρώτα ραντεβού ο/η ψυχολόγος κάνει πολλές ερωτήσεις, προσπαθώντας να καταλάβει την παρούσα κατάσταση του πελάτη και να συμπληρώσει, κατά περίπτωση, ένα πλήρες ιστορικό του. Με αυτή τη διαδικασία διαμορφώνει εικόνα για το αν μπορεί να βοηθήσει τον συγκεκριμένο πελάτη και με ποια στρατηγική.
Φυσικά και ο πελάτης από την πλευρά του, αξιολογεί τον/την ψυχολόγο και αποφασίζει αν είναι ο κατάλληλος. Δεν θα πρέπει να διστάσετε να ρωτήσετε για την προσέγγιση και τις μεθόδους που χρησιμοποιεί, την εκπαίδευση, την εμπειρία του, την πορεία και τη διάρκεια της θεραπείας. Μια καλή θεραπευτική σχέση είναι προϋπόθεση για τη θετική πορεία της διαδικασίας. Έχετε λοιπόν το δικαίωμα να ζητήσετε να δείτε την άδεια άσκησης επαγγέλματος και τα πτυχία του ψυχολόγου σας (συνήθως είναι κρεμασμένα σε εμφανές σημείο στο γραφείο του). Όπως επίσης να τον ρωτήσετε για τις ειδικές του γνώσεις, την εκπαίδευσή του και κάθε άλλο επαγγελματικό στοιχείο που πιστεύετε ότι θα σας βοηθήσει να τον εμπιστευθείτε. Ρωτήστε επίσης αν έχει εμπειρία επάνω στο πρόβλημα που αντιμετωπίζετε, αν έχει αναλάβει παρόμοια περιστατικά στο παρελθόν και ποιο είναι το θεραπευτικό πλάνο (σχεδιασμός της θεραπευτικής διαδικασίας) που ακολουθεί. Τέλος, ζητήστε μια εκτίμηση για το πόσο θα διαρκέσει χρονικά η θεραπεία.
Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να βλάψετε την υγεία σας, την ποιότητα ζωής, την υπόληψη, την προσωπική ελευθερία και το μέλλον σας συμμετέχοντας σε θεραπεία με ένα ακατάλληλο άτομο, χωρίς Άδεια Άσκησης Επαγγέλματος και ειδίκευση στην ψυχοθεραπεία (ιδιαίτερη προσοχή σε άτομα που παρουσιάζονται μόνο ως ψυχοθεραπευτές ή σύμβουλοι ή με άλλες ιδιότητες χωρίς να είναι ψυχολόγοι, δεν είναι νόμιμοι!).
Η Συμβουλευτική και η Ψυχοθεραπεία μπορούν να βοηθήσουν στις περισσότερες δυσάρεστες καταστάσεις που δημιουργούνται από ψυχολογικά, συναισθηματικά, οικογενειακά, διαπροσωπικά και επαγγελματικά προβλήματα. Θα αποκομίσετε περισσότερα από τη θεραπευτική διαδικασία, αν αναζητήσετε πληροφορίες για την ακολουθούμενη θεραπεία, αν διαβάσετε για αυτή και έχετε έναν ενεργητικό ρόλο στην επιλογή του/της ψυχολόγου. Τα περισσότερα προβλήματα ζητούν έναν εύλογο χρόνο θεραπείας για να έχουν αποτελέσματα διαρκείας. Η αποτελεσματικότητα της θεραπευτικής διαδικασίας πρέπει να ελέγχεται από τον/την ψυχολόγο και να γίνεται αντικείμενο συζήτησης με τον θεραπευμένο. Πολλοί άνθρωποι συνεχίζουν τη θεραπεία, μετά την επίλυση του προβλήματός τους με στόχο την προσωπική ανάπτυξη, την υποστήριξη και την πρόληψη υποτροπών.
Ο Ψυχολόγος υποχρεούται από το Νόμο στην τήρηση απόρρητου, συνεπώς η επικοινωνία με τον πελάτη είναι απόλυτα εμπιστευτική και ασφαλής. Επίσης το αρχείο που τηρεί εμπίπτει στο νόμο προστασίας των προσωπικών δεδομένων (τα παραπάνω δεν ισχύουν αν ο ψυχολόγος δεν είναι νόμιμος, δηλαδή αν δεν διαθέτει την Άδεια Άσκηση Επαγγέλματος, όπως προαναφέραμε). Παράλληλα ακολουθεί κώδικα δεοντολογίας, ο οποίος καθορίζει τα θέματα ηθικής στην άσκηση του επαγγέλματος και διασφαλίζει την επαγγελματική συμπεριφορά και το σεβασμό προς τον πελάτη. Πολλοί/ές ψυχολόγοι συνάπτουν γραπτό θεραπευτικό συμβόλαιο – διαβάστε το προσεκτικά και συζητήστε τις απορίες ή τις ενστάσεις σας.
Αν μετά από τη πρώτη συνάντησή σας έχετε αμφιβολίες για την καταλληλότητα του/της ψυχολόγου, συζητήστε το μαζί του/της. Αν δεν σας καλύψει τότε δεν πρέπει να απογοητευθείτε και να σταματήσετε τη θεραπεία – μπορείτε απλά να αναζητήσετε κάποιον άλλο/η ψυχολόγο.
Συμπερασματικά
Οργανώστε την αναζήτησή σας και επιλέξτε με βάση συγκεκριμένα κριτήρια.
Ρωτείστε τον Ψυχολόγο για τα προσόντα του, ποια σχολή ακολουθεί και τι σημαίνει αυτό για τη θεραπεία.
Ζητείστε να δείτε την άδεια άσκησης επαγγέλματος του Ψυχολόγου.
Συνεργασθείτε ειλικρινά και βοηθείστε την αξιολόγηση.
Ενημερωθείτε για το απόρρητο.
Αν δεν μείνετε ικανοποιημένος/η αναζητήστε άλλο Ψυχολόγο που θα σας ταιριάζει καλύτερα και θα τον εμπιστευθείτε.
Αν θεωρείτε ότι πέσατε θύμα αντιδεοντολογικής ή αντιεπαγγελματικής συμπεριφοράς ενημερώστε τους αρμόδιους φορείς (επαγγελματικούς συλλόγους, επιστημονικές εταιρίες, διεύθυνση επαγγελμάτων υγείας υπουργείου υγείας κ.α.)