Σύνδρομο νυχτερινής υπερφαγίας
Συγγραφέας Ευφροσύνη Μήτσιου Γράφτηκε στις ,
1955. Ο Stunkard μιλά για πρώτη φορά για το σύνδρομο νυχτερινής υπερφαγίας ή αλλιώς NES (Night Eating Syndrome). Χαρακτηριστική συμπεριφορά των ατόμων (που ενδεχομένως αρκετοί να μην την αντιλαμβάνονται) είναι η μεγάλη κατανάλωση τροφής το βράδυ και όχι καφέ που μπορεί να παραπέμπει η αγγλική συντομογραφία (NES). Αποτελεί είτε διατροφική διαταραχή είτε συμπεριφορική απάντηση (σωσίβιο) σε περιόδους έντονου άγχους. Κατάθλιψη και χαμηλή αυτοεκτίμηση συμπληρώνουν την εικόνα του ατόμου που οδηγείται σε αυτή τη συμπεριφορά.
Επίσημα κριτήρια δεν υπάρχουν για να γίνει η διάγνωση για αυτό και παρατίθενται κάποια βασικά χαρακτηριστικά όπως:
- μειωμένη όρεξη για φαγητό το πρωί (αργεί πολύ να φάει πρωινό και έχει έντονες τύψεις για ό,τι έφαγε το προηγούμενο βράδυ)
- κατανάλωση μεγάλης ποσότητας φαγητού τις βραδινές ώρες
- ξύπνημα τη νύχτα αναζητώντας τροφή
- επεισόδια λήψης τροφής μέχρι και τις πρώτες πρωινές ώρες
- αϋπνία ή δυσκολία να παραμείνει σε φάση ύπνου (ξυπνούν κατά μέσο όσο 3-4 φορές το βράδυ σε αντίθεση με τα υπόλοιπα άτομα που σηκώνονται 1-2 φορές)
- βιώνει έντονη θλίψη, τύψεις, άγχος
- διαρκεί τουλάχιστον 2 μήνες αυτή η συμπεριφορά
Σαφώς και δεν είναι απαραίτητο το άτομο να εμφανίζει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που προαναφέρθηκαν. Σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί απλά να ξυπνά το βράδυ για να φάει ή να βάλει κάτι στο στόμα του και να ξανακοιμηθεί.
Πιο επιρρεπή φαίνεται να είναι τα παχύσαρκα άτομα και αυτά με διαταραχές ύπνου (αϋπνίες). Συγκεκριμένα σε μια έρευνα που δημοσιεύθηκε στο “Journal of the American Medical Association” το 1999 οι Stunkard και Birketvedt επεσήμαναν τον καταλυτικό ρόλο της νυχτερινής υπερφαγίας στην εμφάνιση της παχυσαρκίας. Όπως οι ίδιοι πρόσθεσαν η νυχτερινή υπερφαγία είναι αποτέλεσμα διαταραχής πρόσληψης τροφής, διάθεσης και ύπνου που ενδεχομένως αποτελούν και προδιαθεσικούς παράγοντες για την εκδήλωσή της. Στους προαναφερθέντες παράγοντες φαίνεται να συγκαταλέγεται η κληρονομικότητα (σε μεγάλο βαθμό), συγκεκριμένες ορμόνες (ανισορροπία αυτών), η έκφραση και διαχείριση συναισθημάτων (όπως θυμός), τα μακροχρόνια προγράμματα δίαιτας και η αρνητική εικόνα σώματος που πιθανόν πυροδοτούν την εκδήλωση αυτής της συμπεριφοράς.
Όσον αφορά τις ορμόνες και τη λειτουργία τους συγκεκριμένα, η κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος κ. Κική Γούτα επισημαίνει ότι «η σωστή κατανάλωση τροφής (ποσοτικά – χρονικά – ποιοτικά) βοηθάει στην αποφυγή της εμφάνισης του συνδρόμου της νυχτερινής υπερφαγίας. Αυτό συμβαίνει γιατί με την σταδιακή κατανάλωση μικρών ποσοτήτων τροφής σε τακτά χρονικά διαστήματα κατά την διάρκεια της ημέρας ρυθμίζεται η έκκριση των ορμονών μελατονίνη που είναι υπεύθυνη για τη ρύθμιση του ύπνου, κορτιζόλη για τη ρύθμιση του άγχους, λεπτίνη για τη ρύθμιση της όρεξης και γρελίνη ορμόνη υπεύθυνη για την πυροδότηση του αισθήματος της πείνας. Ο οργανισμός του ανθρώπου είναι ένα εργοστάσιο που όσο πιο σωστό προγραμματισμό κάνουμε τόσο πιο καλά θα διαχειριστεί την τροφή με αποτέλεσμα την καλύτερη διάσπαση και χρησιμοποίησή της.
Για τα περισσότερα άτομα το φαγητό έχει συνδεθεί με τη διάθεση και με συγκεκριμένα οφέλη που τους παρέχει. Για παράδειγμα τα αγχώδη άτομα που ξυπνούν τη νύχτα (λόγω σκέψεων) νιώθουν καλύτερα με την κατανάλωση φαγητού ή τα άτομα που έχουν δυσκολία να κοιμηθούν ή αϋπνία η νυχτερινή τροφή λειτουργεί ανακουφιστικά.
Η Διαιτολόγος – Διατροφολόγος κ. Κική Γούτα επιβεβαιώνει τη σύνδεση άγχους/διάθεσης με την κατανάλωση τροφίμων προσθέτοντας ότι «αυτές οι τροφές έχουν υψηλό ποσοστό υδατανθράκων πράγμα το οποίο επηρεάζει τα επίπεδα της σεροτονίνης, μίας ορμόνης που είναι απολύτως υπεύθυνη για την δημιουργία καλής διάθεσης. Η έλλειψη ή η περιορισμένη έκκριση της σεροτονίνης μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη και σε υπερφαγία».
Διαφοροποίηση με νευρογενή βουλιμία
Χαρακτηριστικό των ατόμων με νυχτερινή υπερφαγία είναι οι τύψεις και οι ενοχές για αυτή τη συμπεριφορά. Επίσης, η αδυναμία να σταματήσουν τα επεισόδια υπερφαγίας τα κάνει να ντρέπονται και να μη μιλάνε εύκολα για αυτά. Το σύνδρομο νυχτερινής υπερφαγίας είναι χρήσιμο να διαφοροποιηθεί από τη νευρογενή βουλιμία (που συχνά συγχέεται) καθώς τα άτομα στη νυχτερινή υπερφαγία τρώνε κυρίως το βράδυ μεγάλες ποσότητες φαγητού οι οποίες σε ποσότητα είναι λιγότερες από τις αντίστοιχες των βουλιμικών ατόμων και δεν οδηγούνται σε αντισταθμιστικές συμπεριφορές (όπως πρόκληση εμετού, χρήση καθαρτικών, υπερβολική άσκηση).
Τι μπορείς να κάνεις
¬ Αν ξυπνήσετε το βράδυ και η πρώτη σκέψη είναι το φαγητό που υπάρχει στο ψυγείο, στο φούρνο ή στο ντουλάπι προσπαθήστε αρχικά να μη σηκωθείς αμέσως από το κρεβάτι. Προσπάθησε στη συνέχεια να σκεφτείς κάτι διαφορετικό, να ξεγελάσεις το μυαλό σου ή να αλλάξεις πλευρό και να ξανακοιμηθείς.
¬ Η λαιμαργία ή η έντονη επιθυμία για φαγητό ακόμα και όταν είστε χορτάτοι ενδεχομένως κρύβει από πίσω μια άλλη ανάγκη που προσπαθεί να καλυφθεί μέσω του φαγητού – αναζητήστε τη για να σας βοηθήσει να διαχειριστείτε αυτή τη συμπεριφορά.
¬ Κρατήστε επίσης ένα ημερολόγιο καταγράφοντας σκέψεις και συναισθήματα. Ενδεχομένως αυτό σας βοηθήσει να βρείτε τι είναι αυτό που σας οδηγεί στη συμπεριφορά της νυχτερινής υπερφαγίας.
Από διατροφικής πλευράς η Διαιτολόγος – Διατροφολόγος κ. Κική Γούτα προτείνει «πολλά συχνά και μικρά γεύματα και προσοχή στους συνδυασμούς των τροφών».
Σε περίπτωση που αυτοί οι τρόποι βλέπετε να μη σας βοηθούν να περιορίσετε την έντονη επιθυμία σας για νυχτερινό φαγητό ίσως θα μπορούσε να είναι βοηθητική η επίσκεψη σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας που να ειδικεύεται σε διατροφικές διαταραχές. Η θεραπευτική αντιμετώπιση της νυχτερινής υπερφαγίας απαιτεί διεπιστημονική συνεργασία Διαιτολόγου, Ψυχολόγου, Ψυχιάτρου ή Ιατρού. Όσον αφορά την ψυχολογική παρέμβαση η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία φαίνεται αρκετά βοηθητική στην τροποποίηση των αρνητικών/δυσλειτουργικών σκέψεων/πεποιθήσεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών του ατόμου.
Ευχαριστώ θερμά για τη βοήθεια την κ. Κική Γούτα Διαιτολόγο – Διατροφολόγο, Μέλος Ινστιτούτου Διατροφικών Μελετών και Ερευνών, Μέλος Επιστημονικής ομάδας Διατροφή, Καθηγήτρια Διαιτολογίας
Βιβλιογραφία
Birketvedt, G.S., Florholmen, J., Sundsfjord, J., Οsterud, B., Dinges, D., Bilker, W., & Stunkard, A. (1999). Behavioral and Neuroendocrine Characteristics of the Night-Eating Syndrome. JAMA. 282, 657-663.
Stunkard, A.J., Berkowitz, R., Wadden, T., Tanrikut, C., Reiss, E., & Young, L. (1996). Binge eating disorder and the night-eating syndrome. Int J Obes, 20, 1-6.
