Η μάχη ενάντια στη χοληστερόλη
Συγγραφέας Βασίλειος Στούκας Γράφτηκε στις ,
Ποιος είναι ο διασημότερος εχθρός της καρδιάς, και πώς μπορούμε να τον κερδίσουμε?
Η στεφανιαία νόσος αποτελεί σήμερα τη συχνότερη αιτία θανάτου στον δυτικό κόσμο. Παρόλα αυτά, σε ορισμένες χώρες φαίνεται να μειώνεται η συχνότητά της.
Ένα σημαντικό μερίδιο ευθύνης σε αυτή την εξέλιξη φέρουν τα διάφορα οργανωμένα προγράμματα ενημέρωσης, προληπτικού ελέγχου και αντιμετώπισης ενός σημαντικού παράγοντα κινδύνου, της χοληστερόλης. Η ενημέρωση λοιπόν, αποδεδειγμένα, σώζει ζωές!
Τι κάνει η χοληστερόλη?
Όλοι πλέον γνωρίζουν ότι η χοληστερόλη αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης στεφανιαίας νόσου. Αυτό που ίσως είναι λιγότερο γνωστό είναι ότι χωρίς χοληστερόλη δεν υπάρχει ζωή, καθώς αποτελεί απαραίτητο δομικό στοιχείο των κυτταρικών μας μεμβρανών αλλά και πρόδρομη ουσία για τη σύνθεση πολλών ορμονών του ανθρώπου!
Το πρόβλημα δημιουργείται όταν τα επίπεδα της χοληστερόλης στο αίμα υπερβούν ορισμένα όρια. Τότε η χοληστερόλη αθροίζεται στα τοιχώματα των αγγείων και προκαλεί δομικές αλλαγές, με τελικό αποτέλεσμα τον σχηματισμό αθηρωματικής πλάκας και γενικότερα αθηρωματικής νόσου (αρτηριοσκλήρωση). Όταν τα αγγεία στα οποία «επιτίθεται» η χοληστερόλη είναι οι στεφανιαίες αρτηρίες που τροφοδοτούν το μυοκάρδιο με θρεπτικά συστατικά και οξυγόνο, αυτό έχει ως αποτέλεσμα το σταδιακό στένεμα του αυλού τους και την αποστέρηση της καρδιάς από οξυγόνο. Από ένα συγκεκριμένο σημείο και μετά, η καρδιά ασφυκτιά και αυτό εκδηλώνεται ως στηθάγχη (πόνος στο στήθος).
Παράλληλα, ευνοείται η ανάπτυξη θρομβώσεων (πήγματα αίματος), οι οποίες αν αποφράξουν πλήρως τον αυλό των στεφανιαίων αρτηριών θα προκαλέσουν έμφραγμα του μυοκαρδίου. Ανάλογες επιπτώσεις έχει η άθροιση χοληστερόλης και σε άλλα αγγεία, ανάλογα με την εντόπιση τους αλλά και ανάλογα με το ποιο όργανο ή μέρος του σώματος αυτά τροφοδοτούν (π.χ. αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, περιφερική αρτηριοπάθεια κτλ.).
Λιποπρωτεΐνες
Η χοληστερόλη ή χοληστερίνη, όπως συνηθίζεται να αποκαλείται, δεν κυκλοφορεί ελεύθερα στα αγγεία αλλά χρησιμοποιεί ως όχημα μεταφοράς της τις λιποπρωτεΐνες. Αυτές χαρακτηρίζονται ανάλογα με την περιεκτικότητά τους σε λίπη και πρωτεΐνες:
– VLDL – Λιποπρωτεΐνες πολύ χαμηλής πυκνότητας. Περιέχουν κυρίως τριγλυκερίδια, τα οποία έχουν επίσης συσχετιστεί με την ανάπτυξη στεφανιαίας νόσου.
– LDL – Λιποπρωτεΐνες χαμηλής πυκνότητας. Πρόκειται για τη λεγόμενη «κακή χοληστερίνη». Όσο υψηλότερα είναι τα επίπεδα της LDL, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος ανάπτυξης στεφανιαίας νόσου.
– HDL – Λιποπρωτεΐνες υψηλής πυκνότητας. Είναι η «καλή χοληστερίνη» γιατί απομακρύνει την περίσσεια χοληστερόλης από τα αγγεία και τη μεταφέρει στο ήπαρ ώστε να μεταβολιστεί. Υψηλά επίπεδα HDL ασκούν καρδιοπροστατευτική δράση, ενώ αντίθετα τα χαμηλά επίπεδα αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης αθηρωματικών πλακών.
Τι αυξάνει τη χοληστερόλη?
Τα επίπεδα της χοληστερόλης στο αίμα επηρεάζονται από διάφορους παράγοντες, μερικούς εκ των οποίων μπορούμε να ελέγξουμε ενώ άλλους όχι.
Παράγοντες που μπορούμε να ελέγξουμε είναι:
– Δίαιτα – Η κατανάλωση τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε χοληστερόλη (π.χ. αυγά) δεν αυξάνει τόσο τα επίπεδα της χοληστερόλης στο αίμα, όσο η κατανάλωση των κορεσμένων λιπαρών που περιέχονται κυρίως σε ζωικά προϊόντα (π.χ. κόκκινο κρέας, γαλακτοκομικά προϊόντα με πλήρη λιπαρά κτλ.).
– Παχυσαρκία – Μειώνει τα επίπεδα της HDL αυξάνει την LDL.
– Έλλειψη άσκησης – Επίσης μειώνει την HDL αυξάνει την LDL.
– Κάπνισμα – Μειώνει την HDL έως και κατά 15%.
– Διάφορα μεταβολικά σύνδρομα – διαβήτης, μεταβολικό σύνδρομο, υποθυρεοειδισμός και άλλα.
Παράγοντες τους οποίους δεν μπορούμε να τροποποιήσουμε είναι:
– Κληρονομικότητα – Ορισμένοι άνθρωποι έχουν γενετική προδιάθεση ώστε να παράγουν περισσότερη χοληστερόλη.
– Ηλικία – Με την πάροδο του χρόνου, αυξάνονται τα επίπεδα της χοληστερόλης στο αίμα.
– Φύλο – Οι άνδρες έχουν γενικά υψηλότερα επίπεδα χοληστερόλης από τις γυναίκες, αλλά η διαφορά αυτή εξισώνεται μετά την εμμηνόπαυση.
Πότε θεωρείται αυξημένη η χοληστερόλη?
Από κλινική άποψη, η αυξημένη χοληστερόλη αυτή καθ’ αυτή δεν δίνει συμπτώματα. Τα συμπτώματα θα προέλθουν από τις επιπλοκές της υπερχοληστερολαιμίας, όπως τα καρδιαγγειακά εμφράγματα, τα εγκεφαλικά επεισόδια ή οι περιφερικές αρτηριοπάθειες.
Γίνεται λοιπόν εύκολα αντιληπτό ότι η έγκαιρη διάγνωση είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Δεν υπάρχει καθολική συμφωνία ως προς την συχνότητα ελέγχου, αλλά ένας πρώτος προληπτικός έλεγχος στην ηλικία των 20 ετών θεωρείται απαραίτητος. Σε μεγαλύτερες ηλικίες συνιστάται έλεγχος ανά πενταετία, ενώ άτομα με αυξημένο κίνδυνο πρέπει να ελέγχονται συχνότερα.
Στον παρακάτω πίνακα αναγράφονται οι επιθυμητές τιμές για τα διάφορα λιπίδια του αίματος. Πρέπει να τονιστεί ότι δεν υπάρχουν «φυσιολογικές» τιμές με την κλασική έννοια του όρου, αλλά τιμές των οποίων η υπέρβαση αυξάνει κατακόρυφα τον κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίας νόσου, όπως έχουν καταδείξει πολύχρονες μελέτες.
Αξιολόγηση λιπιδίων αίματος.
Ολική Χοληστερόλη <200 mg/dl – Επιθυμητή
Ολική Χοληστερόλη 200-239 mg/dl – Οριακά υψηλή
Ολική Χοληστερόλη >240 mg/dl – Υψηλή
HDL <40 mg/dl – Παράγοντας κινδύνου
HDL 40-60 mg/dl – Ικανοποιητικά επίπεδα
HDL >60 mg/dl – Καρδιοπροστατευτική λειτουργία
Τριγλυκερίδια <200 mg/dl – Επιθυμητό
Τριγλυκερίδια >500 mg/dl – Κίνδυνος παγκρεατίτιδας
Σήμερα δεν εξετάζεται τόσο η ολική χοληστερόλη, αλλά οι αποφάσεις λαμβάνονται κατά κύριο λόγο με βάση την LDL. Η τελευταία αξιολογείται πάντοτε με βάση τις ιδιαιτερότητες του κάθε ανθρώπου. Με απλά λόγια, αν κάποιος κινδυνεύει περισσότερο ή έχει ήδη εμφανίσει στεφανιαία νόσο, οφείλουμε να είμαστε πιο απαιτητικοί ως προς τις τιμές της LDL, και βέβαια πιο επιθετικοί ως προς την θεραπεία, ώστε να αποτρέψουμε την εξέλιξη της νόσου και το απευκταίο.
Κύριοι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη στεφανιαίας νόσου είναι η ηλικία (άνδρες >45, γυναίκες >55), η κληρονομικότητα, η υπερχοληστερολαιμία, η χαμηλή HDL, ο σακχαρώδης διαβήτης, η αρτηριακή υπέρταση και το κάπνισμα.
Επιθυμητά επίπεδα LDL χοληστερίνης
Άτομα χωρίς στεφανιαία νόσο και με <2 προδιαθεσικούς παράγοντες κινδύνου – LDL <160 mg/dl
Άτομα χωρίς στεφανιαία νόσο και με >2 προδιαθεσικούς παράγοντες κινδύνου – LDL <130 mg/dl
Άτομα με στεφανιαία νόσο – LDL <100 mg/dl
Αντιμετώπιση της υπερχοληστερολαιμίας: Τι πρέπει να κάνουμε?
Όταν διαπιστωθούν υψηλότερες του επιθυμητού τιμές LDL, αρχικά προτείνεται να ακολουθήσει ο ασθενής υπολιπιδαιμική δίαιτα για 3 μήνες, οπότε και επαναλαμβάνεται η μέτρηση. Παράλληλα, εκτός των παραγόντων που επηρεάζουν την χοληστερίνη, γίνεται προσπάθεια τροποποίησης και των άλλων παραγόντων κινδύνου για στεφανιαία νόσο (ρύθμιση του διαβήτη και της υπέρτασης, διακοπή του καπνίσματος, απώλεια βάρους, άσκηση κλπ).
Αν δεν επιτευχθούν οι επιθυμητές τιμές, πρέπει να χορηγηθεί στο άτομο αντιλιπιδαιμική αγωγή. Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις, μπορεί να συστηθεί ευθύς εξαρχής. Σε κάθε περίπτωση, εξυπακούεται ότι η δίαιτα και η άσκηση πρέπει να συνεχίζονται.
Σήμερα χορηγούνται κατά κύριο λόγο στατίνες κατά της υπερχοληστερολαιμίας. Πρόκειται για εξαιρετικά αποτελεσματικά και ασφαλή φάρμακα που έχουν αποδείξει κατ’ επανάληψη σε μελέτες ότι προλαμβάνουν το έμφραγμα, τα εγκεφαλικά επεισόδια ενώ επίσης ελαττώνουν και τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ.
Συμπεράσματα.
Μπορεί να θεωρηθεί σπουδαίο επίτευγμα της ιατρικής ο εντοπισμός και η επιτυχής αντιμετώπιση ενός τόσο σαφώς απειλητικού κατά της υγείας μας παράγοντα. Αυτό όμως που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι ο έλεγχος της χοληστερίνης πριν αρχίσει να δημιουργεί προβλήματα. Αυτό επιτυγχάνεται με την υιοθέτηση υγιεινότερων συνηθειών διατροφής και συστηματικής άσκησης. Άλλωστε, η αθηρωματική νόσος είναι μια χρόνια διαδικασία που αρχίζει ήδη από τα πρώτα χρόνια της ζωής. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής συνιστά την κατανάλωση γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων με χαμηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, ήδη από την ηλικία των 5 ετών! Ας μη λησμονούμε λοιπόν, ότι τα πρότυπα διατροφής και οι συνήθειες που αποκτά ένα παιδί θα το ακολουθήσουν σε όλη του τη ζωή…
