Η συμβολή του ψυχοθεραπευτή στην αντιμετώπιση των ψυχολογικών προβλημάτων.
Συγγραφέας Νικήτας Καυκιός Γράφτηκε στις ,
Σε ποιόν μπορείς να πεις:
Κοίτα τη γυμνότητά μου, κοίτα εδώ τις πληγές,
την κρυφή οδύνη, την απογοήτευση, την αγωνία,
τον πόνο, την ανέκφραστη δυσαρέσκεια, το φόβο, τη μοναξιά.
Άκουσε με για μια μέρα, μια ώρα μόνο,
μονάχα για ένα λεπτό,
για να μην περάσω στον τρόμο της άγριας απομόνωσης.
Ω! Θεέ μου! Δεν υπάρχει κανείς να με ακούσει;
Seneca
(Ρωμαίος φιλόσοφος 65 μ.Χ.)
Τα ψυχολογικά προβλήματα ανατρέπουν επώδυνα την εσωτερική μας ισορροπία. Αισθήματα κατωτερότητας, ανασφάλεια, φοβίες, κατάθλιψη και έμμονες ιδέες επηρεάζουν αρνητικά την προσωπική μας πορεία. Οι σχέσεις μας τραυματίζονται από συχνές συγκρούσεις και δυσκολίες στην επικοινωνία. Γινόμαστε θύματα ανεξέλεγκτων ψυχικών δυνάμεων, που μας σπρώχνουν στην απογοήτευση, τη μοναξιά και την απελπισία. Νοιώθουμε αιχμάλωτοι, σ’ ένα φαύλο κύκλο, απ’ όπου είναι αδύνατο να ελευθερωθούμε.
Αν έχουμε διατηρήσει την ικανότητά μας να αναζητήσουμε μια σχέση υποστήριξης και αν είμαστε αρκετά υγιείς ώστε να υπερνικήσουμε τις αντιστάσεις, ίσως απευθυνθούμε σε κάποιο ψυχοθεραπευτή.
Ο ψυχοθεραπευτής θα μας ανοίξει το δρόμο προς τη ψυχική εναρμόνιση και θα μας προσφέρει ευκαιρίες για αυτο-βελτίωση. Είναι ο άνθρωπος που θα μας καταλάβει, θα μας αποδεχθεί και θα μας σεβαστεί έτσι όπως είμαστε, με όλες μας τις αδυναμίες. Δεν θα διαγνώσει απλά το πρόβλημά μας για να μας θεραπεύσει με συμβουλές ή φάρμακα. Θα μας βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε τη θεραπευτική δύναμη που υπάρχει μέσα μας και θα μας δείξει τον τρόπο για να την αξιοποιήσουμε. Θα συντονίσει το θεραπευτικό δυναμικό που ήδη διαθέτουμε.
Ο ψυχοθεραπευτής μεθοδεύει τη διαδικασία της προσωπικής μας αναμόρφωσης. Είναι ο παιδαγωγός της ελευθερίας, της αυτογνωσίας και της αυτοπραγμάτωσης. Μας βοηθά να αποδεσμευτούμε από νοητικές, συναισθηματικές και επικοινωνιακές παγίδες, ώστε να μπορέσουμε να ανακαλύψουμε τις σημαντικές και πολύτιμες πτυχές του εαυτού μας.
Είναι ο ερευνητής, ο οποίος θα ρίξει φως στις τραυματικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας και στις υποσυνείδητες λειτουργίες που διαταράσσουν την ενήλικη ζωή. Είναι ο εκπαιδευτής που θα μας βοηθήσει να αντικαταστήσουμε τα αρνητικά μοντέλα σκέψης και συμπεριφοράς, με νέα θετικά. Θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε τη φύση, τις προεκτάσεις και τις παρενέργειες των προβλημάτων, να αναζητήσουμε στόχους και δημιουργικές δραστηριότητες, να κάνουμε σχέδια και να πάρουμε αποφάσεις, να αναπτύξουμε την ικανότητά μας να ανοιγόμαστε, να επικοινωνούμε αυθεντικά, να παίρνουμε και να δίνουμε αγάπη, να δοκιμάσουμε νέους τρόπους αντιμετώπισης των αντίξοων καταστάσεων, να διευρύνουμε το φάσμα των δυνατοτήτων με τις οποίες ερχόμαστε σε επαφή με τον κόσμο.
Ακόμη και όταν δεν είναι δυνατόν να απαλλαγούμε από τα παθολογικά συμπτώματα που μας ενοχλούν, ο ψυχοθεραπευτής μπορεί να μας βοηθήσει να αλλάξουμε τη στάση με την οποία τα αντιμετωπίζουμε. Είναι δυνατόν να μάθουμε να συμβιώνουμε αρμονικά με το άγχος, το φόβο, την επιθετικότητα ή την ενοχή χωρίς να επιτρέπουμε σ’ αυτές τις αρνητικές εμπειρίες να μας αποδιοργανώνουν.
Η ψυχοθεραπεία δεν μας προσαρμόζει σε ένα εξιδανικευμένο πρότυπο ψυχικής υγείας, μας βοηθά να αναγνωρίζουμε και να αποδεχόμαστε τις αρνητικές όψεις της ύπαρξης μας, χωρίς να τραυματίζεται η αξιοπρέπεια και η αυτοεκτίμησή μας. Η υπεύθυνη και δημιουργική αντιμετώπιση των προβλημάτων αναπτύσσει την αυτογνωσία. Η οδύνη μεταρσιώνεται σε πηγή ψυχικής αναμόρφωσης. Η παθολογία ανάγεται σε παιδαγωγία.
Ο ψυχοθεραπευτής δεν θεραπεύει. Δεν έχει από μόνος του τη δυνατότητα να αλλάξει την εσωτερική μας πραγματικότητα. Δεν μπορεί να επέμβει δυναμικά και να μεταμορφώσει βίαια αυτό που είμαστε. Μόνο εμείς μπορούμε να αλλάξουμε τον εαυτό μας. Αυτός μπορεί μόνο να μας προσφέρει τον επικοινωνιακό χώρο και να μας υποδείξει τον κατάλληλο τρόπο.
Μεταφορικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι αν ο στόχος μου είναι να φθάσω στην Ιθάκη, ο θεραπευτής μου δείχνει στο χάρτη τη θέση του νησιού και μου εξηγεί αναλυτικά τη διαδρομή. Μου δίνει πληροφορίες για τις δυσκολίες που θα συναντήσω στο δρόμο. Μου δίνει τη δυνατότητα να επικοινωνώ μαζί του σε όλη τη διάρκεια της διαδρομής ώστε να μου δίνει καινούργια λεπτομερή στοιχεία για το δρόμο και να με ενισχύει μέχρι να πετύχω το στόχο μου. Το να φθάσω στην Ιθάκη είναι δική μου επιλογή και ευθύνη. Η επιτυχία οφείλεται στις δικές μου προσπάθειες. Αυτός είναι μόνο ο οδηγός, ο βοηθός ή ο σύμβουλος, τη διαδρομή τη διανύω εγώ ο ίδιος. Η επίτευξη του στόχου οφείλεται στις δικές μου προσπάθειες και δυνατότητες.
Ο ψυχοθεραπευτής συνοδεύει διακριτικά τη θεραπευτική μας πορεία. Γνωρίζει ότι τα αποτελέσματα δεν είναι στα χέρια του. Σέβεται τον προσωπικό μας ρυθμό και δε μας βιάζει να αλλάξουμε. Δεν καταδιώκει την αρνητικότητα που κατοικεί μέσα μας. Δέχεται τα ενοχλητικά μας συμπτώματα ως υποσυνείδητες, αμυντικές προσπάθειες για την επίτευξη ψυχικής ισορροπίας. Μας αποκαλύπτει εναλλακτικές, υπαρξιακές δυνατότητες για να ελευθερωθούμε από την εξάρτηση της προβληματικής σκέψης και συμπεριφοράς.
Ο θεραπευτής δεν υποβάλλει βίαια τη θεραπευτική αλλαγή. Δεν καθοδηγεί σύμφωνα με τις δικές του ιδέες και αντιλήψεις. Δεν απορρίπτει τις δικές μας πεποιθήσεις. Δεν καταδικάζει τα σφάλματα και τα ελαττώματά μας. Μας προσφέρει τον απαραίτητο χώρο για να κατανοήσουμε και να ερμηνεύσουμε από μόνοι μας τη φύση των προβληματάτων μας. Μας βοηθά να αποδεχτούμε ξεκάθαρα τις ανάγκες μας και να σεβασθούμε τις αδυναμίες μας ώστε να μπορέσουμε με συστηματικές προσπάθειες να τις αντιμετωπίσουμε. Προτρέπει την εξωτερίκευση όλων όσων κρύβονται μέσα μας. Τα λόγια του προέρχονται από αυτό που έχει ακούσει και θέλουν να προκαλέσουν ένα καινούργιο άκουσμα. Σέβεται χωρίς προϋποθέσεις το λόγο και τη σιωπή μας και μας βοηθά να αναγνωρίσουμε την αξία μας.
Η μέθοδος και η αγάπη
Πολλοί ψυχοθεραπευτές ακολουθούν κάποια ιδιαίτερη ψυχοθεραπευτική προσέγγιση όπως είναι η ψυχανάλυση, η γνωσιακή-συμπεριφοράς, η Gestalt, η συστημική, η μη-διευθυντική, η λογοθεραπεία, ή η υπερπροσωπική. Και κάθε σχολή προτείνει συγκεκριμένη θεραπευτική μεθοδολογία και τεχνικές όπως: ελεύθεροι συνειρμοί, ανάλυση ονείρων και συναισθηματικής μεταβίβασης, αλλαγή πεποιθήσεων, από-ευαισθητοποίηση, role–playing, κριτική αντανάκλαση, παράδοξη πρόθεση.
Πέρα και πάνω από τη μέθοδο ο ψυχοθεραπευτής με νοητική εγρήγορση και υπαρξιακή μετοχή (ενσυναίσθηση), προσπαθεί να καταλάβει την εσωτερική πραγματικότητα του θεραπευόμενου.
Όπως και κάθε άλλος άνθρωπος μέσα από τη μελέτη και την εμπειρία, έχει διαμορφώσει θεωρητικά ερμηνευτικά φίλτρα με τα οποία κατανοεί τους άλλους και τον εαυτό του. Ακόμη και όταν έχει ευρεία θεωρητική κατάρτιση και πολύχρονη πρακτική πείρα, η όραση του είναι αναπόφευκτα διαθλαστική και επιλεκτική. Βλέπει αυτό που τα μάτια του, του επιτρέπουν να δει, με τον τρόπο που του επιτρέπουν να δει.
Τις περισσότερες φορές ιδιαίτερα στις πρώτες συνεδρίες ο ψυχοθεραπευτής δεν έχει την πολυτέλεια να εξηγήσει στον θεραπευόμενο τις θεωρητικές του προϋποθέσεις, τα όρια και το βαθμό εγκυρότητας των μεθόδων που εφαρμόζει. Αν το κάνει, ελλοχεύει ο κίνδυνος η συνάντηση από θεραπευτική συνεδρία να εκτραπεί σε θεωρητικό διάλογο. Ο θεραπευόμενος ζητά βοήθεια και όχι εκμάθηση αρχών και μεθόδων.
Είναι καίρια ευθύνη του θεραπευτή, έχοντας συνειδητοποιήσει τη σχετικότητα και τα όρια των θεραπευτικών του παρεμβάσεων, να προσεγγίζει με άνευ όρων σεβασμό το πρόσωπο που έχει απέναντί του, χωρίς να μένει προσκολλημένος στα ερμηνευτικά και μεθοδολογικά σχήματα που κουβαλάει μέσα του.
Είναι απαραίτητο να παρεμβάλλει ένα προστατευτικό μαξιλάρι ανάμεσα στις θεωρητικές του πεποιθήσεις και την ψυχοθεραπευτική του πράξη. Να είναι συγκινησιακά και νοητικά αποδεσμευμένος από τα εννοιολογικά του περιεχόμενα, ώστε να μπορεί να συναντήσει απροκατάληπτα, την εσωτερική πραγματικότητα του άλλου. Να τηρεί μια στάση αδιάλειπτης εγρήγορσης και να είναι συντονισμένος αφ’ ενός με τα θεωρητικά του κλειδιά και αφ΄ ετέρου με το πιο άμεσα βιώματα που του προσφέρει η ζωντανή σχέση του με το θεραπευόμενο.
Η αφετηρία της γνώσης είναι ο θεραπευόμενος όχι η θεωρία. Ο θεραπευτής επιτρέπει τη λειτουργική παρέμβαση των γνωσιολογικών του σχημάτων, αλλά είναι έτοιμος κάθε φορά να τα εγκαταλείψει, χάριν της πραγματικότητας η οποία προβάλλεται από τον άλλο, στη ζωντανή διαπροσωπική σχέση εγώ-εσύ.
Το πρόσωπο του θεραπευόμενου είναι πάντοτε πιο σημαντικό από τις γνώσεις. Είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτό που μπορούμε να καταλάβουμε, και ίσως κάτι τελείως διαφορετικό από αυτό που οι αντιληπτικές μας δυνατότητες, μας επιτρέπουν να συλλάβουμε.
Το πρόσωπο γνωρίζεται μέσα στην Αγάπη. Ο θεραπευτικός ρόλος των θεωρητικών προϋποθέσεων είναι να δομήσουν, να διαρθρώσουν την αγάπη. Οι θεραπευτικές προοπτικές ανοίγουν με το κλειδί της αγάπης.
Η Αγάπη είναι το θεραπευτικό πλαίσιο. Το γόνιμο έδαφος πάνω στο οποίο τελεσιουργείται το μυστήριο της θεραπευτικής επικοινωνίας. Η ψυχοθεραπεία είναι πράξη ερωτική. Κοινωνίας προσώπων μέσα στην αγάπη.
Το κλίμα, το χαριτωμένο της αγάπης ανασταίνει τις λανθάνουσες θεραπευτικές δυνατότητες. Η Αγάπη είναι δύναμη. Η δύναμη που πυροδοτεί τα εσωτερικά αποθέματα θεραπευτικής ενέργειας. Η αγάπη καταλαβαίνει, η αγάπη γνωρίζει, η αγάπη αποκαλύπτει, η αγάπη θεραπεύει.Η αγάπη γεννά τον άνθρωπο, τον τρέφει, τον θεραπεύει και τον τελειοποιεί
