Οφθαλμολογικές πληροφορίες
Συγγραφέας iator Γράφτηκε στις ,
1. Τι είναι η ωχρά;
Η ωχρά είναι ένα κεντρικό σημείο στο εσωτερικό του οφθαλμού, περίπου 3χιλιοστά, που έχει πολύ μεγάλη αξία από λειτουργική άποψη γιατί είναι υπεύθυνη για την κεντρική μας όραση, δηλαδή την όραση των λεπτομερειών μιας εικόνας που κοιτάζουμε.
Με την κεντρική μας όραση, επομένως με την ωχρά μας, διακρίνουμε τα χαρακτηριστικά των αγαπημένων μας προσώπων, διαβάζουμε, βλέπουμε τηλεόραση.Η ωχρά λοιπόν δεν είναι πάθηση. Μπορεί όμως να προσβληθεί από πάρα πολλές παθήσεις που γενικά τις ονομάζουμε ωχροπάθειες αλλά διαφέρουν μεταξύ τους σε αιτιολογία, εξέλιξη, βαρύτητα και θεραπευτική αντιμετώπιση.
Η βλάβη οποιασδήποτε αιτιολογίας στην ωχρά προκαλεί ένα «θετικό σκότωμα», την αντίληψη δηλαδή μιας κηλίδας, ενός εμποδίου στο σημείο που προσπαθεί να εστιάσει ο ασθενής, όπως φαίνεται στην ακόλουθη εικόνα
2. Τι είναι η οπή ωχράς κηλίδας?
Ο αμφιβληστροειδής χιτώνας είναι το φωτοευαίσθητο στρώμα ιστού που βρίσκεται στο πίσω μέρος του ματιού. Μία ειδική περιοχή του αμφιβληστροειδούς, που ονομάζεται ωχρά κηλίδα, είναι υπεύθυνη για την καθαρή, λεπτομερή όραση.
Η ωχρά κηλίδα φυσιολογικά είναι επίπεδη στο πίσω μέρος του ματιού, όπως μια φωτογραφική πλάκα στο πίσω μέρος μιας φωτογραφικής μηχανής. Η οπή ωχράς κηλίδας είναι ένα μη φυσιολογικό άνοιγμά (τρύπα) που σχηματίζεται στο πίσω μέρος του ματιού στην περιοχή της ωχράς κηλίδας
3. Τι είναι η ηλικιακή εκφύλιση ωχράς?
Είναι μια πάθηση που απαντά κατά κανόνα στους ανθρώπους ηλικίας άνω των 65 ετών αποτελεί την πιο κοινή αιτία τύφλωσης , μετά την ηλικία των 50 ετών και η επίπτωσή της αυξάνει με την ηλικία. Υπολογίζεται ότι το 2% των ανθρώπων άνω των 65 ετών έχουν πολύ χαμηλή όραση σε έναν τουλάχιστον οφθαλμό εξαιτίας της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς. Η σοβαρότητά της κυμαίνεται από τις πιο ήπιες εως και τις σοβαρότερες με πλήρη απώλεια της κεντρικής όρασης, όπως φαίνεται για παράδειγμα στην παραπάτω φωτογραφία. Το παραπάνω σύμπτωμα έχει σαν αποτέλεσμα την οπτική αναπηρία του ασθενή, αφού είναι αδύνατη η ανάγνωση ή το οδήγημα. Ευτυχώς η ηλικιακή εκφύλιση ωχράς δεν προκαλεί ολική τύφλωση, αφού η περιφερική όραση παραμένει ανεπηρέαστη. Η πάθηση μπορεί να εμφανιστεί με δύο μορφές. Μια πιο ελαφρά που εξελίσσεται συνήθως αργά και ονομάζεται «ξηρά» και μια βαρύτερη που εξελίσσεται γρήγορα και ονομάζεται «υγρή». Η βασική διαφορά που χαρακτηρίζει την υγρή μορφή είναι η ανάπτυξη παθολογικών αγγείων, δηλαδή αγγείων που φυσιολογικά δεν υπάρχουν, στην περιοχή της ωχράς. Τα αγγεία αυτά προκαλούν οίδημα και αιμορραγίες με αποτέλεσμα τη καταστροφή (εκφύλιση) της ωχράς και συνεπώς τη μεγάλη μείωση, έως και απώλεια, της κεντρικής όρασης. Από τη στιγμή που θα εμφανιστεί η υγρή μορφή, η πάθηση εξελίσσεται ραγδαία και η εκφύλιση της ωχράς αναπτύσσεται συνήθως μέσα σε διάστημα 6-12 μηνών. Αντίθετα, η ξηρά μορφή επηρεάζει συνήθως την όραση αργά και βαθμιαία. Ένα άτομο που πάσχει από ξηρά ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς έχει συνήθως ικανοποιητική έως ανεκτή όραση για πολλά χρόνια.
4. Τι προκαλεί την ηλικιακή εκφύλιση ωχράς?
Φαίνεται ότι η πάθηση είναι πολυπαραγοντική και οφείλεται σε:
- Κληρονομική προδιάθεση (αυξημένος κίνδυνος σε άτομα με θετικό οικογενειεακό ιστορικό)
- Περιβαλλοντικούς παράγοντες (διατροφή, κάπνισμα και έκθεση στον ήλιο)
5. Συμπτώματα
- Απώλεια της κεντρικής όρασης. Αυτή μπορεί να είναι είτε σταδιακή είτε απότομη
- Δυσκολία στην ανάγνωση
- Παραμόρφωση της όρασης (οι ευθείες γραμμές γίνονται αντιληπτές σαν τεθλασμένες). Έτσι στα παρακάτω σχέδια, τα οποία χρησιμοποιούνται και για διαγνωστικούς σκοπούς (κάθε μάτι εξετάζεται χωριστά αφού προηγουμένως έχουμε κλείσει το άλλο μάτι), φαίνεται στα αριστερά το φυσιολογικό σχέδιο και στα δεξιά, το ίδιο σχέδιο, όπως το αντιλαμβάνεται ένας ασθενής με ηλικιακή εκφύλιση ωχράς (παραμόρφωση και αλλοίωση των κάθετων και οριζόντιων γραμμών)
6. Διάγνωση
Η διάγνωση της πάθησης γίνεται από εξειδικευμένο οφθαλμίατρο. Ωστόσο, αυτό που έχει πρωταρχική σημασία είναι το κατά πόσον ο ασθενής θα αντιληφθεί σύντομα ότι κάτι σοβαρό συμβαίνει στο μάτι του και επομένως αν θα προσέλθει χωρίς καθυστέρηση στον οφθαλμίατρό του. Τα βασικά ενοχλήματα που πρέπει να αξιολογήσουν οι ασθενείς είναι πρώτα πρώτα η μείωση της κεντρικής τους όρασης (“θολή όραση”) και δεύτερον οι “μεταμορφοψίες”, δηλαδή η παραμόρφωση του περιγράμματος των αντικειμένων (οι ευθείες γραμμές φαίνονται “σπασμένες”, τεθλασμένες, καμπυλωτές ή γενικότερα παραμορφωμένες). Αρκετά συχνά οι μεταμορφοψίες αποτελούν το μοναδικό ενόχλημα και παρατηρούνται σε ασθενείς που παρουσιάζουν πολύ καλή οπτική οξύτητα. Τα άτομα ηλικίας πάνω από 50 χρονών που ανήκουν στις επικίνδυνες ομάδες για την ανάπτυξη της υγρής μορφής, κυρίως όσοι πάσχουν από ξηρά μορφή ή μυωπία, πρέπει να συνηθίσουν να ελέγχουν κάθε μάτι τους ξεχωριστά ανά τακτά χρονικά διαστήματα (περίπου κάθε 15 μέρες) με μια ειδική δοκιμασία που θα τους συστήσει ο οφθαλμίατρός τους (πίνακας του Amsler), ώστε να εντοπίσουν τις μεταμορφοψίες όσο το δυνατόν συντομότερα.
7. Θεραπεία
Μέχρι πριν από λίγα χρόνια δεν υπήρχε αποτελεσματική θεραπεία για την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς. Οι ασθενείς αυτοί υποβάλλονταν πολλές φορές σε θεραπεία με θερμικό laser, το οποίο όμως δεν θεράπευε την βλάβη και προκαλούσε ίσως και μεγαλύτερη απώλεια κεντρικής όρασης μακροπρόθεσμα.
Πριν από μερικά χρόνια, η έλευση της φωτοδυναμικής θεραπείας (εφαρμογή ειδικού, μη θερμικού laser ταυτόχρονα με την ενδοφλέβια χορήγηση ενός ειδικού φαρμάκου) έφερε επανάσταση στην αντιμετώπιση της ασθένειας, αλλά δυστυχώς δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα σε όλες τις περιπτώσεις (σταθεροποίηση στο 50% και βελτίωση της όρασης μόλις στο 5%.
Η έρευνα συνεχίστηκε και προχώρησε σε καινούργια, πρωτοποριακά σκευάσματα, που επιτυγχάνουν σταθεροποίηση της όρασης σε ποσοστό περίπου 90% σε περιπτώσεις που επιδέχονται θεραπεία και βελτίωση της όρασης σε ποσοστό 30%. Τα φάρμακα αυτά κυκλοφορούν ήδη στην Ελλάδα και χορηγούνται από τα περισσότερα ταμεία. Ο μηχανισμός δράσης τους είναι αντιαγγειογενετικός. Προκαλούν αναστολή της παραγωγής αγγείων κάτω απο την ωχρά κηλίδα, αναστέλλοντας έναν αυξητικό παράγοντα (VEGF). Ο τρόπος χορήγησής του είναι τοπικός με ένεση μέσαή γύρω στο μάτι, ενώ φαίνεται ότι χρειάζονται επανάληψη μέχρι να σταθεροποιηθούν τα αποτελέσματα, τα οποία σύμφωνα με μεγάλες πολυκεντρικές μελέτες είναι ιδιαίτερα ικανοποιητικά
8. Διατροφή και ηλικιακή εκφύλιση ωχράς
Υπάρχουν διεθνείς μελέτες που έχουν καταδείξει συσχετισμό της ποιότητας της διατροφής και της ανάπτυξης ηλικιακής εκφύλισης ωχράς. Φάινεται ότι οι άνθρωποι που διατρέφονται κυρίως με φρούτα και λαχανικά έχουν μικρότερη πιθανότητα να αναπτύξουν ηλικιακή εκφύλιση ωχράς. Τα συμπληρώματα διατροφής βοηθούνε στην αποφυγή ή ελπίζουμε ότι μπορούν να αποτρέψουν την εξέλιξη της ήδη υπάρχουσας νόσου
Για τους ασθενείς με ήδη διαγνωσμένη ηλικιακή εκφύλιση ωχράς
- Εξετάστε καθημερινά κάθε σας μάτι χωριστά με το εξεταστικό χαρτί (με τα ειδικά τετραγωνάκια) που θα σας δώσει ο φθαλμίατρός σας. Η αντίληψη παραμορφωμένης εικόνας σημαίνει ότι πρέπει να εξεταστήτε από ειδικό οφθαλμίατρο επειγόντως
- Λήψη ειδικών συμπληρωμάτων διατροφής με λουτείνη, ψευδάργυρο, άλλα ιχνοστοιχεία, τα οποία φαίνεται να αποτρέπουν την εξέλιξη της νόσου
- Διατροφή κυρίως με φρούτα και πράσινα λαχανικά
- Χρήση γυαλιών ηλίου, για αποφυγή της υπεριώδους ακτινοβολίας, η οποία και έχει ενοχοποιηθεί στην εξέλιξη της νόσου
- Διακοπή καπνίσματος, καθώς φαίνεται ότι αυτό επιδρά αρνητικά στην καλή αιματική κυκλοφορία του οφθαλμού
