Διαταραχή μυοσπασμάτων ή πιο απλά… τικ
Συγγραφέας Μαριάνθη Σπουργίτη Γράφτηκε στις ,
Τα τικ είναι ξαφνικές στερεοτυπικές κινήσεις ή φωνητικές αντιδράσεις, οι οποίες επαναλαμβάνονται από το άτομο παρά την θέληση του και χωρίς κάποιο λειτουργικό σκοπό. Χαρακτηρίζονται από μεγάλη ποικιλομορφία στην εμφάνισή τους, μπορεί να είναι παροδικά ή χρόνια και να εκδηλώνονται με μεγαλύτερη ή μικρότερη συχνότητα και ένταση. Συνώνυμος όρος του τικ θεωρούνται τα μυοσπάσματα (σπασμοί των μυών). Στις διαταραχές, λοιπόν, των μυοσπασμάτων, στο ένα άκρο υπάρχουν τα μεμονωμένα τικ, τα οποία συνήθως σχετίζονται με κάποιο βίωμα άγχους και στο άλλο άκρο βρίσκονται ένα σύνολο από τικ, τα οποία αποτελούν σύμπτωμα μιας νευρολογικής διαταραχής, της λεγόμενης Gilles de la Tourette (διαταραχή Tourette).
Τα μυοσπάσματα δεν ακολουθούν κάποιο ρυθμό και διαρκούν πολύ λίγο (περίπου 1 δευτερόλεπτο), αλλά όταν συμβαίνουν στην διάρκεια κρίσεων μπορεί να ξεπεράσουν τα 100 ανά λεπτό. Η έντασή τους, συνήθως, μειώνεται κατά την διάρκεια του ύπνου, την χαλάρωση και την απασχόληση με κάποια δραστηριότητα, ενώ εντείνεται σε στιγμές κούρασης και άγχους. Ο αριθμός, το είδος, η εναλλαγή, η συχνότητα και η ένταση των τικ μπορεί να διαφοροποιούνται ακόμη και στο ίδιο το άτομο με το πέρασμα του χρόνου. Η εκδήλωσή τους χαρακτηρίζεται από διαστήματα ύφεσης που μπορεί να διαρκούν από μερικές βδομάδες μέχρι κάποιους μήνες.
Παραδείγματα των διαφόρων τικ περιλαμβάνουν:
- Απλά κινητικά: ανοιγοκλείσιμο των ματιών, τίναγμα κεφαλιού, ανασήκωμα του ώμου ή μορφασμοί προσώπου.
- Απλά φωνητικά: καθάρισμα του λαιμού, ρούφηγμα της μύτης ή κραυγές.
- Πολύπλοκα κινητικά: Πήδημα, άγγισμα προσώπου ή πράγματος, στριφογύρισμα γύρω από τον εαυτό ή αυτοτραυματικές πράξεις.
- Πολύπλοκα φωνητικά: άσχετες λέξεις, κοπρολαλία (δηλαδή, κοινωνικά μη αποδεκτές λέξεις), ηχολαλία (δηλαδή, επανάληψη μιας λέξης ή ήχου που μόλις ειπώθηκε) ή παλιλαλία (δηλαδή, επανάληψη της τελευταίας λέξης που το ίδιο το άτομο είπε).
Τα τικ που εμφανίζονται πιο συχνά στα παιδιά και στους ενήλικες είναι τα απλά κινητικά. Αν και τα παιδιά υποστηρίζουν πως τα τικ εμφανίζονται εντελώς ξαφνικά, οι έφηβοι και οι ενήλικες αναφέρουν έντονες σωματικές ενοχλήσεις σε συγκεκριμένα μέρη του σώματός τους (ώμους, χέρια, στομάχι ή φάρυγγας), πριν την εμφάνιση των τικ.
Σύμφωνα με το DSM-IV, υπάρχουν τρεις βασικές διαταραχές μυοσπασμάτων: η χρόνια διαταραχή κινητικών ή φωνητικών μυοσπασμάτων (τικ), η παροδική διαταραχή μυοσπασμάτων (τικ) και η διαταραχή Tourette.
Για να δοθεί η διάγνωση της χρόνιας διαταραχής κινητικών η φωνητικών μυοσπασμάτων θα πρέπει να υπάρχουν απλά ή πολλαπλά κινητικά ή φωνητικά τικ, αλλά όχι και τα δύο μαζί, για τουλάχιστον έναν χρόνο κατά την διάρκεια του οποίου να μην υπήρξε ποτέ περίοδος ελεύθερη από τικ μεγαλύτερη των 3 συνεχόμενων μηνών.
Στην περίπτωση της παροδικής διαταραχής μυοσπασμάτων, απλά ή πολλαπλά κινητικά και/ή φωνητικά τικ εμφανίζονται πολλές φορές την ημέρα, σχεδόν καθημερινά για τουλάχιστον 4 εβδομάδες, αλλά όχι περισσότερο από 12 συνεχόμενους μήνες.
Τέλος, για να τεθεί η διάγνωση της διαταραχής Tourette, απαιτείται η παρουσία πολλαπλών κινητικών τικ και ενός ή περισσότερών φωνητικών. Τα τικ εμφανίζονται πολλές φορές την ημέρα (συνήθως σε κρίσεις), σχεδόν καθημερινά στην διάρκεια μιας περιόδου μεγαλύτερης από ένα χρόνο, ενώ σε αυτή την διάρκεια δεν υπήρξε περίοδος ελεύθερη από τικ μεγαλύτερη από 3 συνεχόμενους μήνες.
Σε όλες τις περιπτώσεις, πάντως, τα τικ θα πρέπει να έχουν εμφανιστεί για πρώτη φορά πριν τα 18 έτη και να προκαλούν σημαντική έκπτωση της λειτουργικότητας του ατόμου.
Όσον αφορά την αιτιολογία, τα περισσότερα τικ αποτελούν την εξωτερική εκδήλωση του άγχους που βιώνει ένα άτομο, κάτω από κάποιες πιεστικές περιβαλλοντικές συνθήκες. Αυτά τα τικ είναι παροδικά και δεν χρήζουν άμεσης ανάγκης για παρέμβαση. Αντίθετα, η διαταραχή Tourette θεωρείται μια διαταραχή με οργανική αιτιολογία. Η ακριβής, όμως, αιτία παραμένει ακόμη άγνωστη. Από τις μελέτες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα δεν αποδεικνύεται η ύπαρξη κάποιας συγκεκριμένης εγκεφαλικής βλάβης. Τα περισσότερα παιδιά με σύνδρομο Tourette έχουν φυσιολογική νοημοσύνη και φυσιολογική ανατομία εγκεφάλου. Πιθανόν, λοιπόν, το πρόβλημα να οφείλεται σε κάποια δυσλειτουργία των νευροδιαβιβαστών (όπως της σεροτονίνης ή της ντοπαμίνης).
Τα παιδιά με διαταραχή Tourette είναι πολύ πιθανόν να εμφανίσουν παράλληλα διαταραχή ελλειμματικής προσοχής – υπερκινητικότητας, μαθησιακές δυσκολίες, διαταραχές άγχους, διαταραχές ύπνου (όπως υπνοβασία, εφιάλτες κ.τ.λ.), χαμηλή αυτοεκτίμηση, ενοχές για τη εκδήλωση των τικ και δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις με την οικογένεια και τους φίλους
Η συχνότητα εμφάνισης των τικ υπολογίζεται στις 3-6 περιπτώσεις στις 10.000, με αναλογία 9:1 εις βάρος των αγοριών. Μάλιστα, έρευνες έχουν δείξει πως οι ηλικίες 7-11 είναι οι πιο ευάλωτες για την εκδήλωση αυτών των διαταραχών.
Τα άτομα με διαταραχή Tourette έχουν μια φυσιολογική ζωή. Υπάρχει μια περίοδος όπου τα συμπτώματα κορυφώνονται (γύρω στα 10-15 έτη), αλλά περίπου στο ένα τρίτο των περιπτώσεων τα τικ υποχωρούν πλήρως με την ενηλικίωση, αν και μερικές φορές επανέρχονται και αργότερα. Οι παράγοντες που συμβάλλουν στην μετέπειτα εξέλιξη της διαταραχής είναι η βαρύτητα των συμπτωμάτων, η λειτουργικότητα του ατόμου πριν την εμφάνιση των συμπτωμάτων, η σχέση του με την οικογένειά του και το πόσο άμεσα χρησιμοποιήθηκε κάποια θεραπεία.
Σχετικά, τέλος, με την θεραπεία, στην περίπτωση των τικ που οφείλονται σε ψυχογενή αίτια (άγχος) προτείνεται μια ψυχοθεραπευτική παρέμβαση η οποία δεν θα εστιάζει στα ίδια τα τικ, αλλά στο να βοηθήσει τα άτομα να αποκτήσουν μια πιο θετική εικόνα για τον εαυτό τους, να βρουν τρόπους να αντιμετωπίζουν πιο αποτελεσματικά το άγχος τους και να αναπτύξουν θετικές διαπροσωπικές σχέσεις. Αντίθετα, στην περίπτωση της διαταραχής Tourette προτείνεται ο συνδυασμός φαρμακοθεραπείας (που στοχεύει στην μείωση των τικ) με ψυχοθεραπεία.
