ΙΑΤΩΡ "ο γιατρός,θεραπευτής" Έλλειψη Βιταμίνης Β12 και Φολικού οξέος

Έλλειψη Βιταμίνης Β12 και Φολικού οξέος

Συγγραφέας iator Γράφτηκε στις 14 Νοεμβρίου 2013,

Τι είναι η έλλειψη βιταμίνης Β12 και φολικού οξέος;
Η βιταμίνη Β12 και το φολικό οξύ είναι βιταμίνες του συμπλέγματος Β, οι οποίες είναι απαραίτητες για το φυσιολογικό σχηματισμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων, την επισκευή ιστών και κυττάρων και τη σύνθεση του DNA.

Οι νόσοι που χαρακτηρίζονται ως ανεπάρκεια της Β12 και/ή του φυλλικού οξέος οφείλονται στη χρόνια έλλειψη της μιας ή και των δύο αυτών βιταμινών.

Δεδομένου ότι το σώμα αποθηκεύει στο ήπαρ επαρκή ποσότητα βιταμίνης Β12 για 3-6 χρόνια και αντίστοιχα επαρκή ποσότητα επί 3 μήνες για το φολικό, τα συμπτώματα που συνδέονται με την έλλειψή τους εκδηλώνονται στους ενήλικες μετά από μήνες ή χρόνια. Στα βρέφη και τα παιδιά η έλλειψη τους εμφανίζεται ταχύτερα διότι δεν έχουν ακόμη δημιουργηθεί επαρκή αποθέματα.

Με την πάροδο του χρόνου, η έλλειψη είτε της βιταμίνης Β12 είτε του φολικού οξέος μπορεί να οδηγήσει σε μακροκυτταρική αναιμία, μια παθολογική κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από την παραγωγή λιγότερων αλλά μεγαλύτερων ερυθρών αιμοσφαιρίων και την μείωση της μεταφοράς οξυγόνου. Λόγω της αναιμίας, οι πάσχοντες μπορεί να εμφανίσουν αδυναμία, ζαλάδα και δύσπνοια.

Η έλλειψη της βιταμίνης Β12 μπορεί να προκαλέσει νευροπάθεια ποικίλου βαθμού ή βλάβη στα νεύρα η οποία μπορεί να προκαλέσει μυρμήγκιασμα και μούδιασμα στα χέρια και στα πόδια. Σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να εμφανιστούν ψυχικές μεταβολές που κυμαίνονται από σύγχυση μέχρι και ευερεθιστικότητα έως άνοια.

Οι έγκυες γυναίκες χρειάζεται να αυξήσουν την ποσότητα του φολικού οξέος για τη σωστή ανάπτυξη του εμβρύου τους. Λόγω της επιπλέον πίεσης από την ραγδαία ανάπτυξη κυττάρων στο έμβρυο, απαιτείται να αυξηθεί η ποσότητα του φολικού οξέος. Εάν μια γυναίκα εμφανίσει έλλειψη φολικού οξέος πριν την εγκυμοσύνη αυτή θα ενταθεί κατά τη διάρκεια της κύησης και αν δεν γίνει θεραπεία ίσως να οδηγήσει σε πρόωρο τοκετό και το έμβρυο να εμφανίσει ανωμαλίες στο νευρικό σωλήνα όπως η δισχιδής ράχη.

Ο αριθμός των κρουσμάτων βλαβών του νευρικού σωλήνα μειώθηκε κατά 36% στις Η.Π.Α από τότε που ξεκίνησε η χορήγηση συμπληρωμάτων φολικού οξέος κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης. Το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι ένα ακόμη νευρολογικό σύμπτωμα που σχετίζεται με τη μείωση του φυλλικού οξέος.

Τα συμπτώματα
Τα συμπτώματα που συνδέονται με την έλλειψη της βιταμίνης Β12 και του φολικού οξέος είναι ανεπαίσθητα και αόριστα.
Σχετίζονται με την επακόλουθη μακροκυτταρική αναιμία, τις νευρολογικές επιπλοκές και τις γαστρεντερικές αλλοιώσεις. Στους ανθρώπους με πρώιμη ανεπάρκεια η διάγνωση μπορεί να γίνει πριν ακόμα οι ίδιοι αντιληφθούν τα συμπτώματα.
Άλλοι πάσχοντες μπορεί να εμφανίσουν μία ποικιλία από ήπια έως σοβαρά συμπτώματα τα οποία περιλαμβάνουν:

Διάρροια
Ζαλάδα
Κόπωση, αδυναμία
Απώλεια της όρεξης
Δυσαπορρόφηση
Ωχρότητα
Ταχυκαρδία
Δύσπνοια
Γλωσσίτιδα και στοματίτιδα
Μυρμήγκιασμα, μούδιασμα, και/ή κάψιμο στα χέρια και στα πόδια (με τη Β12)
Σύγχυση
Παράνοια

Αίτια
Υπάρχουν διάφορες αιτίες της έλλειψης βιταμίνης Β12 και/ή του φολικού οξέος. Μεταξύ αυτών είναι:

Ανεπαρκή πρόσληψη από την τροφή
Η βιταμίνη Β12 βρίσκεται σε ζωικά προϊόντα όπως το κόκκινο κρέας, το ψάρι, τα πουλερικά, το γάλα και τα αυγά. Το φολικό οξύ (επίσης γνωστό ως φυλλικό οξύ) βρίσκεται στα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, στα εσπεριδοειδή, στα ξερά φασόλια, στη μαγιά και στα εμπλουτισμένα δημητριακά.

Το ανθρώπινο σώμα αποθηκεύει στο ήπαρ επαρκή ποσότητα βιταμίνης Β12 για πολλά χρόνια. Δεδομένου ότι είναι εύκολα διαθέσιμη στη τροφή, η διατροφική έλλειψη αυτής της βιταμίνης είναι εξαιρετικά σπάνια στις Η.Π.Α. Μερικές φορές παρατηρείται σε γενικό υποσιτισμό, στους χορτοφάγους (άτομα που δεν καταναλώνουν καθόλου ζωικά προϊόντα όπως γάλα και αυγά) και στα βρέφη των χορτοφάγων που θηλάζουν. Οι ελλείψεις στα παιδιά και τα βρέφη εμφανίζονται αρκετά γρήγορα διότι δεν έχουν τα αποθέματα που συναντώνται στους ενήλικους.

Η έλλειψη φολικού οξέος ήταν παλαιότερα συχνό φαινόμενο στις ΗΠΑ, αλλά το 1997 η Αμερικανική Κυβέρνηση έδωσε εντολή να εμπλουτιστούν με φυλλικό οξύ τα δημητριακά, το ψωμί και άλλα προϊόντα δημητριακών. Έπειτα από αυτό, ο αριθμός των γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία με μειωμένα επίπεδα φολικού οξέος μειώθηκε από το 21% σε λιγότερο από 1%. Επειδή το φυλλικό οξύ αποθηκεύεται στους ιστούς σε μικρότερες ποσότητες από την βιταμίνη Β12, πρέπει να καταναλώνεται πιο τακτικά από τη βιταμίνη Β12.

Δυσαπορρόφηση
Οι ελλείψεις τόσο της Β12 όσο και του φολικού οξέος μπορεί να εμφανιστούν σε παθολογικές καταστάσεις που επηρεάζεται η απορρόφηση στο λεπτό έντερο. Αυτές μπορεί να είναι:

Κοιλιοκάκη.
Υπερανάπτυξη βακτηρίων ή παρουσία παρασίτων στο έντερο.
Μειωμένη παραγωγή οξέων του στομάχου· το οξύ του στομάχου είναι απαραίτητο για να διαχωριστεί η βιταμίνη Β12 από την πρωτεΐνη στις τροφές. Αυτή είναι η πιο συχνή αιτία έλλειψης βιταμίνης Β12 σε ηλικιωμένους και σε άτομα που λαμβάνουν φάρμακα που καταστέλλουν την παραγωγή γαστρικού υγρού.
Η κακοήθης αναιμία είναι η πιο συχνή αιτία έλλειψης βιταμίνης Β12. Ο εγγενής παράγοντας είναι μια πρωτεΐνη που παράγεται από τα τοιχωματικά κύτταρα που καλύπτουν το στομάχι. Η βιταμίνη Β12 συνδέεται με τον εγγενή παράγοντα σχηματίζοντας ένα σύμπλεγμα το οποίο απορροφάται στο έντερο. Στη κακοήθη αναιμία παράγεται μικρή ή καθόλου ποσότητα εγγενούς παράγοντα, έτσι εμποδίζεται η απορρόφηση της βιταμίνης Β12.
Η χειρουργική επέμβαση στην οποία αφαιρείται μέρος του στομάχου (και τα τοιχωματικά κύτταρα) ή του εντέρου μπορεί να μειώσει κατά πολύ την απορρόφηση, γεγονός το οποίο λαμβάνεται υπ΄ όψη όταν πρόκειται να πραγματοποιηθεί γαστρική παράκαμψη.
Χρόνια παγκρεατίτιδα

Αυξημένες ανάγκες
Όλες οι έγκυες γυναίκες χρειάζονται να αυξήσουν την ποσότητα του φολικού οξέος για τη σωστή ανάπτυξη του εμβρύου. Εάν μια γυναίκα έχει έλλειψη φολικού οξέος πριν την εγκυμοσύνη αυτή θα ενταθεί κατά τη διάρκεια της κύησης και αν δεν γίνει θεραπεία ίσως να οδηγήσει σε πρόωρο τοκετό και το έμβρυο να εμφανίσει ανωμαλίες στο νευρικό σωλήνα. Οι άνθρωποι που πάσχουν από καρκίνο που έχει εξαπλωθεί (μετάσταση) ή με μια χρόνια αιμολυτική αναιμία όπως η δρεπανοκυτταρική αναιμία έχουν αυξημένη ανάγκη για φυλλικό οξύ.

Άλλες αιτίες:

Ο χρόνιος αλκοολισμός μπορεί να προκαλέσει έλλειψη βιταμίνης Β12 και/ή φυλλικού οξέος λόγω της χαμηλής πρόσληψης και της μειωμένης απελευθέρωσης Β12 από τις πρωτεΐνες της διατροφής.

Μερικά φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν έλλειψη βιταμίνης Β12, για παράδειγμα, η μετφορμίνη και η ομεπραζόλη, οι οποίες προκαλούν δυσαπορρόφηση στη Β12 και μειωμένη απελευθέρωση της Β12 από τις πρωτεΐνες των τροφίμων λόγω της μείωσης του γαστρικού οξέος, αντιστοίχως.
Τα αντιεπιληπτικά φάρμακα όπως η φαινυτοΐνη μπορεί να μειώσουν το φολικό οξύ ενώ άλλα φάρμακα όπως η μεθροτεξάτη μπορούν να εμποδίσουν την απορρόφηση του φολικού οξέος και να επηρεάσουν τον μεταβολισμό του σώματος και την αξιοποίηση του φυλλικού οξέος, αντιστοίχως.

Οι εξετάσεις
Οι εργαστηριακές εξετάσεις χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό της έλλειψης των βιταμινών, τον προσδιορισμό της σοβαρότητας της, τη διάγνωση της βασικής αιτίας των συμπτωμάτων του ασθενούς και για τον έλεγχο της αποτελεσματικότητας της θεραπείας. Η αναιμία και τα μεγάλα ερυθρά αιμοσφαίρια που συνδέονται με την έλλειψη βιταμίνης Β12 και φολικού οξέος ανιχνεύονται συχνά κατά τη διάρκεια μιας τυχαίας γενικής αίματος. Ζητούνται όμως και άλλες εργαστηριακές εξετάσεις για να προσδιοριστεί η συγκεκριμένη ανεπάρκεια.

Εργαστηριακές Εξετάσεις
Οι εξετάσεις που ζητούνται συχνά για τη διάγνωση ή την παρακολούθηση της έλλειψης της Β12 και του φολικού οξέος είναι:

Β12. Χαμηλά επίπεδα Β12 υποδηλώνουν ανεπάρκεια αλλά δεν προσδιορίζουν την αιτία. Επιπλέον, η βιταμίνη Β12 μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον έλεγχο της αποτελεσματικότητας της θεραπείας.
Φολικό οξύ. Μπορεί να ελεγχθούν τα επίπεδα φολικού οξέος είτε στον ορό είτε στα ερυθρά αιμοσφαίρια. Εάν τα επίπεδα του φολικού οξέος είναι χαμηλά τότε υπάρχει ανεπάρκεια. Η εξέταση του φολικού οξέος γίνεται επίσης για τον έλεγχο της αποτελεσματικότητας μιας θεραπείας.
Γενική αίματος. Πρόκειται για μία ομάδα εξετάσεων που γίνεται τακτικά για να προσδιοριστούν ανωμαλίες στα κύτταρα του αίματος. Μετρούνται τα είδη των κυττάρων, η ποσότητα και τα χαρακτηριστικά τους. Σε έλλειψη τόσο της Β12 όσο και του φυλλικού οξέος, η ποσότητα της αιμοσφαιρίνης και των ερυθροκυττάρων ίσως να είναι χαμηλή και τα ερυθροκύτταρα αφύσικα μεγάλα, με αποτέλεσμα να προκαλείται αναιμία (μακροκυτταρική ή μεγαλοβλαστική). Τα λευκά αιμοσφαίρια και τα αιμοπετάλια ίσως να είναι μειωμένα.

Εξετάσεις που ζητούνται σπάνια για τη διάγνωση της έλλειψης Β12 και φολικού οξέος:

Μεθυλμαλονικό οξύ (ΜΜΑ).Ζητείται μερικές φορές για να συμβάλει στην ανίχνευση της ήπιας ή πρόωρης ανεπάρκειας της βιταμίνης Β12.
Ομοκυστεΐνη. Ζητείται σπάνια, μπορεί να είναι αυξημένη τόσο κατά την έλλειψη της βιταμίνης Β12 όσο και του φολικού οξέος.

Εξετάσεις που συμβάλουν στον προσδιορισμό της αιτίας της έλλειψης βιταμίνης Β12:

Δοκιμασία Schilling. Κάποτε γινόταν συχνά για να επιβεβαιωθεί η διάγνωση της κακοήθους αναιμίας. Η εξέταση αυτή έχει σήμερα εγκαταλειφτεί.
Αντίσωμα εγγενούς παράγοντα. Το αντίσωμα αυτό εμποδίζει τον εγγενή παράγοντα να δράσει δηλαδή να μεταφέρει βιταμίνη Β12 καθώς και να επιτρέψει στη Β12 να απορροφηθεί από το λεπτό έντερο.
Αντισώματα τοιχωματικών κυττάρων. Πρόκειται για αντισώματα ενάντια στα τοιχωματικά κύτταρα του στομάχου τα οποία παράγουν τον εγγενή παράγοντα που παρουσιάζεται σε ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών με κακοήθη αναιμία αλλά επίσης μπορεί να φανεί και σε άλλες αυτοάνοσες διαταραχές.

Θεραπεία

Η θεραπεία για την έλλειψη της Β12 και του φολικού οξέος περιλαμβάνει τη λήψη συμπληρωμάτων για μακρό χρονικό διάστημα ή για όλη τη διάρκεια της ζωής. Στους ανθρώπους που χαρακτηρίζονται από έλλειψη του εγγενή παράγοντα ή από παθολογικές καταστάσεις που προκαλούν δυσαπορρόφηση απαιτούνται ενέσεις βιταμίνης Β12. Το φυλλικό οξύ/φολικό οξύ χορηγείται από το στόμα. Οι γιατροί συστήνουν σε όλες τις γυναίκες που σκέπτονται να αποκτήσουν παιδί να λαμβάνουν συμπληρώματα φολικού οξέος πριν και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης για να εξασφαλίσουν ότι θα έχουν επαρκή αποθέματα για τη σωστή ανάπτυξη του εμβρύου.

Εάν ένας ασθενής έχει ανεπάρκεια τόσο στη βιταμίνη Β12 όσο και στο φολικό οξύ, θα χρειαστεί να αναπληρώσει και τα δυο. Εάν ο ασθενής με έλλειψη Β12 λαμβάνει μόνο συμπληρώματα φολικού οξέος, η μακροκυτταρική αναιμία μπορεί να υποχωρήσει αλλά η βασική νευροπάθεια που προκαλείται από την έλλειψη της Β12 θα συνεχιστεί. Με την κατάλληλη θεραπεία και αυτά τα συμπτώματα θα υποχωρήσουν αλλά υπάρχει πιθανότητα να μην αποκατασταθεί πλήρως η νευρική βλάβη.

Πηγές του άρθρου

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Αυτό το άρθρο βασίζεται σε βιβλιογραφική έρευνα που χρησιμοποιεί τις πηγές που αναφέρονται παρακάτω, η οποία διενεργήθηκε με την συνολική δουλειά του Συντακτικής Επιτροπής του Αμερικανικού Lab Tests Online. Το άρθρο αυτό αναθεωρείται περιοδικά από τη συντακτική του ομάδα και ενημερώνεται σύμφωνα με τις νέες ανακαλύψεις. Κάθε νέα πηγή προστίθεται στο τέλος του επόμενου καταλόγου έτσι ώστε να ξεχωρίζει από τις αρχικές πηγές.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για τη τρέχουσα επισκόπηση

(Reviewed 2011 April 4). Vitamin B12. MedlinePlus Drug Information [On-line information]. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/natural/926.html throughhttp://www.nlm.nih.gov. Accessed August 2011.

(Reviewed 2011 June 24). Dietary Supplement Fact Sheet: Vitamin B12. NIH Office of Dietary Supplements [On-line information]. Available online at http://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminB12-QuickFacts/ through http://ods.od.nih.gov. Accessed August 2011.

Mayo Clinic Staff (2011 March 4). Vitamin Deficiency Anemia. MayoClinic.com [On-line information]. Available online at http://www.mayoclinic.com/health/vitamin-deficiency-anemia/DS00325/METHOD=print through http://www.mayoclinic.com. Accessed July 2011.

(Revised 2011 April). Pernicious Anemia. National Heart Lung and Blood Institute [On-line information]. Available online at http://www.nhlbi.nih.gov/health/dci/Diseases/prnanmia/prnanmia_what.html through http://www.nhlbi.nih.gov. Accessed August 2011.

Chen, Y. (Updated 2010 January 31). Anemia – B12 deficiency. MedlinePlus Medical Encyclopedia [On-line information]. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000574.htm through http://www.nlm.nih.gov. Accessed August 2011.

Schick, P. (Updated 2011 May 26). Megaloblastic Anemia. Medscape Reference [On-line information]. Available online at http://emedicine.medscape.com/article/204066-overview through http://emedicine.medscape.com. Accessed August 2011.

Frank, E. et. al. (Updated 2010 September). Megaloblastic Anemia. ARUP Consult [On-line information]. Available online at http://www.arupconsult.com/Topics/MegaloblasticAnemia.html through http://www.arupconsult.com. Accessed July 2011.

Conrad, M. (Updated 2011 May 26). Pernicious Anemia. Medscape Reference [On-line information]. Available online at http://emedicine.medscape.com/article/204930-overview through http://emedicine.medscape.com. Accessed August 2011.

Dugdale, D. (Updated 2008 November 23). Pernicious anemia. MedlinePlus Medical Encyclopedia [On-line information]. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000569.htm through http://www.nlm.nih.gov. Accessed August 2011.

OH, R. and Brown, D. (2003 March 1). Vitamin B12 Deficiency. Am Fam Physician. 2003 Mar 1;67(5):979-986. [On-line information]. Available online at http://www.aafp.org/afp/2003/0301/p979.html through http://www.aafp.org. Accessed August 2011.

Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics. Burtis CA, Ashwood ER, Bruns DE, eds. St. Louis: Elsevier Saunders; 2006, Pp 1100-1103.

Kasper DL, Braunwald E, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL eds, (2005) Harrison’s Principles of Internal Medicine, 16th Edition, McGraw Hill, Pp 601-604.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για προηγούμενες επισκοπήσεις
Thomas, Clayton L., Editor (1997). Taber’s Cyclopedic Medical Dictionary. F.A. Davis Company, Philadelphia, PA [18th Edition].

Cohen, E. (1003 June 05). Medical Encyclopedia: Anemia – B12 deficiency. MEDLINEplus Health Information, Medical Encyclopedia. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000574.htm throughhttp://www.nlm.nih.gov/medlineplus/encyclopedia.html

Webner, D. (2003 April 26). Medical Encyclopedia: Folate deficiency. MEDLINEplus Health Information, Medical Encyclopedia. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000354.htm throughhttp://www.nlm.nih.gov/medlineplus/encyclopedia.html

Cohen, E. (2003 April 25). Medical Encyclopedia: Folate-deficiency anemia. MEDLINEplus Health Information, Medical Encyclopedia. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000551.htm throughhttp://www.nlm.nih.gov/medlineplus/encyclopedia.html

Brose, M. (2003 June 1). Medical Encyclopedia: Folic acid – test. MEDLINEplus Health Information, Medical Encyclopedia. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/003686.htm throughhttp://www.nlm.nih.gov/medlineplus/encyclopedia.html

Angelo, S. (2003 January 19). Medical Encyclopedia: Folic acid (folate). MEDLINEplus Health Information, Medical Encyclopedia. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/002408.htm throughhttp://www.nlm.nih.gov/medlineplus/encyclopedia.html

Cohen, E. (2002 November 7). Medical Encyclopedia: Pernicious anemia. MEDLINEplus Health Information, Medical Encyclopedia. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000569.htm throughhttp://www.nlm.nih.gov/medlineplus/encyclopedia.html

Angelo, S. (2003 January 18). Medical Encyclopedia: Vitamin B12. MEDLINEplus Health Information, Medical Encyclopedia. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/002403.htm throughhttp://www.nlm.nih.gov/medlineplus/encyclopedia.html

(© 2004). Intrinsic Factor Blocking Antibody. ARUP’s Guide to Clinical Laboratory Testing. Available online at http://www.aruplab.com/guides/clt/tests/clt_a23b.jsp#1152989 through http://www.aruplab.com

Carson-DeWitt, R. (© 2004). Pernicious anemia. AccessMed Health Information Library, Hendrick Health System. Available online at http://www.ehendrick.org/healthy/001049.htm through http://www.ehendrick.org

Haggerty, M. (© 2004). Folic acid deficiency anemia. AccessMed Health Information Library, Hendrick Health System. Available online at http://www.ehendrick.org/healthy/000541.htm through http://www.ehendrick.org

(2002 December 9, Updated). Vitamin B12. NIH Clinical Center, Facts About Dietary Supplements. Available online at http://ods.od.nih.gov through http://ods.od.nih.gov

(2002 December 9, Updated). Folate. NIH Clinical Center, Facts About Dietary Supplements. Available online at http://ods.od.nih.gov/factsheets/cc/folate.html through http://ods.od.nih.gov

Johnson, L. (©1995-2004). Vitamin B12. Merck Manual – Second Home Edition, Section 12. Disorders of Nutrition and metabolism, Chapter 154. Vitamins. Available online at http://www.merck.com/pubs/mmanual_home2/sec12/ch154/ch154j.htm through http://www.merck.com

Johnson, L. ((©1995-2004). Folic Acid. Merck Manual – Second Home Edition, Section 12. Disorders of Nutrition and metabolism, Chapter 154. Vitamins. Available online at http://www.merck.com/pubs/mmanual_home2/sec12/ch154/ch154k.htm through http://www.merck.com

(2003 October). Vitamin B-12. Available online at http://familydoctor.org/765.xml through http://www.familydoctor.org.

Clarke, W. and Dufour, D. R., Editors (2006). Contemporary Practice in Clinical Chemistry, AACC Press, Washington, DC. Pp 403-406.

Wu, A. (2006). Tietz Clinical Guide to Laboratory Tests, Fourth Edition. Saunders Elsevier, St. Louis, Missouri.410-413, 1124-1127.

Grund, S. (2007 August 27, Updated). Pernicious anemia. MedlinePlus Medical Encyclopedia. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000569.htm throughhttp://www.nlm.nih.gov/medlineplus/encyclopedia.html. Accessed on 4/12/08.

Matsui, W. (2007 February 14). Anemia – B12 deficiency. Medical Encyclopedia. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000574.htm throughhttp://www.nlm.nih.gov/medlineplus/encyclopedia.html. Accessed on 4/12/08.

Kasper, D.L., et al, Editors (2005). Harrison’s Principles of Internal Medicine 16th Edition: McGraw-Hill. Pp 602-604, and 2404.

McClatchey, K.D., Editor (2002), Clinical Laboratory Medicine 2nd Edition: Lippincot

http://www.labtestsonline.gr/

Έλλειψη Βιταμίνης Β12 και Φολικού οξέος

Στείλτε τις απορίες σας

Σχετικές Δημοσιεύσεις: