Μηνιγγιώματα
Συγγραφέας Βασίλειος Ζούντσας Γράφτηκε στις ,
Επιδημιολογικά στοιχεία
Με βάση στοιχεία του αρχείου όγκων εγκεφάλου των Η.Π.Α. φαίνεται ότι τα μηνιγγιώματα αποτελούν τον πιο συχνό ιστολογικό τύπο όγκων εγκεφάλου φτάνοντας περίπου το 30%. Ακολουθούν με 20% τα γλοιοβλαστώματα και 10% τα αστροκοιτώματα. Τα καλοήθη ενδοκρανιακά μηνιγγιώματα είναι συχνότερα στις γυναίκες σε αντίθεση με τα άτυπα και αναπλαστικά μηνιγγιώματα που εμφανίζονται συχνότερα στους άντρες. Τα μηνιγγιώματα απαρτίζουν περίπου το 38% των ενδοκρανιακών όγκων στις γυναίκες σε αντίθεση με το 20% αυτών στους άντρες. Στην παιδική ηλικία τα μηνιγγιώματα απαρτίζουν μόνο 1-4% των όγκων εγκεφάλου. Στις περισσότερες χειρουργικές σειρές οι επικρατούσες εντοπίσεις είναι στην κυρτότητα, στο δρέπανο /παροβελιαία, στην πτέρυγα του σφηνοειδούς οστού και τέλος εντόπιση στην βάση του κρανίου.
Ταξινόμηση
Η ταξινόμηση των μηνιγγιωμάτων μπορεί να γίνει με ποικίλους τρόπους λαμβάνοντας υπ όψη την εντόπισή τους, την βιολογική συμπεριφορά τους καθώς και τον κίνδυνο υποτροπής και τέλος το βαθμό της χειρουργικής εξαίρεσης. Όσον αφορά την εντόπισή τους ταξινομούνται σε α. μηνιγγιώματα της κυρτότητας (~30%), β. παροβελιαία μηνιγγιώματα και του δρεπάνου (~25%), γ. της πτέρυγας του σφηνοειδούς (~15%), δ. του σκηνιδίου (~6%), ε. της γεφυροπαρεγκεφαλιδικής γωνίας (~6%), στ. της οσφρυτικής αύλακας (~5%), ζ. πολυεστιακά (~4%), η. υπερεφιππιακά (~3%), θ. ενδοκοιλιακά (~2%), ι. και τέλος του μείζονος ινιακού τρήματος (2%). Η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (W.H.O.) βασίζεται στην βιολογική συμπεριφορά των όγκων και την πιθανότητα υποτροπής χωρίζοντας τα μηνιγγιώματα σε 1. καλοήθη (grade I), 2. άτυπα (grade II) και 3.αναπλαστικά ή κακοήθη (grade III). Τα μηνιγγιώματα μπορούν επίσης να ταξινομηθούν με βάση το ιστολογικός τους τύπο σε μηνιγγοθηλωματώδη, ινοβλαστικά, μεταβατικά (μικτά), ψαμμωματώδη, αγγειοματώδη, μικροκυστικά, εκκριτικά, λεμφοπλασμοκυτταρικά, μεταπλαστικά, μηνιγγιώματα διαυγών κυττάρων, ραμβδοειδή, και θηλωματώδη. Επίσης σημαντικό ρόλο παίζει ο δείκτης ανάπτυξης (Κ-67, MIB-1 και PCNA) καθώς και ο βαθμός διήθησης του εγκεφαλικού φλοιού. Όσον αφορά τέλος το βαθμό της χειρουργικής εξαίρεσης έχουμε την πεντάβαθμη ταξινόμηση κατά Simpson. Με grade I ορίζεται η ολική εξαίρεση και grade V η διενέργεια μόνο βιοψίας.
Μοριακή βιολογία
Κατά καιρούς έχουν ενοχοποιηθεί χρωμοσωμικές βλάβες (στο μακρύ βραχίονα του χρωμοσώματος 22 και απώλεια του γονιδίου Merlin για την καταστολή της ανάπτυξης όγκου) καθώς και άλλες γενετικές ανωμαλίες με απώλειες στο 9p και 17q. Επίσης ο ρόλος των οιστρογόνων και της προγεστερόνης παραμένει σημαντικός χωρίς να έχει ξεκαθαριστεί βέβαια η αιτιοπαθογενετική σχέση. Τέλος οι υποδοχείς της κυτταρικής επιφάνειας συνεχίζουν να αποτελούν αντικείμενο μελέτης στην αιτιοπαθογένεια αυτών των όγκων.
Απεικονιστικές μελέτες
Η διενέργεια αξονικής και μαγνητικής τομογραφίας του εγκεφάλου αποτελούν πλέον ρουτίνα σε όλους σχεδόν τους ασθενείς. Η διενέργεια μαγνητικής τομογραφίας εγκεφάλου σε μεγαλύτερη συχνότητα και για άλλες παθήσεις αύξησε την συχνότητα διάγνωσης ασυμπτωματικών μηνιγγιωμάτων. Η μαγνητική τομογραφία αποτελεί την εξέταση εκλογής για την μελέτη αυτών των ασθενών δίνοντας περισσότερα στοιχεία και για τον βαθμό οιδήματος του εγκεφαλικού ιστού στις γύρω περιοχές. Η κλασική αγγειογραφία εγκεφάλου συμπληρώνει μερικές φορές τον προεγχειρητικό έλεγχο των μηνιγγιωμάτων δίνοντας πληροφορίες για την αρτηριακή τροφοδοσία του όγκου καθώς και την κατάσταση των μεγάλων αρτηριών του εγκεφάλου που γειτνιάζουν ή πορεύονται μέσα στον όγκο καθώς και την κατάσταση της φλεβικής αποχέτευσης. Επίσης υπάρχει η δυνατότητα της διενέργειας προεγχειρητικού εμβολισμού για την εξασφάλιση καλύτερων συνθηκών κατά την διάρκεια της επέμβασης.
Θεραπεία
Η θεραπεία εκλογής είναι η χειρουργική εξαίρεση. Σε μικρά ασυμπτωματικά μηνιγγιώματα και ανάλογα με την ηλικία του ασθενούς θα μπορούσε να προηγηθεί και μία περίοδος παρακολούθησης της βιολογικής συμπεριφοράς του όγκου. Για την απόφαση της χειρουργικής αντιμετώπισης συμπεριλαμβάνονται πολλαπλοί παράγοντες που αφορούν τον ασθενή, τον όγκο και την εντόπιση αυτού και κυρίως τους πιθανούς χειρουργικούς κινδύνους κατά την εξαίρεση του όγκου.Ανάλογα με την εντόπιση των όγκων χρησιμοποιείται η κατάλληλη προσπέλαση με αντίστοιχη κρανιοτομία. Για την ακρίβεια της προσπέλασης χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια η νευροπλοήγηση (διεγχειρητική καθοδήγηση με βάση τις αρχές του GPS χρησιμοποιώντας προεγχειρητικές εικόνες). Επίσης χρησιμοποιούνται όπου χρειάζεται τεχνικές νευροφυσιολογικής παρακολούθησης. Για την εκτομή του όγκου χρησιμοποιείται πέραν των κλασσικών χειρουργικών τεχνικών και ο υπερηχητικός αναρροφητήρας (CUSA). Η ακτινοθεραπεία έχει σημαντικό ρόλο ιδίως στα grade III μηνιγγιώματα και λιγότερα στα grade II. Σε περιπτώσεις μη ολικής χειρουργικής εξαίρεσης grade I μηνιγγιωμάτων έχει θέση η ραδιοχειρουργική (γ-knife και cyberknife). Η βραχυθεραπεία έχει επίσης θέση σε επιλεγμένα περιστατικά. Ο ρόλος της χημειοθεραπείας έχει περιοριστεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια αν και δεν έχει σταματήσει η μελέτη πιθανής εφαρμογής νέων φαρμάκων.
Συμπεράσματα
Η επιτυχής αντιμετώπιση ασθενών με μηνιγγιώματα απαιτεί μία ολοκληρωμένη γνώση των πολλαπλών πτυχών αυτών των όγκων. Η απόφαση για χειρουργική αντιμετώπιση εξετάζεται λεπτομερώς ανά περίπτωση. Η εξέλιξη της μικροχειρουργικής τεχνικής καθώς και η ανάπτυξη της διεγχειρητικής τεχνολογίας βελτίωσαν τα χειρουργικά αποτελέσματα μειώνοντας σημαντικά την νοσηρότητα.
