Μητρικός θηλασμός και αλλεργία
Συγγραφέας Ευαγγελία Στεφανάκη Γράφτηκε στις ,
Θεωρείται πλέον αξίωμα ότι ο μητρικός θηλασμός είναι ο πλέον ιδανικός και φυσιολογικός τρόπος σίτισης των βρεφών με πολλαπλά οφέλη διατροφικά, ανοσολογικά και ψυχολογικά τόσο για τα παιδιά όσο και για τις ίδιες τις μητέρες. Το μητρικό γάλα περιέχει πολυάριθμους ανοσολογικούς παράγοντες συμπεριλαμβανομένου και της ανοσοσφαιρίνης ΙgA και έχει αποδειχθεί με μελέτες ότι ο θηλασμός προστατεύει από καταστάσεις όπως το Σύνδρομο Αιφνιδίου Βρεφικού Θανάτου, η νεκρωτική εντεροκολίτιδα, η παιδική παχυσαρκία,
ο διαβήτης, λοιμώξεις του αναπνευστικού και του γαστρεντερικού ενώ ελαττώνει και τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου και καρκίνου στη μετέπειτα ζωή.
Υποστηρίζεται επίσης ότι ο παρατεταμένος και αποκλειστικός θηλασμός προσφέρει προστασία από αλλεργικά νοσήματα όπως η τροφική αλλεργία, η ατοπική δερματίτιδα (έκζεμα), το άσθμα και η αλλεργική ρινίτιδα.
Η προστασία από το άσθμα και συγκεκριμένα τα επεισόδια συριγμού στην πρώτη παιδική ηλικία (ως 6-7 ετών) έχει τεκμηριωθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Η διάρκεια του θηλασμού και το αν και πότε ο θηλασμός συμπληρώνεται με τροποποιημένο γάλα βρεφικής ηλικίας ή στερεές τροφές έχει σημασία, ιδιαίτερα σε σχέση με την πιθανότητα εμφάνισης τροφικής αλλεργίας .
Στην πρώτη περίπτωση παίζει ρόλο η έκθεση στην πρωτεΐνη του αγελαδινού γάλατος και στη δεύτερη η αλλαγή της μικροβιακής χλωρίδας. Σημασία έχουν ακόμη και τα ελάχιστα γεύματα με τροποποιημένο γάλα που μπορεί να δοθούν τις πρώτες μέρες ζωής στο μαιευτήριο τα οποία και καλό είναι να αποφεύγονται και να υποστηρίζεται ο αποκλειστικός θηλασμός εξ αρχής με την κατάλληλη παρακολούθηση.
Οι τρέχουσες κατευθυντήριες οδηγίες για την πρόληψη των αλλεργικών νοσημάτων συνιστούν αποκλειστικό θηλασμό τουλάχιστον για 4-6 μήνες και τη χρήση υδρολυμένων γαλάτων στη θέση των κοινών γαλάτων σε βρέφη υψηλού κινδύνου(με ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό αλλεργιών) τα οποία δεν μπορούν να θηλάσουν.
Οι παραπάνω οδηγίες προτείνονται από την Ευρωπαική Εταιρεία Παιδιατρικής Αλλεργιολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας (ESPACI) ,την Ευρωπαική Εταιρεία Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας, Ηπατολογίας και Διατροφής (ESPGHAN).
Το μητρικό γάλα περιέχει παράγοντες όπως αντιγόνα(αλλεργιογόνα), ανοσοσφαιρίνες, κ.α. που έχουν ανοσοτροποποιητική δράση.
Η ανοσοσφαιρίνη IgA είναι το κύριο αντίσωμα και επικαλύπτοντας τις βλεννογονικές επιφάνειες στους πνεύμονες και στο έντερο εμποδίζει την προσκόλληση και διείσδυση διαφόρων κοινών αναπνευστικών και γαστρεντερικών μικροβίων.
Η λακτοφερρίνη είναι η κύρια πρωτείνη στο μητρικό γάλα και έχει αντιβακτηριακή, ανοσοδιεγερτική αλλά και αντιφλεγμονώδη δράση. Τόσο η IgA όσο και η λακτοφερρίνη μπορούν να οδηγήσουν σε αποικισμό με υγιή μικροβιακή χλωρίδα και έτσι να επηρεάσουν την εμφάνιση ή μη ατοπίας.
Τα αλλεργιογόνα που ανιχνεύονται στο μητρικό γάλα (πρωτεΐνη γάλατος, αυγού, σιτηρών , ξηροί καρποί κ.α) έχει βρεθεί ότι μπορεί και να οδηγούν στην ανοχή και μη ανάπτυξη αλλεργίας στις τροφές αυτές και για το λόγο αυτό δε συστήνεται πλέον αποφυγή των τροφών αυτών στη διάρκεια του μητρικού θηλασμού αλλά ούτε και της εγκυμοσύνης.
Στη διάρκεια του θηλασμού παρόλα τα παραπάνω μπορεί ωστόσο να εμφανιστούν αλλεργικές εκδηλώσεις ως αποτέλεσμα αντίδρασης στην πρωτεΐνη του αγελαδινού γάλατος που αποβάλλεται στο μητρικό γάλα( β-λακτοσφαιρίνη) και σε καμία περίπτωση ως αντίδραση στην πρωτεΐνη του μητρικού γάλατος.
Η αλλεργική πρωκτοκολίτιδα είναι η πιο συχνή από αυτές.
Υγιή κατά τα άλλα βρέφη με καλή ανάπτυξη εμφανίζουν κενώσεις με αίμα και βλέννη ως το μόνο σύμπτωμα. Μετά από επιβεβαίωση ότι οι κενώσεις έχουν αίμα(Mayer κοπράνων) και μετά από αποκλεισμό άλλων κοινών καταστάσεων (όπως μικροβιακή γαστρεντερίτιδα, ραγάδα, αιμορραγική διάθεση )μπορεί να τεθεί η υποψία αλλεργίας στο γάλα που επιβεβαιώνεται κατά αρχήν με τον αυστηρό αποκλεισμό γαλακτοκομικών από τη μητέρα (γάλα, τυριά, γιαούρτι- αγελαδινά, κατσικίσια, πρόβεια).
Αναμένεται βελτίωση των συμπτωμάτων συνήθως μέσα σε 3-10 μέρες.
Σε επιμονή των συμπτωμάτων ελέγχουμε εκ νέου τη διατροφή της μητέρας για τυχόν «κρυφές» πηγές πρωτεΐνης γάλατος(π.χ. ψωμί τοστ, λουκουμάδες ) .Δεν προχωράμε σε επιπλέον αποφυγή άλλων τροφών γιατί μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις ευθύνονται άλλες τροφές
Σε επιμονή των συμπτωμάτων αναζητούμε άλλη διάγνωση και μόνο σε ελάχιστες περιπτώσεις θα χρειαστεί να καταφύγουμε σε υποαλλεργικά γάλατα εκτεταμένης υδρόλυσης ή στοιχειακό.
Μέχρι την ηλικία των 12 μηνών η πλειοψηφία των βρεφών θα μπορούν να ανεχτούν χωρίς πρόβλημα την πρωτεΐνη του γάλατος. Μια άλλη εκδήλωση αλλεργίας στην πρωτεΐνη του γάλατος που μπορεί να είναι το έκζεμα ή ατοπική δερματίτιδα που πρωτοεμφανίζεται συνήθως στη βρεφική ηλικία ως ξηροδερμία.
Ωστόσο μόνο σε επίμονες και σοβαρές μορφές ατοπικής δερματίτιδας που δε βελτιώνονται με σωστή ενυδάτωση και θεραπεία θα τεθεί η υποψία αλλεργίας στο γάλα και θα μπει η μητέρα σε δίαιτα αποφυγής για διάστημα 2- 4 εβδομάδων.
Στη συνέχεια αν υπάρξει βελτίωση καλό είναι να γίνει επανεισαγωγή των γαλακτοκομικών για να επιβεβαιωθεί ότι η αγελαδινή πρωτείνη είναι η αιτία της επίμονης ατοπικής δερματίτιδας.
Σπανιότατα έχουν αναφερθεί περιπτώσεις ελάχιστων βρεφών που εμφάνισαν ενώ θήλαζαν υποτροπιάζοντες εμέτους ή/και διάρροιες και ανεπαρκή ανάπτυξη στα πλαίσια του συνδρόμου της εντεροκολίτιδας από πρωτεΐνη τροφής με αίτιο την πρωτεΐνη του αγελαδινού γάλατος.
Η διάγνωση τίθεται εξ αποκλεισμού και πάλι η οδηγία είναι αποφυγή γαλακτοκομικών σε πρώτη φάση. Τελειώνοντας σε αυτό το σημείο πρέπει να σημειώσουμε τι δεν είναι αλλεργία στη διάρκεια του θηλασμού. Δεν είναι αλλεργία οι αναμενόμενοι για την ηλικία του βρέφους κωλικοί .
Δεν είναι αλλεργία οι μεγάλες και αφρώδεις κενώσεις χωρίς αίμα ή βλέννη ενός βρέφους που θηλάζει αποκλειστικά και παίρνει βάρος αλλά μπορεί να είναι αποτέλεσμα ανεπαρκούς διάσπασης της λακτόζης και περιορίζεται με τον περιορισμό των γαλακτοκομικών στη μητέρα.
Βιβλιογραφία
1. Mannel R, Martens P.J, Walker M. Core Curriculum for Lactation Consultant Practice. Massachussetts: Jones and Bartlett; 2008.
2. Leung D.Y.M. Sampson H.A, Geha R, Szefler S.J Pediatric allergy. Principles and Practice.: Saunders Elsevier; 2010.
