Αγγειοχειρουργική: μια συνεχώς εξελισσόμενη ιατρική ειδικότητα
Συγγραφέας Ηλίας Τζώρτζης Γράφτηκε στις ,
Η χειρουργική αντιμετώπιση των αγγειακών παθήσεων ανέκαθεν αποτελούσε ένα από τα δυσκολότερα πεδία της ιατρικής. Αυτό οφείλεται εν μέρει στις καταστρεπτικές συνέπειες των αγγειακών βλαβών για την αρτιμέλεια ή την επιβίωση του πάσχοντος
και εν μέρει στη δυσκολία αντιμετώπισης ενός ευρέως φάσματος παθήσεων που πρακτικά αφορούν όλα τα όργανα του σώματος: από την επιφάνεια του σώματος, το δέρμα, μέχρι τα βαθύτερα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου μας, η εύρρυθμη λειτουργία του οργανισμού μας εξαρτάται από την απρόσκοπτη παροχή αίματος που γίνεται με τους “βιολογικούς σωλήνες”, τα αγγεία μας.
Εικόνα από τη μάχη μεταξύ Κενταύρων και Λαπιθών (ανατολικό αέτωμα του Παρθενώνα): ο Κένταυρος πιέζει τα αγγεία στο λαιμό του Λαπίθη πολεμιστή, ο οποίος πέφτει σε ένα είδος νάρκης (κάρωσις=λήθαργος, εξ’ ου και η ονομασία της καρωτίδας αρτηρίας που τροφοδοτεί με αίμα τον εγκέφαλο).
Η ιστορία της Αγγειοχειρουργικής ξεκινά από τον Ιπποκράτη τον Κώο ο οποίος αναγνωρίζει πρώτος τις αρτηρίες, τις φλέβες, την αορτή και τις πνευμονικές φλέβες στο ανθρώπινο σώμα και επινοεί πολλά χειρουργικά εργαλεία. Στους Ελληνιστικούς χρόνους ο Ερασίστρατος αναγνωρίζει «…τη στενή διαπλοκή αρτηριών, φλεβών και νεύρων» και θεωρεί πως ο οργανισμός συνίσταται σε σύστημα ελαστικών αγγείων εντός των οποίων κινούνται ρευστά υπό πίεση. Στους Ρωμαικούς χρόνους ο Γαληνός θέτει τις βάσεις για τη φυσιολογία του αγγειακού συστήματος, ενώ στους Βυζαντινούς χρόνους, ο γιατρός του Ιουλιανού του Αποστάτη, ο Ορειβάσιος ο Περγαμηνός περιέγραψε τα τριχοειδή αγγεία, την κυκλοφορία του αίματος και εφάρμοσε χειρουργικές επεμβάσεις για τα αρτηριακά ανευρύσματα, τους φλεβικούς κιρσούς και τη γάγγραινα των άκρων. Χωρίς αμφιβολία, οι πατέρες της Αγγειοχειρουργικής ήταν Έλληνες. Οι βασικές αρχές που διέπουν την ανατομία, τη λειτουργία και τη χειρουργική του αγγειακού συστήματος παραμένουν απαράλλαχτες για περισσότερο από δύο χιλιετίες.
Η Αγγειοχειρουργική είναι υπο-ειδικότητα της χειρουργικής με αντικείμενο την πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία των αγγειακών παθήσεων. Στην Ελλάδα αναγνωρίστηκε ως ξεχωριστική ιατρική ειδικότητα στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Μέχρι τότε, οι αγγειακές παθήσεις αντιμετωπίζονταν επιλεκτικά σε χειρουργικές κλινικές των μεγάλων αστικών κέντρων, οι ενδείξεις για τις χειρουργικές επεμβάσεις ήταν «χαλαρές» και η εκπαίδευση των νέων χειρουργών ατελής και περιορισμένη. Με την ίδρυση της Ελληνικής Αγγειοχειρουργικής Εταιρείας τέθηκαν οι βάσεις για την οργάνωση των αγγειοχειρουργικών κλινικών και τη σωστή εκπαίδευση των νέων αγγειοχειρουργών.
Η δεκαετία του ’90 αποτέλεσε ορόσημο για την εξέλιξη της Αγγειοχειρουργικής και διεθνώς. Νέες μέθοδοι χειρουργικών επεμβάσεων επινοήθηκαν, νέα υλικά χρησιμοποιήθηκαν και, με τη διενέργεια μεγάλων πολυκεντρικών διεθνών κλινικών μελετών, καθορίστηκαν αυστηρότεροι κανόνες και ενδείξεις για τις επεμβάσεις και τις θεραπείες των αγγειακών νοσημάτων. Παράλληλα, οι Εταιρείες Αγγειακής και Ενδαγγειακής Χειρουργικής διοργανώνουν συνέδρια με διεθνή συμμετοχή όπου οι Αγγειοχειρουργοί ενημερώνονται, συζητούν και εκθέτουν τις εμπειρίες τους σχετικά με τις νέες επεμβατικές μεθόδους και θεραπείες των αγγειακών παθήσεων.
Ο μεταλλικός ενδο-νάρθηκας (stent) πρωτοχρησιμοποιήθηκε για την (μη χειρουργική) διάνοιξη των στεφανιαίων αρτηριών της καρδιάς. Σήμερα αποτελεί την μέθοδο εκλογής για τη διάνοιξη των εστενωμένων (ή και αποφραχθέντων) αρτηριών στα περισσότερα σημεία του αγγειακού συστήματος. Με την πρόοδο της βιοτεχνολογίας και την εξέλιξη των υλικών που εισέρχονται στο ανθρώπινο σώμα, η θεραπεία παθήσεων που στο παρελθόν απαιτούσαν πολύωρες εγχειρήσεις και πολυήμερη νοσηλεία, έχουν γίνει επεμβάσεις της μιας ημέρας (day-case surgery).
Το σύστημα VNUS για την (αναίμακτη) σύγκλειση των φλεβικών κιρσών με τη χρήση ραδιο-συχνοτήτων. Η μέθοδος αυτή (όπως και το ενδαγγειακό laser) βασίζεται στην είσοδο μέσα στις άρρωστες φλέβες των κάτω άκρων ενός καθετήρα που απελευθερώνει ενέργεια (ραδιοκύματα ή φωτεινή ακτινοβολία) προκαλώντας συρρίκνωση και τελικά απόφραξη, θεραπεύοντας έτσι τη φλεβική ανεπάρκεια χωρίς χειρουργική επέμβαση.
Η εξέλιξη της αγγειοχειρουργικής συνεχίζεται. Ήδη νέες θεραπείες δοκιμάζονται σε μεγάλες πολυκεντρικές μελέτες, όπως η μηχανική θρομβεκτομή και η καθοδηγούμενη με υπερήχους θρομβόλυση σε θρομβώσεις των εσωτερικών φλεβών, ενώ οι αθηροτόμοι laser για την αποφρακτική αρτηριοπάθεια επανέρχονται στο προσκήνιο. Από τον Ιπποκράτη και το Γαληνό μέχρι τις ημέρες μας οι παθήσεις των αγγείων είναι όμοιες και απαράλλαχτες. Εκείνο που έχει αλλάξει είναι η «φιλοσοφία» της σύγχρονης ιατρικής για την αντιμετώπισή τους: λιγότερος πόνος, ταχύτερη αποθεραπεία και εν τέλει καλύτερη ποιότητα ζωής.
