Η θεραπεία των κιρσών (εικόνα 1) στις μέρες μας απασχολεί έντονα ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού. Η πληθώρα των επιλογών που υπάρχουν δημιουργεί μια σύγχυση ως προς την επιλογή της καταλληλότερης θεραπείας. Το ζητούμενο είναι η θεραπεία να είναι αποτελεσματική και ανώδυνη, να προσφέρει διάρκεια, να απαιτεί ελάχιστο χρόνο νοσηλείας, να μην έχει επιπλοκές και φυσικά να προσφέρει ένα καλό αισθητικό αποτέλεσμα.
Η επιλογή της θεραπείας είναι κατά συνέπεια σημαντική και πρέπει να γίνεται πάντα σε σχέση με την ιδιαιτερότητα του κάθε ασθενή. Για αυτό η σωστή διάγνωση μετά από τον απαραίτητο κλινικό και απεικονιστικό έλεγχο είναι σημαντική και είναι απαραίτητο να προηγείται της θεραπείας.
Κιρσός καλείται η διεύρυνση μίας φλέβας και είναι αποτέλεσμα της απώλειας της λειτουργικότητας των βαλβίδων που υπάρχουν στο εσωτερικό των φλεβών. Η φυσιολογική λειτουργία των φλεβών των κάτω άκρων είναι η μεταφορά του αίματος από την περιφέρεια προς την καρδιά, δηλαδή από κάτω προς τα πάνω. Προκειμένου οι φλέβες να ανταπεξέλθουν στην λειτουργία τους αυτή και να υπερνικήσουν την βαρύτητα φέρουν στο εσωτερικό του αυλού τους βαλβίδες. Οι βαλβίδες αυτές ανοίγουν αφήνοντας το αίμα να περάσει προς τα πάνω και στη συνέχεια κλείνουν για να το εμποδίσουν να παλινδρομήσει προς τα πίσω (εικόνα 2). Όταν για κάποιους λόγους χάσουν αυτή την δυνατότητα να κλείνουν ικανοποιητικά, το αίμα στις φλέβες παλινδρομεί. Τότε έχουμε την επονομαζόμενη ιατρικά φλεβική ανεπάρκεια. Συνεπεία τούτου η στάση του αίματος στις φλέβες προκαλεί διόγκωση των φλεβών και στην περίπτωση αυτή έχουμε την δημιουργία κιρσών που τις περισσότερες φορές είναι ορατοί στην περιοχή κάτω από το γόνατο.
Οι συχνότερες αιτίες που μπορεί να προκαλέσουν φλεβική ανεπάρκεια είναι η κληρονομικότητα, η εγκυμοσύνη, η ορθοστατική ή καθιστική εργασία, η παχυσαρκία και η έλλειψη σωματικής άσκησης.
Τα συμπτώματα στην πρώιμη φάση της δημιουργίας κιρσών είναι η αίσθηση κόπωσης των ποδιών όπως και το αίσθημα βάρους και “καψίματος” ιδιαίτερα προς το τέλος της ημέρας. Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να είναι εντονότερα μετά από παρατεταμένη ορθοστασία ή ακινησία σε καθιστική θέση ή όταν ο καιρός είναι ζεστός.
Εντονότερα συμπτώματα είναι το οίδημα (πρήξιμο) στους αστραγάλους και ο κνησμός (φαγούρα) στα πόδια καθώς και οι βραδινές κράμπες. Σε προχωρημένα στάδια φλεβικής ανεπάρκειας δύναται να συνυπάρχει αλλοίωση στο χρώμα του δέρματος που ονομάζεται μελάχρωση και τροφικές αλλοιώσεις στο δέρμα της κνήμης το οποίο λεπταίνει και μπορεί να γίνει σκούρο καφέ ή μαύρο. Στο τελικό στάδιο παρουσιάζεται δερματικό έκζεμα και πληγές (έλκη) συνήθως στις κνήμες αλλά και γύρω από τους αστραγάλους, οι οποίες όταν δεν επουλώνονται ονομάζονται άτονα φλεβικά έλκη.
Η φλεβική ανεπάρκεια είναι μια εξελικτική νόσος και συνήθως επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου. Εκτός από τα προαναφερόμενα συμπτώματα σε ορισμένες περιπτώσεις η παρατεταμένη στάση του αίματος στους κιρσούς των επιφανειακών (επιπολής) φλεβών μπορεί να προκαλέσει θρομβοφλεβίτιδα που χαρακτηρίζεται από οξύ πόνο, ερυθρότητα, σκλήρυνση της προσβεβλημένης φλέβας και πυρετό (επιπολής θρομβοφλεβίτιδα).Σε σπάνιες περιπτώσεις είναι δυνατό η θρόμβωση να επεκταθεί και στις εν τω βάθει φλέβες, με αποτέλεσμα να έχουμε την εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση που είναι πιθανόν να προκαλέσει ακόμα και πνευμονική εμβολή.
Η διόγκωση των επιφανειακών δερματικών φλεβών που ονομάζονται ευρυαγγείες ή φλεβεκτασίες δεν πρέπει να συγχέεται με την φλεβική ανεπάρκεια και τους κιρσούς. Μερικές φορές όμως μπορεί να συνυπάρχουν και οι δύο καταστάσεις σε ένα πόδι.
Η διάγνωση πραγματοποιείται με την κλινική εξέταση του ασθενούς και επιβεβαιώνεται με έγχρωμο υπέρηχο (Doppler) των φλεβών των κάτω άκρων. Η εξέταση αυτή αναδεικνύει ποιες φλέβες έχουν χάσει την φυσιολογική τους λειτουργία και ποιες φλέβες ευθύνονται για την δημιουργία των κιρσών. Οι δύο κύριες βαλβίδες είναι η μία στην μηροβουβωνική χώρα (την περιοχή που ο μηρός ενώνεται με την λεκάνη στην πρόσθια επιφάνεια) και η δεύτερη στον ιγνυακό βόθρο (στην οπίσθια επιφάνεια του γόνατος).
Ανάλογα με την διάγνωση προτείνεται πάντα από τον ειδικό η ενδεδειγμένη θεραπεία. Σήμερα υπάρχουν οι εξής δυνατότητες:
Συντηρητική θεραπεία
Η συντηρητική θεραπεία περιλαμβάνει την αύξηση της σωματικής άσκησης (βάδιση, τρέξιμο, κολύμπι), αποφυγή παρατεταμένης ορθοστασίας, αποφυγή έκθεσης των κάτω άκρων σε υψηλές θερμοκρασίες (ήλιος, καλοριφέρ) και τοποθέτηση του σκέλους σε ανάρροπη θέση. Η χρήση ελαστικών καλτσών διαβαθμισμένης συμπίεσης προσφέρει ιδιαίτερα ικανοποιητικά αποτελέσματα και προτείνεται σε κάθε περίπτωση. Τέλος η χορήγηση φλεβοτονικών σκευασμάτων σε μορφή χαπιών ή αμπουλών ολοκληρώνει την συντηρητική θεραπεία.
Η συντηρητική θεραπεία μπορεί να ανακουφίσει από τα συμπτώματα αλλά δεν θεραπεύει την αιτία των κιρσών που είναι η φλεβική ανεπάρκεια. Στα αρχικά στάδια της νόσου μπορεί να επιβραδύνει την επιδείνωση της κατάστασης.
Η χρήση της ελαστικής κάλτσας συνιστάται επίσης σε εγκυμονούσες με προδιάθεση δημιουργίας κιρσών ή σε αυτές που έχουν κιρσούς ή θρομβοφιλία για την αποφυγή θρόμβωσης και είναι μια ιδιαίτερα αποτελεσματική μέθοδος.
Επεμβατικές μέθοδοι:
Σαφηνεκτομή
Σαφηνεκτομή ονομάζεται η αφαίρεση της πάσχουσας μείζονος σαφηνούς φλέβας που είναι η κύρια επιφανειακή φλέβα στην έσω επιφάνεια του μηρού. Η επέμβαση γίνεται με ραχιαία ή ολική αναισθησία. Δημιουργείται μια μικρή τομή 2-3 εκατοστών στην μηροβουβωνική χώρα, ανευρίσκεται η φλέβα και αφού διεκβληθεί ένας καθετήρας στην φλέβα αυτή αφαιρείται. Εάν συνυπάρχουν κιρσοί, αυτοί αφαιρούνται με μικροτομές και ειδικά εργαλεία που συμβάλλουν στο μέγιστο αισθητικό αποτέλεσμα μετεγχειρητικά. Απαιτείται νοσηλεία μόνο μίας ημέρας. Είναι η κλασσικότερη μέθοδος και έχει πιθανότητες υποτροπής 5-10% στην δεκαετία, ενώ οι επιπλοκές είναι πάρα πολύ σπάνιες.
Ενδαγγειακή θερμική ίνωση της φλέβας με καθετήρα φωτοπηξίας (laser) ή ραδιοσυχνότητας (radiofrequency)
Είναι μια καλή και αποτελεσματική μέθοδος που εφαρμόζεται ευρέος την τελευταία δεκαετία με αποτελέσματα ισάξια της κλασσικής σαφηνεκτομής. Διενεργείται με τοπική αναισθησία. Κατά την επέμβαση εισάγεται ένας καθετήρας στο εσωτερικό της φλέβας με υπερηχογραφική καθοδήγηση. Στην συνέχεια η φλέβα θερμαίνεται με το laser (εικόνα 3) ή την ραδιοσυχνότητα. Αυτό το φαινόμενο προκαλεί αλλοιώσεις στο εσωτερικό της φλέβας, η οποία τελικά συρρικνώνεται. Εάν συνυπάρχουν κιρσοί αυτοί αφαιρούνται με μικροτομές όπως και στην σαφηνεκτομή. Η φλέβα που καταστρέφεται στην συνέχεια συρρικνώνεται και χάνει με αυτό τον τρόπο την λειτουργία της. Πλεονεκτήματα της μεθόδου θεωρούνται η ταχεία ανάρρωση, η τοπική αναισθησία, η αποφυγή τομής και νοσηλείας. Μειονεκτήματα θεωρούνται το αυξημένο κόστος σε σχέση με την κλασσική μέθοδο και η χρήση ελαστικών καλτσών και αντιπηκτικής αγωγής μέχρι και τρείς εβδομάδες μετά την επέμβαση. Οι πιθανότητες υποτροπής είναι μειωμένες σε σχέση με την σαφηνεκτομή και οι επιπλοκές σπάνιες.
Αφρώδης σκληροθεραπεία
Πραγματοποιείται με την έκχυση ενέσεων χημικής ουσίας αναμεμιγμένης με αέρα μέσα στην πάσχουσα φλέβα. Η διαδικασία αυτή προκαλεί χημική αντίδραση και η φλέβα τελικά θρομβώνεται και συρρικνώνεται (εικόνα 4). Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται κυρίως σε υποτροπές κιρσών ή σε συνδυασμό με το λέϊζερ σαν συμπληρωματική θεραπεία. Δεν απαιτεί αναισθησία ούτε και νοσηλεία και η κινητοποίηση είναι άμεση. Απαιτεί όμως την χρήση ελαστικών καλτσών διαλείπουσας συμπίεσης για χρονικό διάστημα τριών εβδομάδων. Συνήθως το δέρμα πάνω από τους κιρσούς μελανιάζει αλλά επανέρχεται στο φυσιολογικό σε 4 με 6 εβδομάδες. Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται ευρέως για την θεραπεία των ευρυαγγειών (spider veins) με εξαιρετικά ικανοποιητικά αποτελέσματα. Οι επιπλοκές είναι σπάνιες.
Συμπερασματικά πριν από οποιανδήποτε θεραπεία είναι απαραίτητη η κλινική και απεικονιστική εξέταση από ειδικό αγγειοχειρουργό για ακριβή διάγνωση της νόσου. Ανάλογα με την διάγνωση υπάρχουν σήμερα τρεις αποτελεσματικές επεμβατικές μέθοδοι ανάλογα με τις ενδείξεις του κάθε ασθενούς για την θεραπεία των κιρσών. Η κατάλληλη επιλογή της θεραπείας επιβάλλεται να γίνεται υπό την προϋπόθεση ότι ο ασθενής έχει ενημερωθεί πλήρως για την πάθηση του και τις ενδείξεις θεραπείας που αυτή απαιτεί, ούτως ώστε να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
