Ο ρόλος και η σημασία των συναισθημάτων
Συγγραφέας Άννα Καπράλου Γράφτηκε στις ,
Στην εποχή μας επικρατεί ακόμα η άποψη ότι το συναίσθημα εμποδίζει τον άνθρωπο να σκέφτεται λογικά, ότι είναι δείγμα αδυναμίας να εκφράζει κάποιος αυτό που νιώθει, ότι πρέπει με κάθε τρόπο το συναισθήματα να ελέγχονται και να κρύβονται τόσο από τους άλλους όσο και από τον ίδιο μας τον εαυτό. Ωστόσο, τα συναισθήματα είναι πολύ χρήσιμα και σημαντικά για την ανάπτυξή μας αλλά και την ίδια την επιβίωσή μας.
Το συναίσθημα μας δίνει πληροφορίες για τον κόσμο που μας περιβάλλει, μας καθοδηγεί θυμίζοντάς μας τι αγαπάμε και τι απεχθανόμαστε, μας εξατομικεύουν βοηθώντας μας να αποκτούμε συνείδηση του ίδιου μας του εαυτού. Συμβάλλουν στο να γίνουμε αυτόνομες υπάρξεις, με την προϋπόθεση ότι θα βρούμε τη χρυσή τομή ανάμεσα στην άρνηση και την ανεξέλεγκτη έκφρασή τους.
Λογική και συναίσθημα δεν είναι αντίθετα μεταξύ τους, αλληλοεπηρεάζονται. Μια σκέψη θα επιδράσει στον τρόπο που αισθανόμαστε, ενώ ένα συναίσθημα που θα βιώσουμε θα οδηγήσει σε συγκεκριμένες σκέψεις ή και αποφάσεις.
Αξίζει ακόμα να τονίσουμε ότι ένα συναίσθημα δε διαρκεί περισσότερο από μερικά δευτερόλεπτα ή το πολύ μερικά λεπτά, όπως λέει ο Έκμαν. Όταν μιλάμε για ένα συναίσθημα που διαρκεί ώρες, τότε πρόκειται για διάθεση, ενώ όταν η διάρκεια μετριέται σε εβδομάδες ή και μήνες τότε πρόκειται για συναισθηματική διαταραχή.
Αλλά ας γνωρίσουμε τα συναισθήματά μας: τα βασικά συναισθήματα που διακρίνουμε (Filliozat) είναι ο φόβος, ο θυμός, η λύπη και η χαρά. Υπάρχουν βέβαια και οι αποκλίσεις τους, όπως η ενοχή, η ζήλεια, η αποστροφή, η αγωνία, η απογοήτευση, η απελπισία, η αγάπη, η τρυφερότητα, η οργή, η έκπληξη, ο ενθουσιασμός.
Φόβος
Είναι ένα φυσικό συναίσθημα, που το πρωταρχικό καθήκον του είναι να μας προστατεύει και να μας προφυλάσσει από τους πιθανούς κινδύνους. Σύμφωνα με την ψυχίατρο Elisabeth Kubler-Ross οι φυσικοί μας φόβοι είναι μόνο δύο: ο φόβος μην πέσουμε από μεγάλα ύψη και ο φόβος των απρόσμενων και δυνατών ήχων. Και οι λόγοι που έχουμε από τη φύση μας αυτούς τους φόβους είναι ακριβώς για να μπορούμε να προφυλάσσουμε το σώμα μας – μας βοηθούν στην κυριολεξία να επιβιώνουμε. Όλοι οι άλλοι φόβοι που έχουμε- για το θάνατο, την αποτυχία, την αρρώστια, τη μοναξιά, το άγνωστο, το τι σκέφτονται οι άλλοι, τα φίδια, τα έντομα, τους ανθρώπους- είναι φόβοι που τους έχουμε δημιουργήσει οι ίδιοι και που δυσκολεύουν αφάνταστα την καθημερινή μας ζωή.
Θυμός
Είναι μια αντίδραση στην απογοήτευση και την αδικία. Μας προσφέρει αυτοεπιβεβαίωση. Χρησιμεύει στη διατήρηση των σωματικών, ψυχολογικών ή κοινωνικών ορίων και στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων μας. Κάνει την εμφάνισή του κάθε φορά που υπάρχει έλλειψη σεβασμού στην ακεραιότητά μας, μας προειδοποιεί για τις ανάγκες μας, σωματικές και ψυχικές, μας βοηθά να εναρμονίσουμε τις σχέσεις μας με τους άλλους. Όταν δεν επιτρέπουμε, λοιπόν, σ’ ένα παιδί να εκφράσει το φυσικό θυμό του, που όπως προαναφέραμε δε διαρκεί πάνω από μερικά δευτερόλεπτα, ή όταν ακόμα χειρότερα το τιμωρούμε ή το επιπλήττουμε γι’ αυτό, τότε βαθμιαία θα γεμίσει οργή και μνησικακία.
Θλίψη
Είναι ένα φυσικό συναίσθημα που μας βοηθά να αντιμετωπίζουμε τις απώλειες στη ζωή μας. Υπογραμμίζει το κενό και την έλλειψη. Μας επιτρέπει να αποτραβηχτούμε, να κλάψουμε και να ανασυγκροτηθούμε μετά από ένα συμβάν. Τα δάκρυα της αληθινής λύπης δε διαρκούν πολύ και ανακουφίζουν. Η λύπη δεν είναι κατάθλιψη. Εάν επιτρέπουμε στα παιδιά να αισθανθούν τη λύπη και να πενθούν όταν βιώνουν τους μικροθανάτους στη ζωή τους, τότε θα έχει προετοιμαστεί για τις δυσκολίες της ζωή και θα ξέρει πώς να τις αντιμετωπίσει.
Χαρά
Είναι το συναίσθημα που μας κάνει να νιώθουμε ολοκληρωμένοι, ενωμένοι και συγκεντρωμένοι. Μας φέρνει κοντά στους άλλους και συμβάλλει στην επικοινωνία με τον ίδιο μας τον εαυτό αλλά και με τους ανθρώπους γύρω μας.
Βλέπουμε, λοιπόν, πόσο ωφέλιμα και απαραίτητα είναι τα συναισθήματα για να μπορέσουμε να ανταπεξέλθουμε στην καθημερινότητα και πόσο μας βοηθούν να παραμένουμε εναρμονισμένοι με τον εαυτό μας και το περιβάλλον μας.
