Τι είναι οι κύστεις ωοθηκών;
Συγγραφέας Ιωάννης Αλιακιόζογλου Γράφτηκε στις ,
Πολλές είναι οι γυναίκες που κατά τον ετήσιο γυναικολογικό τους έλεγχο ανακαλύπτουν τυχαία την ύπαρξη κάποιας κύστης στις ωοθήκες τους. Οι κύστεις αυτές είναι διαφόρων ειδών, οι περισσότερες είναι καλοήθεις και αν και
συμβαίνουν πιο συχνά κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής ηλικίας της γυναίκας, μπορεί να εμφανιστούν σε γυναίκες όλων των ηλικιών.
Είναι συνήθως σχηματισμοί με πολύ λεπτό τοίχωμα γεμάτοι με υγρό και εξορμώνται από τις ωοθήκες ή/και άλλοτε τις περιλαμβάνουν. Το μέγεθος τους ποικίλει από λίγα χιλιοστά μέχρι μερικά εκατοστά. Αυτές οι κύστεις μπορεί να είναι τελείως ασυμπτωματικές, αλλά κάποιες φορές μπορεί να προκαλέσουν διαταραχές στον κύκλο της γυναίκας ή και πόνο, αιτίες που θα την οδηγήσουν στο γυναικολόγο. Σε οποιαδήποτε περίπτωση η διάγνωση μίας κύστης στις ωοθήκες δεν είναι λόγος πανικού, αλλά ούτε και αδιαφορίας. Θα πρέπει λοιπόν να ελέγχεται σχολαστικά για να αξιολογηθεί, όσον αφορά τα χαρακτηριστικά της, καλοήθη ή κακοήθη και να αντιμετωπίζεται ανάλογα.
Ποια είδη κύστεων ωοθηκών υπάρχουν;
Λειτουργικές κύστεις
Είναι οι πιο συχνές. Φυσιολογικά, κάθε μήνα από τη μία, συνήθως, ωοθήκη ωριμάζει ένα ωοθυλάκιο το οποίο σπάει (ωορρηξία) στο μέσο του κύκλου, οπότε και στη θέση του δημιουργείται το ωχρό σωμάτιο. Αν για κάποιο λόγο το ωοθυλάκιο δεν υποστεί ωορρηξία δημιουργούνται οι λεγόμενες ωοθυλακικές κύστεις ή κύστεις ωοθυλάκιου ή απλές ορώδεις κύστεις (που οφείλονται στη μη απορρόφηση του ωοθυλακικού υγρού) και οι οποίες συνήθως εξαφανίζονται από μόνες τους στους επόμενους κύκλους. Αντίθετα, αν το ωοθυλάκιο υποστεί ρήξη και φυσιολογικά δημιουργηθεί το ωχρό σωμάτιο, τότε για άλλους λόγους ωχρινοποιείται και μπορεί να δημιουργηθούν οι λεγόμενες κύστεις του ωχρού σωματίου (ή ωχρινικές κύστεις), οι οποίες και αυτές συνήθως εξαφανίζονται στους επόμενους κύκλους. Αν μια ωχρινική κύστη περιέχει και αίμα τότε ονομάζεται ωχραιμάτωμα. Η χορήγηση ορμονικών σκευασμάτων (κυρίως αντισυλληπτικά δισκία) εγκαταλείπεται σαν θεραπευτική μέθοδος.
Δημιουργούνται όταν ο ενδομητρικός ιστός (ο ιστός δηλαδή που βρίσκεται φυσιολογικά μόνο στην εσωτερική στιβάδα της μήτρας που λέγεται ενδομήτριο) αναπτύσσεται στις ωοθήκες και δημιουργεί αυτές τις κύστεις. Η ενδομητρίωση σχετίζεται με την υπογονιμότητα και γυναίκες που πάσχουν από ενδομητρίωση εμφανίζουν έντονο πόνο κατά τη διάρκεια της περιόδου και της σεξουαλικής επαφής. Οι κύστεις αυτές δεν απορροφώνται μόνες τους αλλά χρειάζεται χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση τους.
Δερμοειδείς κύστεις (ή καλοήθη ώριμα τερατώματα)
Εμφανίζονται περίπου από τα 10 έως τα 30 έτη και αποτελούν συνήθως τυχαίο εύρημα. Προέρχονται από εμβρυικά κύτταρα που έχουν εγκλωβισθεί στην ωοθήκη, και γι’ αυτό ανευρίσκονται μέσα στις κύστεις αυτές τρίχες, νύχια, δόντια, λίπος κ.α. Συνήθως δεν έχουν την παραμικρή συμπτωματολογία όμως μπορεί να εμφανιστούν και με ήπιο, ή έντονο κοιλιακό άλγος. Μπορεί να βρίσκονται ταυτόχρονα και στις δύο ωοθήκες, σε ποσοστό 20% περίπου. Είναι πολύ συχνοί όγκοι και πρέπει πάντα να αφαιρούνται για τον αποκλεισμό ύπαρξης κάποιας κακοήθειας.
Κυσταδενώματα (ορώδη ή βλεννώδη)
Είναι καλοήθεις όγκοι των ωοθηκών και μπορεί να φθάσουν πολλά εκατοστά σε μέγεθος. Ανάλογα με το περιεχόμενο που έχει η κύστη, υπάρχει το ορώδες κυσταδένωμα και το βλεννώδες κυσταδένωμα. Για λόγους ασφαλείας πρέπει να αφαιρούνται και να αποστέλλονται για βιοψία.
Κακοήθεις κύστεις ωοθηκών
Αποτελούν κακοήθη νεοπλάσματα προερχόμενα από: το βλαστικό επιθήλιο, τα γεννητικά κύτταρα, το στρώμα ή το μεσέγχυμα της ωοθήκης. Είναι προφανώς οι πιο επικίνδυνες για την υγεία και επειδή ο καρκίνος των ωοθηκών είναι πολύ ύπουλη ασθένεια (καλείται και silent killer=σιωπηλός δολοφόνος), μπορεί τα συμπτώματα του να ξεγελάσουν και να καθυστερήσουν από την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία. Απαιτείται επομένως ιδιαίτερη προσοχή.
Πολυκυστικές ωοθήκες (σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών)
Αποτελεί ξεχωριστή κλινική οντότητα με δικά του χαρακτηριστικά και δεν πρέπει να συγχέεται με τις λοιπές κύστεις ωοθηκών.
Τι συμπτώματα μπορεί να προκαλέσει μία κύστη στην ωοθήκη;
Οι περισσότερες κύστεις συνήθως δεν προκαλούν συμπτώματα, παρ’ όλα αυτά κάποιες φορές μπορεί να παρατηρηθούν τα εξής:
- πόνος, συνεχής ή διακεκομμένος, χαμηλά στην κοιλιά, συχνά κατά την επαφή
- διαταραχές στην περίοδο
- κάποιες κύστεις μπορεί να σπάσουν και να προκαλέσουν αιφνίδιο πόνο ή και εσωτερική αιμορραγία είτε στην επαφή είτε γενικά
- κάποιες κύστεις μπορεί να συστραφούν μαζί με την ωοθήκη, να προκληθεί ισχαιμία, λόγω διακοπής της αιμάτωσης της ωοθήκης και πολύ έντονος αιφνίδιος πόνος. Σε αυτήν την περίπτωση υπάρχει κίνδυνος να νεκρωθεί η ωοθήκη και να πρέπει να αφαιρεθεί.
- όταν έχουν μεγάλο μέγεθος μπορεί να προκαλέσουν πιεστικά φαινόμενα στην περιοχή (π.χ. στον ουρητήρα, στο έντερο), πρήξιμο και διόγκωση της κοιλιάς.
- κάποιοι όγκοι στην ωοθήκη μπορεί να παράγουν ορμόνες, π.χ. ανδρογόνα και να προκαλούν ανάλογα συμπτώματα.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Η διάγνωση γίνεται με τη γυναικολογική εξέταση και το υπερηχογράφημα των έσω γεννητικών οργάνων ή διακολπικό υπερηχογράφημα μήτρας – ωοθηκών. Σε περίπτωση που μία κύστη με βάση τα χαρακτηριστικά της διαγνωσθεί ως ύποπτη μπορεί να ακολουθήσει περαιτέρω έλεγχος όπως doppler για τον έλεγχο της αγγείωσης της κύστης, αιματολογικός έλεγχος για καρκινικούς δείκτες, ορμονικός έλεγχος, αξονική τομογραφία.
Πριν ο ιατρός προχωρήσει σε παρακολούθηση ή χειρουργική θεραπεία μιας κύστεως, πρέπει να λάβει υπόψιν την ηλικία της ασθενούς, το μέγεθος και τα “χαρακτηριστικά” της στο διακολπικό υπερηχογράφημα, την παρουσία ή όχι συμπτωμάτων όπως σημαντικού βαθμού πόνος και την συνύπαρξη παραγόντων κινδύνου από το ατομικό ή και οικογενειακό ιστορικό της γυναίκας. Για παράδειγμα αν μια κύστη βρεθεί σε μια νέα γυναίκα, αναπαραγωγικής ηλικίας τότε είναι πιθανότερο να είναι λειτουργική ή ενδομητριωσική παρά νεοπλασματική. Οι λειτουργικές κύστεις, όπως αναφέρθηκε συνήθως υποχωρούν από μόνες τους και απλά χρειάζονται υπερηχογραφική παρακολούθηση ενώ η παλαιότερη θεραπεία με ορμονικά σκευάσματα σιγά σιγά εγκαταλείπεται.
Χειρουργική θεραπεία συστήνεται, όταν
- οι κύστεις επιμένουν και δεν υποχωρούν μετα από 2-3 κύκλους εμμήνου ρύσεως
- μεγαλώνουν σε μέγεθος
- δημιουργούν συμπτώματα (πόνο, πιεστικά φαινόμενα, αλλαγές στην ούρηση)
- όταν επιπλακούν (π.χ. ρήξη και εσωτερική αιμορραγία ή συστροφή)
- όταν υπάρχει υποψία κακοήθειας ή πιθανότητα κακοήθους εξαλλαγής όπως συμβαίνει με τα κυσταδενώματα.
- εμφανίζονται σε γυναίκες που είναι στην εμμηνόπαυση ή περιεμμηνοπαυσιακές
Η λαπαροσκόπηση είναι η χειρουργική μέθοδος εκλογής, παρ’ όλα αυτά το ανοιχτό χειρουργείο συστήνεται σε ορισμένες περιπτώσεις. Η βιοψία είναι αυτή που θα θέσει την τελική διάγνωση.
