10 ερωταπαντήσεις για οφέλη και κινδύνους των αντιβιωτικών
Συγγραφέας iator Γράφτηκε στις ,
Πρώτη στην αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών είναι σήμερα στην Ε.Ε. η χώρα μας, ενώ την ίδια ώρα, ολόκληρη η Ευρώπη αντιμετωπίζει το φαινόμενο του «τέλους των αντιβιοτικών» και ο άνθρωπος βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο να επιστρέψει στην εποχή που απλές λοιμώξεις οδηγούσαν στον θάνατο.
1 Πόσο σημαντικά αποδείχτηκαν τα αντιβιοτικά για τη ζωή μας;
* Από την ανακάλυψη της πενικιλίνης ώς την «εκρηκτική» παραγωγή νέων αντιμικροβιακών ουσιών μεταξύ 1950-1990, η ζωή της ανθρωπότητας άλλαξε σημαντικά. Με τα αντιβιοτικά κατέστη δυνατή η αντιμετώπιση θανατηφόρων, μέχρι τότε, μικροβιακών λοιμώξεων και η βελτίωση της ποιότητας ζωής.
Η διαφορά τους από τα άλλα φάρμακα είναι ότι διακόπτονται με την ολοκλήρωση της θεραπείας της λοίμωξης ώστε να επιτευχθεί εκρίζωσή της και όχι με την ύφεση των συμπτωμάτων, όπως γίνεται με τα παυσίπονα.
2 Πότε ενδείκνυται η λήψη τους;
* Αποκλειστικά για τη θεραπεία λοιμώξεων που προκαλούνται από μικρόβια και όχι από ιούς. Ο γιατρός συμπεραίνει τη μικροβιακή φύση μιας λοίμωξης κυρίως από την κλινική εικόνα, αλλά κάποιες φορές χρειάζεται να καταφύγει και σε εργαστηριακές εξετάσεις. Υπάρχουν περισσότερα από 250 είδη ιών που προκαλούν τα ίδια συμπτώματα δηλαδή καταρροή, βήχα, συνάχι, πονόλαιμο, δακρύρροια και χαμηλό πυρετό (κάτω από 38 βαθμούς). Σε τέτοιες περιπτώσεις το κεντρικό σύνθημα είναι «βήχας-πονόλαιμος-συνάχι, ιός είναι θα περάσει».
Ο πυρετός ο οποίος γίνεται υψηλός κατά τη διαδρομή μιας ίωσης χαρακτηρίζει τις μικροβιακές λοιμώξεις και τότε ο πάσχων πρέπει να απευθυνθεί στον γιατρό του ή στα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων.
3 Ποιές λαθεμένες αντιλήψεις επικρατούν σχετικά με τα αντιβιοτικά;
* Η χορήγηση ακατάλληλου αντιβιοτικού, η λανθασμένη δοσολογία αλλά και η πρόωρη διακοπή του συνιστούν κακή χρήση. Κατάχρηση είναι η χορήγηση του αντιβιοτικού σε περιπτώσεις όπου δεν είναι δραστικό (π.χ. ιογενείς λοιμώξεις) και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από το ενδεδειγμένο. Ο κόσμος πολλές φορές νομίζει ότι αφού αρρωσταίνει συχνά, φταίει το ότι δεν πήρε αντιβιοτικά- και αυτό είναι λάθος. Κάθε άνθρωπος παθαίνει 3-4 ιώσεις κάθε χρόνο, αλλά η συμπτωματολογία είναι περίπου η ίδια. Τους χειμερινούς μήνες, ειδικά, οι ιώσεις μπορεί να είναι τόσο κοντά η μία στην άλλη, που ο πάσχων θεωρεί ότι αποτελούν μια και μόνη προσβολή. Τα αντιβιοτικά ΔΕΝ βοηθούν στην πρόληψη των ιώσεων. Συχνά επίσης, ακούγεται ότι τα αντιβιοτικά χορηγούνται ώστε μια ιογενής λοίμωξη να μην εξελιχθεί σε μικροβιακή- επίσης λάθος: τα αντιβιοτικά δεν προλαμβάνουν μια μικροβιακή λοίμωξη.
4 Ποιές οι συνέπειες της αλόγιστης χρήσης τους;
* Με τη λήψη αντιβιοτικών για λοιμώξεις που οφείλονται σε ιούς, δίνουμε την ευκαιρία σε μικρόβια που φιλοξενούνται στο σώμα μας και αποτελούν τις λεγόμενες φυσιολογικές χλωρίδες μας, να αναπτύξουν κώδικες αντοχής στα χορηγούμενα αντιβιοτικά. Δυστυχώς, αυτές τις πληροφορίες μπορούν να τις μεταβιβάσουν εύκολα σε παθογόνα μικρόβια που πιθανόν να μας προσβάλουν στο μέλλον.
Ετσι το αντιβιοτικό μας (και όλα τα συγγενή του) θα είναι ανενεργό όταν το χρειαστούμε. Το μέλλον φαντάζει ακόμη πιο ζοφερό, αφού δεν πρόκειται να υπάρξει νέο αντιβιοτικό, τουλάχιστον για τα επόμενα 15 χρόνια.
5 Πώς να προφυλαχθούμε;
* Στις χώρες με τη μεγαλύτερη κατανάλωση αντιμικροβιακών απαντάται και το υψηλότερο ποσοστό αντιμικροβιακής αντοχής. Στην Ελλάδα η κατανάλωση προηγμένων κεφαλοσπορινών είναι 256 φορές υψηλότερη απ’ ό,τι στη Δανία.
Επομένως, όσο και αν προσπαθούμε να δημιουργήσουμε νέα αντιβιοτικά, φαίνεται ότι τα «έξυπνα» μικρόβια θα βρίσκουν τρόπο να αναπτύξουν αντοχή και σε αυτά.
Η μόνη λύση, είναι η αποφυγή της άσκοπης κατανάλωσης αντιβιοτικών, που βοηθά στον περιορισμό της αντοχής των μικροβίων- ακόμη και όταν αυτή έχει εγκατασταθεί. Γιατί τα ανθεκτικά βακτήρια καταναλίσκουν πολλή ενέργεια και «κουράζονται» να επιβιώσουν. Οταν δε σταματήσει η πίεση του αντιβιοτικού, απενεργοποιούν τους μηχανισμούς αντοχής και γίνονται ξανά ευαίσθητα.
6 Τα παιδιά χρειάζονται περισσότερα αντιβιοτικά από τους ενηλίκους;
* Απλά είναι πιο ευάλωτα από τους ενηλίκους στις ιώσεις κυρίως λόγω των συνθηκών συγχρωτισμού και της έμφυτης ανάγκης τους για επικοινωνία (δεν μπορείς να περιορίσεις τις παρέες και τις αγκαλιές σε παιδάκια που η μύτη τους τρέχει, με αποτέλεσμα να κολλούν το ένα με το άλλο).
Η συντριπτική πλειονότητα των λοιμώξεων της παιδικής ηλικίας είναι ιογενείς και, όπως και στους ενηλίκους, δεν χρειάζονται αντιβιοτικά. Ωστόσο καταλήγουν να παίρνουν πολύ περισσότερα αντιβιοτικά από ότι χρειάζονται.
Σύμφωνα με μελέτες (δεδομένα δημοσκοπήσεων της «Ομάδας Μελέτης Μικροβιακής Αντοχής» της Δ’ Παθολογικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών-Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Αθηνών «ΑΤΤΙΚΟΝ»), περίπου το 42% των παιδιών έχουν λάβει αντιβιοτικά για ιώσεις ύστερα από συναίνεση του παιδιάτρου στις πιέσεις των γονέων. Επίσης, το 15-20% των γονέων δίνουν μόνοι τους αντιβιοτικά στα παιδιά τους. Σήμερα δίδεται έμφαση στην τεκμηρίωση της μικροβιακής αιτίας των παιδιατρικών λοιμώξεων ,προτού ληφθεί η απόφαση συνταγογράφησης αντιβιοτικού.
7 Τι να έχουν υπόψη τους οι γονείς;
* Συχνά τα παιδιά επειδή δεν μπορούν να εκφράσουν τα ενοχλήματά τους, απαιτείται εξέταση από τον παιδίατρο για να πιστοποιήσει ότι δεν πάσχουν από μικροβιακή λοίμωξη. Σημαντική διαγνωστική βοήθεια παρέχει η χρήση εύχρηστων διαγνωστικών test που μπορούν να γίνουν και στο ιατρείο του, όπως το strep-test (με κόστος μόλις 2 ευρώ ). Στο παιδί που προσέρχεται με συμπτώματα, όπως πονόλαιμο, πυρετό και διόγκωση τραχηλικών λεμφαδένων, λαμβάνεται δείγμα φαρυγγικού επιχρίσματος (ανώδυνα από το στόμα με σφουγγαράκι) και ανιχνεύεται εντός ολίγων λεπτών με μεγάλη αξιοπιστία η ύπαρξη ή όχι στρεπτόκοκκου.
Τότε μόνο θεωρείται απαραίτητη η χορήγηση αντιβιοτικού, ενώ στις υπόλοιπες περιπτώσεις αμυγδαλίτιδας, που προκαλούνται από ιούς, η συνταγογράφησή του είναι περιττή.
8 Ποιές ανεπιθύμητες ενέργειες μπορούν να προκαλέσουν;
* Η πιο απειλητική ανεπιθύμητη ενέργεια των αντιβιοτικών είναι η εμφάνιση αλλεργικής αντίδρασης (εξάνθημα, πτώση της αρτηριακής πίεσης (shock), δύσπνοια, ταχυκαρδία, λιποθυμία και άμεσος θάνατος). Αλλες ανεπιθύμητες ενέργειες μπορεί να είναι δερματικές αντιδράσεις με εξάνθημα μόνο, χωρίς συστηματικά συμπτώματα, δυσπεπτικά ενοχλήματα (ναυτία, έμετος, πόνος στο στομάχι), διάρροια, η οποία μπορεί να γίνει απειλητική για τη ζωή, διαταραχές από το συκώτι (αύξηση των ηπατικών ενζύμων) και τους νεφρούς (εμφάνιση νεφρικής ανεπάρκειας).
9 Η τοπική χρήση αλοιφών ή κρεμών που περιέχουν αντιβιοτικά είναι αθώα;
* Απλά δεν έχει θέση στη θεραπευτική των λοιμώξεων του δέρματος. Αντίθετα, η χρήση τέτοιου είδους αλοιφών μπορεί να αποτελέσει παράγοντα πίεσης επιλογής ανθεκτικών στελεχών στη χλωρίδα του δέρματος και επιπλέον να προκαλέσει δερματικές αλλεργίες.
10 Τι να προσέχουμε όταν λαμβάνουμε αντιβίωση;
* Ακολουθούμε πιστά τις οδηγίες του γιατρού μας και δεν τροποποιούμε από μόνοι μας τη δόση ούτε διακόπτουμε την αγωγή μόλις αισθανθούμε καλά. Προσέχουμε ώστε να λαμβάνουμε την επόμενη δόση στην ώρα της, σημαντική καθυστέρηση στη λήψη της βοηθά τα μικρόβια να αναπτύσσουν μηχανισμούς αντοχής στο διάστημα που η στάθμη του αντιβιοτικού στο αίμα μας πέφτει σε χαμηλότερα από τα θεραπευτικά επίπεδα. Οταν ο γιατρός μας συνταγογραφεί αντιβιοτικά, επιβάλλεται να τον ενημερώνουμε για άλλα σκευάσματα που λαμβάνουμε, φάρμακα για άλλες παθήσεις, «βιταμίνες», συμπληρώματα διατροφής, βότανα, εναλλακτικά φάρμακα κ.λπ.
Διότι πολλά από αυτά περιέχουν δραστικά συστατικά που αλληλεπιδρούν με κάποια αντιβιοτικά, είτε αδρανοποιώντας τα, είτε αυξάνοντας τα θεραπευτικά τους επίπεδα, με κίνδυνο πρόκλησης ανεπιθύμητων ενεργειών. Στην περίπτωση εμφάνισης κάποιας ανεπιθύμητης ενέργειας ενημερώνουμε αμέσως τον γιατρό μας.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ – 28/01/2009
