Βιολογία της ανοσίας
Συγγραφέας Iωάννης A. Δελημάρης Γράφτηκε στις ,
Aνοσία είναι η άμυνα του οργανισμού απέναντι σε ξένες ουσίες. Η κύρια λειτουργία της είναι να καταπολεμήσει λοιμώδεις μικροοργανισμούς, αλλά προστατεύει επίσης και έναντι φαρμάκων, τοξινών και καρκινικών κυττάρων.Ξένα σώματα που προκαλούν μια άνοση απάντηση λέγονται ΄΄αντιγόνα΄΄. Είναι συνήθως πρωτείνες, αλλά και μικρότερα μόρια όπως φάρμακα ή χημικές ενώσεις. Τα ”αντισώματα”είναι ουσίες (πρωτείνες) του αίματος που εξουδετερώνουν τα αντιγόνα. Τα αντισώματα σχηματίζονται συνήθως ως αποτέλεσμα της εισαγωγής στο σώμα αντιγόνου.
Τί είναι οι ανοσοσφαιρίνες;
Mια άλλη ονομασία για τα αντισώματα είναι ”ανοσοσφαιρίνες΄΄ (Ιg). Oι ανοσοσφαιρίνες γενικά αυξάνονται στις διάφορες λοιμώξεις και μειώνονται σε καταστάσεις καταστολής του ανοσοβιολογικού συστήματος.
Οι ανοσοσφαιρίνες διακρίνονατι στις ελαφριές (ΙgG και ΙgΑ), στις μέσες (ΙgΕ και ΙgD) και την ΙgΜ.
Ο κυριότερος ρόλος τους είναι : α) ΙgG :βγαίνει έξω από τα αγγεία και προστατεύει τους ιστούς.
Μπορεί να περάσει το φραγμό του πλκούντα, β)ΙgΑ: βρίσκεται στον ορό του αίματος και στις εξωτερικές και εσωτερικές εκκρίσεις.
Σχετίζεται με την τοπική άμυνα των βλενογόννων κατά των μικροοργανισμών, γ)ΙgΜ: κυρίως (και όχι μόνο)ανήκουν αντισώματα:
1) που εμφανίζονται συχνά σε αυτοάνοσες διαταραχές (το ανοσοβιολογικό σύστημα δυσλειτουργεί και δρα εναντίον συστατικών του ίδιου του οργανισμού)
2) οι ΙgΜ είναι αυτές που αυξάνονται πρώτες
3)είναι οι μοναδικές που μπορεί να παράγει το έμβρυο
δ) ΙgD: ανευρίσκονται, κυρίως, σε νεογνά
ε) ΙgΕ: 1) αυξάνονται σε αλλεργικές καταστάσεις. Αλλεργία ονομάζεται η αντίδραση του ανοσοβιολογικού συστήματος σε παράγοντες οι οποίοι δεν είναι παθογόνα (πχ. πρωτείνη αυγού, φυστίκια, γύρη φυτών). Σοβαρές αντιδράσεις συνήθως ονομάζονται ”αναφυλαξία΄΄.
‘Ομως, για ανεπιθύμητες ενέργειες σε ουσίες που δεν εμπλέκουν αναγνωρισμένους ανοσολογικούς μηχανισμούς,
ο όρος ”υπερευαισθησία” προτιμάται. 2) αυξάνονται σε παρασιτικά νοσήματα 3) βρίσκονται και στον ορό και στις εξωτερικές εκκρίσεις 4)συνθέτονται και από το έμβρυο.
Όργανα, κύτταρα και τύποι ανοσίας
Όργανα: το ανοσοβιολογικό σύστημα από τα πρωτογενή λεμφικά όργανα (μυελός οστών, θύμος αδένας) και από τα δευτερογενή λεμφικά όργανα (λεμφαδένες, σπλήνας, αμυγδαλές, λεμφικός ιστός του γαστρεντερικού σωλήνα).
Κύτταρα: τα κύτταρα του ανοσοβιολογικού συστήματος είναι κυρίως τα λεμφοκύτταρα, που διακρίνονται στα
Τ-λεμφοκύτταρα και στα Β-λεμφοκύτταρα.
Τύποι ανοσίας: Η ανοσία διακρίνεται σε ενεργητική και παθητική. Ο διαχωρισμός αυτός υφίσταται με βάση το αν τα αντισώματα παράγονται από τον ίδιο τον οργανισμό (ενεργητική ανοσία) ή αν παρέχονται στον οργανισμό έτοιμα αντισώματα που έχουν παραχθεί από άλλο οργανισμό (παθητική ανοσία).Για την ενεργητική ανοσία χρησιμοποιούνται τα εμβόλια, ενώ για την παθητική ανοσία αντίστοιχα έτοιμα αντισώματα (βέβαια, υπάρχει και η φυσική λοίμωξη η οποία προκαλεί την ενεργητική ανοσία).
Εμβόλια
Υπάρχουν εμβόλια γρίππης, διφθερίτιδας, τετάνου, κοκκύτη, πολυομυελίτιδας, ινφλουέντζας τύπου Β, ερυθράς, ηπατίτιδας Α, ιλαράς, παρωτίτιδας, κίτρινου πυρετού, λύσσας, μηνιγγιτιδόκοκκου, πνευμονιόκοκκου, τετάνου, τυφοειδούς, φυματίωσης, χολέρας, αιμόφιλου ινφλουέντζας κ.α.
Έτοιμα αντισώματα (ανοσοσφαιρίνες)
Χορηγείται: α) ανθρώπινη φυσιολογική ανοσοσφαιρίνη (έναντι ανεμευλογιάς, έρπητα ζωστήρα, ηπατίτιδας Β, αντιλυσσική, αντιτετανική, έναντι του κυτταρομεγαλοιού κ.α.)
β) ζωικές ανοσοσφαιρίνες: αντιοφικός ορός ίππου.
Η περίπτωση των ιών (!)
Τα αντιβιοτικά είναι δραστικά εναντίον των μικροοργανισμών, αλλά δεν είναι δραστικά έναντι των ιών (”όταν έχω ίωση δεν παίρνω αντιβίωση”). Η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών χωρίς την οδηγία του ιατρού συντελεί στο δυσάρεστο φαινόμενο να υπάρχουν σήμερα βακτήρια ανθεκτικά ακόμα και σε σύγχρονα αντιβιοτικά. Το ερώτημα λοιπόν είναι: ”υπάρχουν φάρμακα για τους ιούς; ”. NAI, υπάρχουν τα αντι-ιικά ή ιοστατικά φάρμακα πχ. αντιερπητικά (για τους ερπητοιούς), αντιρετροικά (κυρίως για την αντιμετώπιση του ΗΙV), φάρμακα κατά του κυτταρομεγαλοιού, του αναπνευστικού συγκυτιακού ιού (RSV), της γρίππης, της ηπατίτιδας κ.α.
Συμπέρασμα
Σε κάθε περίπτωση οι ιατροβιολογικές επιστήμες έχουν κάνει άλματα σε σχέση με το παρελθόν αναφορικά με τη βιολογία της ανοσίας και τη σχετική ενημέρωση του κοινού. Η καθοδήγηση από τον ιατρό και η συμβολή του σύγχρονου φαρμακείου και του διαγνωστικού εργαστηρίου μπορεί να θωρακίσει την υγεία μας σε σημαντικό βαθμό.
Βιβλιογραφία
1.Αργύρης, Ι. Ανοσοβιολογία, Βιολογική σειρά ”η Μετάλλαξη”
2.Χατζηπέτρου-Κουρουνάκη, Λ. Ανοσοβιολογία, Θεσσαλονίκη [Τμήμα Βιολογίας ΑΠΘ]
3.Καραγκούνη-Κύρτσου, Α. Δ. Μικροβιολογία. Εκδόσεις Αθ. Σταμούλης [Τμήμα Βιολογίας ΕΚΠΑ]
4.Κολιάης, Σ. Μικροβιολογία. Εκδόσεις: University Studio Press [Τμήμα Βιολογίας ΑΠΘ]
5.Eθνικό Συνταγολόγιο (ΕΟΦ), 2007
6. Περιοδικά: Immunobiology (Elsevier), Immunology & Cell Biology (Wiley), Clinical Biochemistry(Elsevier).
Ιωάννης Α. Δελημάρης ,
Βιολόγος
